Η απίθανη στροφή της Τουρκίας προς τα δυτικά – EURACTIV.com

Η ξαφνική επιθυμία της Τουρκίας να «γυρίσει μια νέα σελίδα» στις δυτικές της σχέσεις αποτελεί έκπληξη. Αλλά αυτό που είναι πίσω είναι μια προφανής αλλαγή της καρδιάς που έχει να κάνει με την επιδεινούμενη οικονομία της χώρας, γράφει ο Robert Ellis.

Ο Robert Ellis είναι αναλυτής της Τουρκίας και διεθνής σύμβουλος στο RIEAS (Research Institute for European and American Studies) στην Αθήνα.

Βλέποντας σε φόντο εχθρότητα και προσβολή – για παράδειγμα, ο ισχυρισμός του Προέδρου Ερντογάν ότι «ο Ναζισμός είναι ζωντανός στη Δύση» – η επιθυμία της Τουρκίας να «γυρίσει μια νέα σελίδα» στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ και την ΕΕ έρχεται ως έκπληξη.

Αλλά ίσως δεν αποτελεί έκπληξη, καθώς οι ΗΠΑ αποφάσισαν να επιβάλουν κυρώσεις στην Τουρκία, και η ΕΕ είναι ο έκτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας και σημαντική πηγή ξένων επενδύσεων.

Αλλά τι έχει επιφέρει αυτή την ξαφνική αλλαγή της καρδιάς; Αναμφίβολα, έχει να κάνει με την οικονομική κατάρρευση της Τουρκίας, την αυξανόμενη φτώχεια και την ανεργία και τις πιθανότητες επανεκλογής του Ερντογάν.

Όπως επεσήμανε ένα έγγραφο από το SWP (Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών και Ασφάλειας) στο Βερολίνο, η ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ δεν υποκινούσε την επιθυμία για δημοκρατική μεταρρύθμιση τόσο ως μέσο για τη διευκόλυνση της οικονομικής της ανάπτυξης.

Ομοίως, ο Koray Çalışkan, πολιτικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Boğaziçi, υποστήριξε ότι ο λόγος για τον οποίο το AKP παραιτήθηκε από τη διαδικασία της ΕΕ ήταν επειδή είχε καθιερώσει απόλυτη ηγεμονία στην πολιτική πολιτική όταν ο στρατός είχε παραμεριστεί. Χρειαζόταν την υποστήριξη της ΕΕ για τον περιορισμό της επιρροής του στρατού, η οποία έκανε σε μια σειρά δοκιμών από το 2008 έως το 2013.

Από το 2013 η Τουρκική κυβέρνηση AKP (Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης) εγκατέλειψε κάθε προσποίηση ότι ήταν φιλελεύθερο καθεστώς και ξεκίνησε να συντρίψει τη διαφωνία, τόσο εντός όσο και εκτός του κόμματος. Ο πρόεδρος του AKP για την Κωνσταντινούπολη κατέστησε σαφές ότι δεν θα υπήρχε μέλλον για τους φιλελεύθερους της Τουρκίας, οι οποίοι είχαν προηγουμένως υποστηρίξει το κόμμα.

Και ο ευρωβουλευτής Marietje Schaake δήλωσε για λογαριασμό της ομάδας «Renew Europe»: «Το όνειρό μας για μια Ευρωπαϊκή Τουρκία έχει μετατραπεί σε εφιάλτη».

Το καλοκαίρι του 2013, αυτό που ξεκίνησε ως περιβαλλοντική διαμαρτυρία ενάντια στην καταστροφή του Πάρκου Gezi στην Κωνσταντινούπολη εξαπλώθηκε σε 80 από τις 81 επαρχίες της Τουρκίας ως διαμαρτυρία ενάντια στον αυταρχικό κανόνα, η οποία αντιμετωπίστηκε με βαριά απάντηση από το καθεστώς.

Αυτό αντικατοπτρίζεται από την τρέχουσα καταστολή διαμαρτυριών φοιτητών στο Πανεπιστήμιο Boğaziçi κατά του διορισμού του Προέδρου Ερντογάν (αντί για τις ελεύθερες εκλογές) του νέου πρύτανη του πανεπιστημίου.

Κάθε μέρα υπάρχουν κρατήσεις ύποπτων κυβερνητικών αντιπάλων και κριτικών, πιθανώς σε προετοιμασία για πρόωρες εκλογές. 292.000 έχουν ήδη κρατηθεί και 96.000 φυλακίστηκαν μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα το 2016 και περισσότεροι από 130.000 δημόσιοι υπάλληλοι έχουν απολυθεί.

Ωστόσο, ενόψει της ευρείας καταδίκης της κατάχρησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την Τουρκία, ο Πρόεδρος Ερντογάν δήλωσε ότι το 2021 θα είναι έτος δημοκρατικών και οικονομικών μεταρρυθμίσεων.

Ωστόσο, χαρακτήρισε την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για την απελευθέρωση του Κουρδού ηγέτη Σελαχατίν Ντεμιρτάς «υποκριτική» και αγνόησε την εντολή του Συμβουλίου της Ευρώπης να ελευθερώσει τον υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Osman Kavala.

Ο πρώην Τούρκος υπουργός Εξωτερικών (και αργότερα πρωθυπουργός) Αχμέτ Νταβούτογλου διαμόρφωσε μια πολιτική «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες», αλλά αυτό έχει σοβαρά αποτύχει.

