Από τον Θανάση Αλεξίου *
Η ταξική θέση, όπως αντανακλάται στη μελέτη της ταξικής δομής της κυπριακής κοινωνίας, σχηματίζει μια ημι-συνειδητή συνείδηση, ή παγιδεύεται σε έναν «αποκαταστατικό» λόγο που συνυπάρχει με τον υπερβατικό εθνικισμό (ένα έθνος πάνω από τις κοινωνικές τάξεις), δημιουργώντας έναν φίλο ταυτότητας (C. Schm) ), ή εξελίσσεται στην ταξική συνείδηση, εγείροντας άμεσα ή έμμεσα το ζήτημα της κοινωνικής οργάνωσης στο σύστημα παραγωγής εργασίας և η οργάνωση που διατηρεί և αναπαράγει τις ταξικές διαφορές.
Όταν το 75,33% των ερωτηθέντων στο δείγμα εντάσσονται στην εργατική τάξη, όπως βλέπουμε στον παρακάτω πίνακα, είναι προφανές ότι ξέρουν ποιοι είναι (αρχή της ταυτότητας), αλλά και εκείνοι που τους έχουν μπροστά τους (αρχή της αντίθεσης). Ο λόγος αποκατάστασης, από την άλλη πλευρά, παρέχει αντιδραστικές λύσεις στο κοινωνικό πρόβλημα, ενώ φαίνεται να αποκτά πρόσβαση σε εκείνα τα τμήματα της μικροαστικής τάξης (αυτοαπασχόληση, μικροί γαιοκτήμονες, άνεργοι κ.λπ.) που έχουν πέσει κοινωνικά κατά τη διάρκεια της κοινωνικής κρίσης.
Ως εκ τούτου, υπάρχουν δύο στοιχεία που πρέπει να αξιολογηθούν, συγκεκριμένα, η εμφάνιση αντιδραστικών μορφών κοινωνικής συνείδησης που ενσωματώνονται στην άνοδο των ακροδεξιών νεοφασιστικών σχηματισμών στην Κύπρο.
Πρώτον, η μείωση της αυτοαπασχόλησης, που σημαίνει την απομάκρυνση της μικροαστικής από την ταξική τους θέση, και δεύτερον, την ανάπτυξη των ανέργων, των ανειδίκευτων εργαζομένων.
Εάν το 1997 το ποσοστό ανεργίας στο 93,82% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού (ECP) ήταν 5,15%, τότε το 2014, όταν η απασχόληση μειώθηκε στο 82,63%, η ανεργία αυξήθηκε, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της Υπηρεσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας, 16, Εντός 12%, μειώνοντας το 7,75% το 2018. Από τους 15 χιλιάδες άνεργους το 2000, έχουμε 70 χιλιάδες το 2014 και 34,9 χιλιάδες το 2018, αντίστοιχα.
Η άμεση συνέπεια αυτής της απότομης αλλαγής στο ποσοστό απασχόλησης είναι η αύξηση 42,6% των ανειδίκευτων εργαζομένων το 2017, σε σύγκριση με το 2000, καθώς και η μείωση της αυτοαπασχόλησης. Αυτές οι αλλαγές στη σύνθεση της απασχόλησης μπορούν επίσης να ερμηνευθούν ως κοινωνική έκπτωση, ο προλεταριοποίηση της μικροαστικής που κατέχει τα μέσα εργασίας και παραγωγής.
Σχήμα 3 Συνολική αλλαγή στην απασχόληση ανά απασχόληση, 2004-2017
Η εμπειρία από την εξουσία του φασισμού κατά την περίοδο του μεσοπολέμου (Ιταλία, Γερμανία, κ.λπ.), όπως τα τελευταία χρόνια από την Ελλάδα, δείχνει ότι η άνοδος των νεοφασιστικών σχηματισμών (Χρυσή Αυγή κ.λπ.) σχετίζεται άμεσα με την έκπτωση. στην μικροαστική τάξη, στην πραγματικότητα, στην προλεταριοποίησή τους, καθώς και στην αύξηση της ανεργίας, αλλά σε μια τάξη ανειδίκευτων εργαζομένων χωρίς ένα σταθερό εργασιακό περιβάλλον. Στην πραγματικότητα, στην περίπτωση της Κύπρου, έχουμε απότομη πτώση στους εργοδότες, η οποία μειώθηκε κατά 62,94% από το 2006 έως το 2017, ενώ ο αριθμός των αυτοαπασχολούμενων μειώθηκε κατά 15,87% κατά την ίδια περίοδο. Πολλοί από αυτούς φαίνεται να είναι προλεταριοποιημένοι καθώς το εξαρτημένο εργατικό δυναμικό αυξάνεται απότομα μεταξύ 2004 και 2017. Σε τελική ανάλυση, τα ακροδεξιά ή νεοφασιστικά πολιτικά κόμματα λαμβάνουν γενικά πολιτική υποστήριξη από εδώ. Από τις πεσμένες «νοικοκυρές», από τους ίδιους τους εργοδότες, ή από μικρούς εργοδότες με 1-2 εργαζόμενους, αλλά και από ανειδίκευτους εργαζόμενους σε ένα σταθερό εργασιακό περιβάλλον.
