«Δεν είναι ποτέ μια βαρετή στιγμή», είναι το ρητό για την περιγραφή του εσωτερικού και εξωτερικού πολιτικού τοπίου της Τουρκίας. Και το 2020 σίγουρα δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτήν την περιγραφή.
Οι πρώτες μέρες του 2020 ήταν απασχολημένοι με τη Λιβύη. Στις 2 Ιανουαρίου, το τουρκικό κοινοβούλιο εξουσιοδότησε την κυβέρνηση να στείλει στρατεύματα στη Λιβύη μετά από έκκληση της κυβέρνησης εθνικής συμφωνίας (GNA) να υπερασπιστεί την Τρίπολη εναντίον του στρατηγού Khalifa Haftar. Έκτοτε, η Τουρκία υπήρξε ενεργός παράγοντας στη σύγκρουση στη Λιβύη και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επανάληψη του δια-Λιβυκού διαλόγου.
Η τουρκική διείσδυση στο θέατρο της Λιβύης εξόργισε την ισχυρή συμμαχία υπέρ-Χαφτάρ, της οποίας ο μοναδικός στόχος ήταν να καθιερώσει ένα αυταρχικό καθεστώς υπό τον έλεγχό τους για να εξασφαλίσει τον έλεγχο των τεράστιων αποθεμάτων πετρελαίου στη χώρα της Βόρειας Αφρικής. Υπάρχουν επίσης χώρες που αναγνώρισαν το γεγονός ότι η προστασία της κυβέρνησης της Τρίπολης εμπόδισε την αποσύνθεση της χώρας και δημιούργησε μια ισορροπία μεταξύ των δύο αντίπαλων κομμάτων, βοηθώντας έτσι να προωθήσει μια πολιτική διαδικασία.
Η Τουρκία επέκτεινε πρόσφατα την παραμονή των στρατευμάτων της στη Λιβύη για άλλους 18 μήνες, μεταφέροντας το μήνυμα ότι δεν θα αποσυρθεί από τη χώρα που έχει υποστεί πόλεμο. Αντιθέτως, οι ενέργειες της Τουρκίας καθ ‘όλη τη διάρκεια του 2021 θα επικεντρωθούν στη δημιουργία συνθηκών που θα κάνουν τη στρατιωτική, οικονομική και πολιτική παρουσία της μόνιμη.
Έντονες συγκρούσεις στο Idlib
Το δεύτερο μεγάλο περιστατικό του 2020 ήταν οι έντονες συγκρούσεις μεταξύ της Τουρκίας και των δυνάμεων της Συρίας που υποστηρίζονται από τη Ρωσία στο Idlib. Τον Φεβρουάριο, συγκρούσεις πυροδότησαν σχεδόν έναν πόλεμο μεταξύ Τουρκίας και Συρίας αφού η τελευταία (με τη στήριξη της Ρωσίας) επιτέθηκε σε μια τουρκική στρατιωτική συνοδεία, σκοτώνοντας δεκάδες τουρκικά στρατεύματα. Σε αντάλλαγμα, η Τουρκία κατέστρεψε σχεδόν το συριακό στρατό στην περιοχή.
Οι συγκρούσεις τελείωσαν όταν η Τουρκία και η Ρωσία υπέγραψαν μνημόνιο συμφωνίας στις 5 Μαρτίου που άνοιξε το δρόμο για μια τουρκική-ρωσική αποστολή περιπολίας στον στρατηγικά σημαντικό αυτοκινητόδρομο Μ4. Η εκεχειρία συνεχίζεται στο Idlib, ενώ η Τουρκία έχει μετεγκαταστήσει ορισμένα από τα σημεία παρατήρησής της στις περιοχές νότια του αυτοκινητόδρομου Μ4.
Η τουρκο-ρωσική επιτυχία στον από κοινού έλεγχο της κατάστασης, ακόμη και στις πιο δύσκολες στιγμές και συγκρούσεις, έχει αποδειχθεί καθ ‘όλη τη διάρκεια του χρόνου όχι μόνο στη Συρία αλλά και στη Λιβύη και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Στη βορειοανατολική Συρία, οι συμφωνίες που έχει συνάψει η Τουρκία με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Ρωσία εξακολουθούν να ισχύουν, αν και υπάρχει ορατή αύξηση στις επιχειρήσεις του τουρκικού στρατού κατά του YPG.
Η Τουρκία χρησιμοποίησε τη μαλακή δύναμή της
Η πανδημία COVID-19, αναμφισβήτητα το πιο σημαντικό γεγονός του 2020, αντηχήθηκε και μέσω διεθνών σχέσεων. Η ανθρωπότητα, η οποία συγκλόνισε το COVID-19 στις πρώτες μέρες της επιδημίας και απέτυχε να συνεργαστεί στην προμήθεια βασικού εξοπλισμού υγείας, άρχισε να δίνει μια πιο αποτελεσματική ανταπόκριση στα μεταγενέστερα στάδια.