Ήδη το 2013, ο επικεφαλής σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν (και τώρα εκπρόσωπος) Ιμπραήμ Καλίν έγραψε στο Twitter την «πολύτιμη μοναξιά» της Τουρκίας, αλλά τώρα, ειδικά μετά τις Συμφωνίες του Αβραάμ, έχει εξελιχθεί σε απομόνωση.

Καθώς ο απεσταλμένος του Προέδρου Τραμπ για τη Συρία, Τζέιμς Τζέφρι, σχολίασε σε πρόσφατο διαδικτυακό σεμινάριο του Συμβουλίου Ατλαντικού, το Κατάρ, το Αζερμπαϊτζάν και η Βουλγαρία δεν προστίθενται σε μια βιώσιμη περιφερειακή συμμαχία. Η επιθετική επέκταση της Τουρκίας στη Συρία, τη Λιβύη, το Ιράκ και η υποστήριξη του Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί οικοδόμηση εμπιστοσύνης.

Ούτε η αντιπαράθεση της Τουρκίας με την Ελλάδα και την Κύπρο στην Ανατολική Μεσόγειο, η οποία έπληξε την ΕΕ.

Για άλλη μια φορά, στην τελευταία σύνοδο κορυφής της ΕΕ τον Δεκέμβριο, η ΕΕ συμφώνησε να αναβάλει την απόφαση για κυρώσεις μέχρι την επόμενη σύνοδο κορυφής τον Μάρτιο. Η έκκληση του Γάλλου προέδρου Εμμανουήλ Μακρόν για την ανάκτηση στρατιωτικής κυριαρχίας από την Ευρώπη, αγνοήθηκε και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε να μεταβιβάσει τις ΗΠΑ στις ΗΠΑ και να περιμένει να ακούσει τι αποφάσισε η νέα κυβέρνηση.

Μέχρι στιγμής, είναι η πολιτική της καγκελάριου Άνγκελα Μέρκελ για έναν «εποικοδομητικό διάλογο» και «μια θετική ατζέντα», από τότε που μεσολάβησε τη συμφωνία της 18ης Μαρτίου το 2016, η οποία έπεισε την Τουρκία να παραμείνει το χέρι της και να μην πλημμυρίσει την Ευρώπη με πρόσφυγες .

Ο ρόλος της Γερμανίας εδώ είναι λιγότερο ένδοξος, όπως ήταν το κάλεσμα της Μέρκελ, «Wir schaffen das» (Ναι, μπορούμε να το κάνουμε) που τον Αύγουστο του 2015 προκάλεσε τη μετανάστευση πάνω από ένα εκατομμύριο προσφύγων στην Ευρώπη από τη Μέση Ανατολή.

Ταυτόχρονα, ήταν η Γερμανία που παρείχε στην Τουρκία δεξαμενές Leopard για την επίθεσή της εναντίον του Afrin το 2018 και συνεργάστηκε στην παραγωγή έξι 214 υποβρυχίων κατηγορίας.

Σε μια Χριστουγεννιάτικη τηλεδιάσκεψη με τη Μέρκελ, ο Ερντογάν επαίνεσε τον Γερμανό καγκελάριο για το ότι ήταν διορατικός ηγέτης, αλλά δεν αργούσε να της υπενθυμίσει τη Συμφωνία της 18ης Μαρτίου, η οποία περιελάμβανε απελευθέρωση βίζα, αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης, ανανέωση των ενταξιακών συνομιλιών και 6 δισεκατομμύρια ευρώ. Τον Ιούλιο, αυτό αυξήθηκε κατά 485 εκατομμύρια ευρώ.

Σε πρόσκληση της Πρωτοχρονιάς προς τον πρόεδρο της Επιτροπής της ΕΕ, Ursula von der Leyen, ο Ερντογάν επανέλαβε την υπενθύμισή του σχετικά με τη συμφωνία της 18ης Μαρτίου και τόνισε ότι η Τουρκία είδε το μέλλον της στην Ευρώπη. Ζητήθηκε επίσης να αγνοήσει τα «καπάκια» ορισμένων κρατών μελών της ΕΕ και τα «τεχνητά προβλήματα» που δημιούργησαν.

Οι ΗΠΑ βλέπουν τα πράγματα διαφορετικά. Ο Πρόεδρος Μπάιντεν δεν έχει ακόμη μιλήσει με τον Ερντογάν, αλλά ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Τζέικ Σούλιβαν σε πρόσκληση προς τον επικεφαλής του υπουργικού συμβουλίου της Ουρσούλα φον ντερ Λέιν συμφώνησε να συνεργαστεί με την ΕΕ σε θέματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος, όπως η Κίνα και η Τουρκία. Ο Sullivan μίλησε επίσης με τον Ibrahim Kalın.

Ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Χέικο Μάας έχει αντιταχθεί στο εμπάργκο όπλων για την Τουρκία, γιατί θα ήταν «στρατηγικά λανθασμένο», καθώς η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ.

Ωστόσο, το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ έχει ορίσει σε ένα υπόμνημα προς το Υπουργείο Άμυνας την Τουρκία ως υλικοτεχνικό κόμβο για το Ισλαμικό Κράτος.

Source