Από την άλλη πλευρά, μια σταθερή βιογραφία εργασίας φαίνεται να εξηγεί γιατί η συναίνεση των ημιτελών εργαζομένων στην αστική ηγεμονία στον κοινωνικό σχηματισμό της Κύπρου είναι χαμηλή. (28%) από τους ανειδίκευτους εργαζομένους (52%). Αυτό σημαίνει ότι το 72% των ημι-ειδικευμένων εργαζομένων 48 το 48% των ανειδίκευτων εργαζομένων εγκαταλείπουν την αστική τάξη, επιλέγοντας μια ουδέτερη θέση για την μικροαστική ιδεολογική ομάδα ή την αντίστοιχη ομάδα εργασίας (Σχήμα 2).
Ωστόσο, το δείγμα είναι μικρό (μόνο 323 άτομα) για να το κάνει εντελώς αξιόπιστο, ενώ πρέπει να θυμόμαστε ότι βλέπουμε ότι είναι κυριολεκτικά ανειδίκευτοι εργαζόμενοι που συχνά είναι χειρώνακτες (υπάλληλοι υπόγειου, πωλητής μίνι μάρκετ, καφενείο, αγγελιαφόρος, εργαζόμενος περίπτερο և κ.λπ.). Αυτοί οι άνθρωποι αισθάνονται την εργασιακή τους κατάσταση όχι από την άποψη της «συλλογικότητας της εργασίας», η οποία αποτελεί μέρος των ομάδων εργασίας εργοστασίων, εταιρειών, αλλά με εξατομικευμένο, ανταγωνιστικό στην αγορά τρόπο. Στην πραγματικότητα, όπως δείχνει η άνοδος του φασισμού στη Γερμανία, το ναζιστικό κόμμα, παρά τις φασιστικές πολιτικές του φασιστικού καθεστώτος, είχε περιορισμένη πρόσβαση σε βιομηχανικούς εργάτες σε περιορισμένες επιχειρήσεις (βλ. Weiss 2009: 210). Αλλά αυτή η ένωση ανέργων επιτεύχθηκε όταν οι περισσότεροι από αυτούς οργανώθηκαν στο Κομμουνιστικό Κόμμα (Flechtheim1976: 64), μέσω του μηχανισμού πρόνοιας που εργάζεται μέσω του κοινωνικού μηχανισμού (εκβιασμός, παροχές ανεργίας, εύρεση εργασίας κ.λπ.) (βλ. s na Bologna 2015: 69).
Υπό αυτήν την έννοια, η άνοδος του Εθνικού Λαϊκού Μετώπου των Φασιστών (ELAM) – η είσοδος στο κοινοβούλιο (3,7% στις εκλογές του 2016), καθώς και η αύξηση των ποσοστών του το 2018. Στις προεδρικές εκλογές (5,65%) (SP 2018) μπορεί να σχετίζεται με: α) τη συνταξιοδότηση της μικρής αστικής τάξης, των επαγγελματιών, την κοινωνική έκπτωση των αυτοαπασχολούμενων (βλ. Επίσης Χαλικοπούλου, Βασιλοπούλου 2015) και β) οικονομική με την ταχεία αύξηση της ανεργίας κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Είναι επίσης απαραίτητο να ληφθεί υπόψη ο μεγάλος αριθμός ανειδίκευτων υπαλλήλων μεταξύ των αυτοαπασχολούμενων εξειδικευμένων στελεχών, πράγμα που συνεπάγεται την κοινωνική αυτοδιάθεση και την κοινωνική ψυχολογία αυτών των εργαζομένων. Η κοινωνική στέρηση είναι μια πολύ τραυματική εμπειρία για άτομα που είχαν περιουσία, μέσα παραγωγής και κατά κάποιον τρόπο λεηλατήθηκαν επειδή ήταν σε απλή παραγωγή εμπορευμάτων με προ-καπιταλιστικές αξίες («ανεξαρτησία», «αξιοπρέπεια», «τιμή»). և κλπ.). Στην πραγματικότητα, συχνά αυτές οι τάξεις (μικροαστικά στρώματα), που δεν μπορούν να εξορθολογίσουν τη διφορούμενη ταξική τους θέση, βλέπουν στο φασισμό τη λύση στις «περιττές απαιτήσεις» της εργατικής τάξης. Λαμβάνοντας στοιχεία από την ιδεολογία της εργατικής τάξης (χτύπημα του τραπεζικού κεφαλαίου, έλεγχος της συγκέντρωσης κεφαλαίου κ.λπ.), προσαρμοσμένα στις κοινωνικές τους προσδοκίες (Πουλάντζας 2006: 263), καταφεύγουν σε αντιδραστικές λύσεις στο κοινωνικό πρόβλημα, σχηματίζοντας μια κοινωνική βάση. Κινήματα «ανάκαμψης», όπως ο φασισμός.
