Μύθοι των Ιπποτών Templar είναι θρύλος, αλλά βαθιά κάτω από ένα κάστρο στην Κύπρο – ένα νησί που κάποτε ανήκε στην αδελφότητα των Σταυροφόρων – βρίσκεται ένας ιστορικός κληρονομιάς που λέει ακόμα αντηχεί σήμερα. Κάτω απότομες, στενές και ανώμαλες πέτρινες σκάλες στο φρούριο της Λεμεσού είναι ένα χαμηλό θολωτό δωμάτιο επενδεδυμένο με επιτύμβιες πλάκες μεσαιωνικών ιπποτών. Αυτό είναι το παρεκκλήσι όπου ο Βασιλιάς της Αγγλίας Ρίτσαρντ ο Λεοντόκαρδος πιστεύεται ότι ήταν παντρεμένος, καθ ‘οδόν προς τους Αγίους Τόπους το 1192. «Η αρχιτεκτονική και τα αντικείμενα εδώ αντικατοπτρίζουν την ευρεία ιστορία της Κύπρου», δήλωσε η Έλενα Στυλιανού, κυβερνητική αρχαιολόγος. ένα μακρύ σπαθί εποχής σταυροφόρων, σκουριασμένο και πελεκημένο, αλλά ακόμα κοφτερό.
«Η Κύπρος ήταν ένα μέρος που πολλοί ξένοι ήθελαν να συλλάβουν και να κατέχουν.» Ο Ρίτσαρντ, ο πρώτος από τόσους πολλούς Βρετανούς επισκέπτες στο ηλιόλουστο νησί, γιόρτασε τη βραδιά του γάμου του κατεβάζοντας γλυκό κόκκινο κρασί – προτού περάσει το μήνα του μέλιτος του σπαταλώντας στην εξοχή, κάψιμο, λεηλασία και προσθήκη της Κύπρου στα υπάρχοντά του. Αφού ο ηττημένος Κύπριος ηγέτης παραδόθηκε-σύμφωνα με την προϋπόθεση ότι δεν ήταν δεσμευμένος σε σιδερένιες αλυσίδες, οπότε ο Ρίτσαρντ χρησιμοποίησε ασημένια δεσμά αντί για τον Άγγλο βασιλιά πούλησε γρήγορα την Κύπρο στους Ναούς.
«Ευρωπαϊκός προσανατολισμός»
Το Κυπριακό Μεσαιωνικό Μουσείο, που στεγάζεται τώρα στο φρούριο του λιμανιού της Μεσογείου, λέει ότι ενώ τα κύρια τείχη του κάστρου χρονολογούνται από την οθωμανική περίοδο του 16ου αιώνα, βρίσκονται σε πολύ παλαιότερα θεμέλια. Το θησαυροφυλάκιο είναι «πιθανώς ένα παρεκκλήσι των πρωταρχικών οχυρώσεων του Ναού των Ιπποτών» στην Κύπρο. Οι Templars, ένας διεθνής στρατός ελίτ πολεμιστών που συγκροτήθηκαν για να φρουρούν Ευρωπαίους προσκυνητές που ταξιδεύουν στην Ιερουσαλήμ, χρησιμοποίησαν το νησί ως έδρα τους για να πολεμήσουν στρατιωτικές εκστρατείες εξουσιοδοτημένες από τον Πάπα στους Αγίους Τόπους, μόλις πάνω από 100 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά.
Ο Κύπριος μεσαιωνικός ιστορικός Νικόλαος Κουρέας είπε ότι οι Σταυροφορίες ήταν ένα βασικό βήμα για τη διαμόρφωση του εθνικού χαρακτήρα του νησιού. «Η πιο διαρκής συνέπεια της κατάκτησης του Ρίτσαρντ είναι ότι αν και η Κύπρος θα άλλαζε τα χέρια πολλές φορές, εξακολουθεί να έχει ευρωπαϊκό προσανατολισμό… και οι περισσότεροι Κύπριοι ταυτίζονται περισσότερο με την Ευρώπη από ό, τι λένε ότι κάνουν με την Ασία και την Αφρική», δήλωσε ο Coureas.
«Χάρη στη γεωγραφική της θέση και τον πληθυσμό της, η Κύπρος βρίσκεται στην άκρη της Ευρώπης, αλλά με ισχυρούς δεσμούς με τη Μέση Ανατολή», πρόσθεσε. Η Coureas συνεργάζεται με το Κυπριακό Κέντρο Ερευνών που υποστηρίζεται από την κυβέρνηση, το οποίο επικεντρώνεται στην εθνική ιστορία και την κοινωνιολογία. Υποστηρίζει ότι για το πιο ανατολικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ιστορία δεν αφορά μόνο τα σκονισμένα σχολικά βιβλία, αλλά το πώς βλέπουν οι πολίτες σήμερα-μέρος της Ευρώπης, πολύ στο παρελθόν.
