Κάποιοι εξέπληξαν όταν άφησαν την πρώην Επίτροπο για τα Δικαιώματα του Παιδιού Λίντα Κουρσούμπα να λέει ότι ένα στα πέντε κορίτσια κακοποιήθηκε σεξουαλικά ως ενήλικας. Το θεώρησαν υπερβολικό. Ας δούμε πόσοι από εμάς υπάρχουν. Ή μάλλον, κοιτάξτε τα υπόλοιπα, καθώς τα συζητάμε μεταξύ τους, οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε πόσο συχνά συμβαίνει αυτό. Και όλοι φαίνεται να έχουμε τουλάχιστον μία ιστορία για να πούμε ή να ακούσουμε τους φίλους μας να περιγράφουν τραυματικές εμπειρίες σε λεωφορεία στην Αθήνα, στον αγγλικό μετρό, στο δρόμο καθώς επέστρεφαν στο σπίτι, χειρότερα από τον εργοδότη τους, έναν συγγενή.
Πρέπει να πω μια από τις χειρότερες ιστορίες όταν ένας 18χρονος Έλληνας φοιτητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου με τηλεφώνησε και είπε ότι ξύπνησε στις τρεις το πρωί επειδή ένιωθε ότι κάποιος ήταν στο διαμέρισμά της. Άναψε το φως και είδε τον ιδιοκτήτη του να λέει: «Μην φοβάστε». Μία από τις χειρότερες εμπειρίες της ζωής του που τον ανάγκασαν τελικά να φύγει από την Κύπρο. Τίποτα χειρότερο δεν συνέβη λόγω του μικρού κοριτσιού Τσαμπούκα, που της είπε «κάτω από την ξηρότητα σου», την πέταξε έξω και την ίδια στιγμή ζήτησε βοήθεια. Αγαπητέ γείτονα της Κύπρου, “κύριος”. Έτσι συμβαίνουν δίπλα μας, είναι καιρός να εξετάσουμε σωστά το πρόβλημα, εάν θέλουμε πραγματικά να το λύσουμε ως κοινωνία.
Οι παραπάνω περιπτώσεις μπορούν εύκολα να αποδειχθούν εάν το θύμα καλέσει αμέσως μάρτυρα ή την αστυνομία. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που οι γυναίκες παραλύονται από φόβο ή ντροπή, δεν μιλούν. Είναι ακόμη πιο δύσκολο να αποδείξουμε την αλήθεια εάν η παρενόχληση έγινε χωρίς μάρτυρες – αυτός είναι ο λόγος για τη δήλωσή του.
Αλλά γιατί ένα κορίτσι ή μια γυναίκα δυσκολεύεται να αναφέρει αμέσως μια τραυματική εμπειρία; Γιατί οι γυναίκες μιλάνε αργότερα, συχνά χρόνια αργότερα, όπως στην περίπτωση της Σοφίας Μπεκατόρου στην Ελλάδα και της Ανδρίου Ελευθερίου στην Κύπρο; Ζούμε σε μια κοινωνία που θέλει να ταπεινώσει τα θύματα με τη λογική του «θέλουν να υποφέρουν» στο μέλλον. Η νοοτροπία και οι κανόνες του πατριαρχείου είναι σταθερά εδραιωμένοι στο κοινωνικό μας DNA, παρέχοντας υπόγεια (μερικές φορές άμεση) βοήθεια σε δράστες σεξουαλικής παρενόχλησης.
Ένα τέτοιο παράδειγμα ήταν η άθλια συμπεριφορά του διάσημου οικοδεσπότη Γιώργου Λιάγκας να κάνει «χιούμορ» καθώς κάποιος εκσπερμάτιζε στην πλάτη ενός κοριτσιού στη βιβλιοθήκη. Υπήρχαν τρεις γυναίκες στο πάνελ αυτού του συγκεκριμένου δημοσιογράφου που παρακολουθούσαν τη χυδαία πτώση του, γελούσαν στα γόνατά τους και γελούσαν τα “αστεία” του. Εν ολίγοις, μια γυναίκα έχει υποστεί σεξουαλική επίθεση, γίνεται δεκτή ως λόγος για πάρτι. Δεν λέω ότι όλοι οι άντρες και οι γυναίκες είναι έτσι, αλλά φοβάμαι πολύ ότι μεγάλο μέρος της κοινωνίας θεωρεί την προαναφερθείσα αντίδραση φυσιολογική.
Το κίνημα #MeToo έχει βοηθήσει τις γυναίκες να αντιμετωπίσουν όσους κάνουν κατάχρηση της δύναμής τους για να ικανοποιήσουν τις σεξουαλικές τους παρορμήσεις. Ενάντια στους ανυποψίαστους εγκληματίες που χαμογελούν στα κεφάλια της οικογένειας ή πηγαίνουν στην εκκλησία κάθε Κυριακή σαν καλοί Χριστιανοί. Άνδρες που δεν χρειάζεται να καταφύγουν στη βίαιη βία αναγκάζονται με σωματική βία ή χρήση όπλων. Το μόνο που χρειάζονται είναι η κυρίαρχη επαγγελματική και οικονομική τους θέση, η καθαρή και ξεκάθαρη εμπιστοσύνη που δείχνει το κορίτσι, ειδικά αν υπάρχει συγγένεια. Προστατεύονται, πιστεύουν, μέσω του κοινωνικού τους κύρους, καθώς και μέσω της ντροπής και του φόβου του θύματος. Είναι σίγουροι ότι δεν θα μιλήσει.
Υπάρχουν πολλές γυναίκες που πιστεύουν ότι αξίζουν αυτό που τους συνέβη. Είναι έτσι που το προκάλεσαν, ότι ακόμα κι αν είναι πεπεισμένοι ότι έχουν αδικηθεί, θα χάσουν ή θα υποφέρουν δυσανάλογα αν προσπαθήσουν να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους. Πάρα πολλές γυναίκες που δεν είχαν την ευκαιρία να αποκτήσουν οικογενειακή ή σχολική εκπαίδευση με την αίσθηση της ισότητας, οι οποίες θα τους δώσουν τη δυνατότητα να πάνε στο αστυνομικό τμήμα για να κάνουν αναφορά.
Η κοινωνική ευαισθητοποίηση είναι η εκπαίδευση. Η ορατότητα είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την αλλαγή των αντιλήψεων. Η κίνηση “εγώ κι εγώ” είναι απαραίτητη և χρήσιμη (χωρίς την έννοια ότι δεν θα χρησιμοποιηθεί ποτέ). Αλλά λάβετε υπόψη ότι ακόμη και με αυτήν την κίνηση δύναμης, είναι εξαιρετικά δύσκολο για οποιονδήποτε να μιλήσει. Ακούστε τις κόρες σας, τις αδελφές σας, τις γυναίκες.