Από την άλλη πλευρά, η απώλεια θέσεων εργασίας և ανεργία σημαίνει և αποκλεισμός από το προηγμένο σύστημα κοινωνικών-προσωπικών σχέσεων. Όπως έχει δείξει τώρα η κλασική κοινωνιολογική μελέτη, Ανήλικες άνεργοι (Jahoda, Lazarsfeld, Heisel 2020) Η ανεργία έχει σπάσει από τη δεκαετία του 1930, παρά την προχωρημένη ταξική συνείδηση της εργατικής κοινότητας στο Mariendale (Αυστρία) և πολιτικές և κοινωνικές υποδομές, κοινοτικό ήθος և μαχητικές παραδόσεις. Η κοινότητα υιοθέτησε το εθνικό-σοσιαλιστικό σύνθημα “Arbeit und Brot” (“Business և Bread”) και εντάχθηκε στο ναζισμό μετά τον Anschluss (1938).
Η ανεργία, με τη σειρά της, οδηγεί τα άτομα σε μια κατάσταση απο-κοινωνικοποίησης, ό, τι συνεπάγεται την προσωπική και κοινωνική ζωή των ανθρώπων (απόλυση, ιδιωτικοποίηση, κατάθλιψη, διακοπή των οικογενειακών δεσμών κ.λπ.). Επομένως, η ανασυγκρότηση αυτού του συστήματος σπασμένων κοινωνικών σχέσεων αποτελεί προτεραιότητα, δηλ. Τη δημιουργία θέσεων εργασίας, την επιστροφή των ανέργων σε «φυσιολογική» (εργασία, προσωπικές σχέσεις, εταιρεία κ.λπ.). Οι κοινωνικές-προσωπικές δεξιότητες θα αποκατασταθούν εδώ, η εμπιστοσύνη στους θεσμούς և η κοινωνία θα αποκατασταθεί προκειμένου να αναπτυχθεί το απαραίτητο δημοκρατικό ήθος, καθώς και οι πόροι για κοινωνική δράση (οργανωτικές, γνωστικές, πολιτιστικές κ.λπ.).
* Καθηγητής, Ερευνητής, Τμήμα Κοινωνιολογίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Η ταξική δομή της κυπριακής κοινωνίας. Τάξεις και τάξεις στον κοινωνικό σχηματισμό της Κύπρου.
* Η έρευνα διεξήχθη από τον Ιανουάριο του 2019 έως τον Αύγουστο του 2019 և διεξήχθη από το Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου με την υποστήριξη του Ινστιτούτου Ερευνών Prometheus. Η έρευνα βασίστηκε στην επεξεργασία και ανάλυση πρωτογενών δεδομένων από 323 ημιδομημένες συνεντεύξεις, καθώς και σε σχετικά δευτερεύοντα δεδομένα από τη Στατιστική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας (επίπεδο εκπαίδευσης, κατάσταση απασχόλησης, απασχόληση, περιεχόμενο εργασίας κ.λπ.).
Συνδέσεις:
Αλεξίου, Τ., 2013. Η ταξική διάσταση της κοινωνικής δράσης. Κατηγορία (συλλογική) δράση և Κινηματική (αθροιστική) δράση. Μαρξιστική κριτική Praxis 4, 9–25:
Μπολόνια, Σ., 2015, Ναζισμός և η εργατική τάξη, Αθήνα: Antifa Scripta.
Gay, P., 2010. Διανοητική ζωή στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης (1919-1933). Θεσσαλονίκη. Νησιά:
Flechtheim, O., 1976, KPD στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, Φρανκφούρτη. Ευρωπαϊκή συνεργασία.
Jahoda, M., Lazarsfeld, PF, Zeisel, H., 2020 Ο άνεργός του Μαριάντ, Κοινωνιολογική μελέτη για τις συνέπειες της μακροχρόνιας ανεργίας, Αθήνα: Έργο.
Mavris, G., 2018. Εκλογικές αλλαγές στις κυπριακές προεδρικές εκλογές του 2018 https://www.mavris.gr/5160/cyprus-2018-electoral-transitions/
Πουλάντζας, Ν. 2006:“Φασισμός – δικτατορία Η τρίτη διεθνής αντιμετώπιση του φασισμού, Αθήνα. Θεμέλιο:
Χαλικιόπουλου, Δ., Βασιλοπούλου, Σ., 2015: Η εθνική λύση της Χρυσής Αυγής. Η κρίση του έθνους-κράτους և Η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ελλάδα Θεσσαλονίκη. Επίκεντρο:
Weiss,., 2009: Ο συντηρητισμός և ριζοσπαστική δεξιά. Παράδοση, αντίδραση – αντεπανάσταση στην Ευρώπη 1770-1945, Θεσσαλονίκη. Εκδόσεις Tiraten.