«Βάση λειτουργιών»
Αυτή η άποψη έχει σημασία σήμερα. Το νησί χωρίστηκε από το 1974, όταν η Τουρκία εισέβαλε και κατέλαβε το βόρειο τρίτο της Κύπρου ως απάντηση σε πραξικόπημα που χρηματοδοτήθηκε από την Αθήνα και επιδιώκει να προσαρτήσει το νησί στην Ελλάδα. Μια προστατευόμενη ζώνη που έχει περιπολεί τα Ηνωμένα Έθνη εκτείνεται μεταξύ της ελληνόφωνης, ορθόδοξης χριστιανικής πλειοψηφίας στο νότο και της αποσχισμένης μουσουλμανικής πλειοψηφίας της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου, που αναγνωρίζεται μόνο από την Άγκυρα. Βρετανικές στρατιωτικές βάσεις, οι οποίες παραμένουν κυρίαρχο έδαφος του Ηνωμένου Βασιλείου, καλύπτουν το 3% της πρώην βρετανικής αποικίας.
«Οι Σταυροφορίες είναι πολύ σχετικές σήμερα, επειδή υπάρχουν πολλές παραλληλισμοί», είπε ο Κουρέας. «Αυτό που ξεκίνησε επίσης την περίοδο της Σταυροφορίας… ήταν η σημασία της Κύπρου ως βάσης επιχειρήσεων για δυτικές δυνάμεις που λειτουργούν στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.» Σημείωσε ότι η ανατροπή του Λιβύου δικτάτορα Muammar Gaddafi με την υποστήριξη του ΝΑΤΟ το 2011 υποστηρίχθηκε από μια βρετανική αεροπορική βάση κοντά στη Λεμεσό.
Και οι απόηχοι της ιστορίας των Σταυροφόρων φτάνουν ακόμη και στο κρασί: το γλυκό κόκκινο “Κουμανταρία” του νησιού, που ονομάζεται από τους ιππότες, είναι το παλαιότερο κατασκευασμένο κρασί και πιστοποίηση “προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης”, σύμφωνα με τα Guinness World Records. Η ετικέτα του φέρει τη λέξη «Σταυροφόροι». Ενώ οι Ναοί ανήκαν στην Κύπρο για οκτώ μήνες πριν την πουλήσουν στον Γάλλο Guy de Lusignan, η παραγγελία διατηρούσε κάστρα στο νησί.
Και, αφού τελικά διώχθηκαν από τους Αγίους Τόπους, οι Ναοί έκαναν την Κύπρο την έδρα τους το 1291. Οι μύθοι λένε πώς οι Ναοί έκρυβαν τον πλούτο τους – συμπεριλαμβανομένων, σύμφωνα με μυθιστορήματα και ταινίες, το Άγιο Δισκοπότηρο – όταν η διαταγή καταδικάστηκε ως αιρετικός το 1307 και οι ιππότες έκαψαν στο στοίχημα. Η τύχη του Templar μπορεί να έχει εξαφανιστεί εδώ και πολύ καιρό, αλλά η Στυλιανού ελπίζει ότι οι αρχαίοι χώροι θα μπορούσαν να βοηθήσουν να επιστρέψουν οι επισκέπτες στην Κύπρο, της οποίας η ζωτική τουριστική βιομηχανία έχει καταστραφεί από τους περιορισμούς του coronavirus.
Η Κύπρος είναι διάσπαρτη με κάστρα και ερείπια που άφησαν οι Σταυροφόροι, συμπεριλαμβανομένου του κάστρου του Κολοσσίου, κάποτε βασικής βάσης των Ιπποτών και των δραματικών φρουρίων του Αγίου Ιλαρίωνα. Σκαρφαλωμένο σε μια οροσειρά πάνω από το βόρειο λιμάνι της Κερύνειας, φαίνεται ότι ενέπνευσε το παραμύθι του Walt Disney. «Όταν οι άνθρωποι μπορούν, νομίζω ότι θα έρθουν», είπε ο Στυλιανού. “Επειδή όταν είσαι κολλημένος στο σπίτι, χάνεις κάτι … και αυτοί οι ιστότοποι σε φέρνουν πιο κοντά στο παρελθόν σου.” – AFP