Η Τουρκία επωφελήθηκε από την πανδημική διαδικασία ενισχύοντας την εικόνα της ως χώρας ανθρωπιστικής βοήθειας. Παρείχε εξοπλισμό υγείας σε περισσότερες από 150 χώρες και διεθνείς οργανισμούς και απέκτησε παγκόσμια φήμη.
Το δεύτερο εξάμηνο του 2020 εν μέσω κρίσεων
Η τουρκική διπλωματία, ωστόσο, έπρεπε να αγωνιστεί με σοβαρές κρίσεις κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους. Το σημείο αιχμής των μακροχρόνιων σειρών μεταξύ Τουρκίας και καθεμιάς από την Ελλάδα, τη Γαλλία και την Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν η ανατολική Μεσόγειος.
Παρά τους έξι μήνες του ήχου, της οργής και περισσότερο από λίγο άγχος, ούτε η Άγκυρα ούτε οι Βρυξέλλες μπορούσαν να πάρουν την απόφαση να διακόψουν τις σχέσεις. Η Τουρκία επανέλαβε ότι βλέπει το μέλλον της στην Ευρώπη, ενώ το μπλοκ τόνισε και πάλι την προθυμία του να ακολουθήσει τη θετική ατζέντα, καθώς επέβαλε πολύ ελαφρές κυρώσεις στην Τουρκία παρά την πίεση από την Ελλάδα, τη Γαλλία και την Ελληνική Κύπρο.
Το 2021 φαίνεται να είναι η χρονιά για την Τουρκία να αποκαταστήσει τους δεσμούς με την Ελλάδα, τη Γαλλία και την Ευρωπαϊκή Ένωση γενικά. Η απόφαση της Τουρκίας να περιορίσει τα σεισμικά έργα του Oruç Reis στον Κόλπο της Αττάλειας είναι ένα σαφές μήνυμα προς το σκοπό αυτό. Στο βαθμό που η Ελλάδα μπορεί να αποφύγει προκλητικές κινήσεις στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο, καμία ανεπιθύμητη κλιμάκωση είναι πιθανό να απασχολήσει την τουρκική και την ευρωπαϊκή διπλωματία.
Οι ΗΠΑ επιβάλλουν στοχοθετημένες κυρώσεις
Εκτός από τον Δεκέμβριο, οι σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ηνωμένων Πολιτειών ήταν αρκετά ήρεμοι το 2020 λόγω των προεδρικών εκλογών του τελευταίου. Αφού έχασε τις εκλογές του Τζο Μπάιντεν του Δημοκρατικού Κόμματος, η απερχόμενη κυβέρνηση Τραμπ επέβαλε πέντε από τις 12 κυρώσεις στο πλαίσιο του νόμου Countering America’s Adversaries μέσω των κυρώσεων (CAATSA) στην Τουρκία για την αγορά συστημάτων αεροπορικής άμυνας S-400 από τη Ρωσία.
Το πεδίο των κυρώσεων περιορίστηκε στη στόχευση της Τουρκικής Προεδρίας της Αμυντικής Βιομηχανίας, εξοικονομώντας την τουρκική οικονομία και χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Αν και η Ουάσινγκτον τόνισε ότι δεν είχε καμία πρόθεση να υπονομεύσει την ικανότητα των Τουρκικών Ένοπλων Δυνάμεων, ειδικοί προτείνουν ότι οι κυρώσεις ενδέχεται να βλάψουν την τουρκική αμυντική βιομηχανία μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Αυτό καθιστά την επίλυση της διαφοράς S-400 μεταξύ Τουρκίας και Ηνωμένων Πολιτειών προτεραιότητα για την αποφυγή μελλοντικών κινδύνων στους διμερείς δεσμούς.
Η πορεία των σχέσεων Άγκυρας-Ουάσινγκτον υπό την ευρύτερη έννοια απαιτεί περαιτέρω προσοχή μετά τα εγκαίνια του Μπάιντεν σε λίγο περισσότερο από τρεις εβδομάδες. Πρόσφατες δηλώσεις που εξέδωσε η τουρκική ηγεσία περιγράφουν σαφώς τη βούληση της Άγκυρας να ανοίξει μια νέα σελίδα σε δεσμούς με την Ουάσινγκτον παρά τις γνωστές απόψεις του Μπάιντεν για την τρέχουσα κυβέρνηση εδώ.
Υπό το πρίσμα αυτών των εξελίξεων την τελευταία περίοδο του 2020, δεν θα ήταν έκπληξη να δούμε την τουρκική διπλωματία να συγκλίνει περισσότερο με τις διατλαντικές πολιτικές το 2021. Φυσικά, ωστόσο, αυτό θα απαιτήσει κάποια βελτίωση στους δεσμούς της χώρας με τη Ρωσία.