Για να διασφαλιστεί η ακεραιότητα των κλιματικών στόχων έναντι των μέτρων για το πλύσιμο του πράσινου, πρέπει να θεσπιστούν διαφανείς κανόνες, γράφουν ο Βλάσιος Οικονόμου και ο Χάρης Ντάκας.
Ο Βλάσιος Οικονόμου είναι διευθύνων σύμβουλος στο Ινστιτούτο Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ενέργειας και Κλίματος στις Κάτω Χώρες. Ο Χάρης Ντάκας είναι αναπληρωτής καθηγητής ενεργειακής και κλιματικής πολιτικής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.
Το φυσικό αέριο αποτελείται από 70-90% μεθάνιο, ένα ισχυρό αέριο θερμοκηπίου που συμβάλλει στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Το ευρύ κοινό αντιλαμβάνεται το φυσικό αέριο ως λιγότερο επιβλαβές από άλλα ορυκτά καύσιμα όπως το πετρέλαιο ή ο άνθρακας.
Με βάση ένα πρόσφατο πείραμα στις ΗΠΑ, το αμερικανικό κοινό έχει πολύ διαφορετικά συναισθήματα και συσχετίσεις με το «φυσικό αέριο» από ό, τι στο «μεθάνιο», παρόλο που το φυσικό αέριο αποτελείται κυρίως από μεθάνιο.
Το «μεθάνιο» και το «αέριο μεθάνιο» δημιουργούν πολύ ισχυρότερα αρνητικά συναισθήματα και συσχετίσεις με τη ρύπανση από ό, τι το «φυσικό αέριο». Αυτό δείχνει τη σημασία του όρου που χρησιμοποιείται για την επικοινωνία σχετικά με αυτό το ορυκτό καύσιμο.
Τι γίνεται όμως με τις αντίστοιχες πολιτικές που την προωθούν; Υπάρχει κίνδυνος οι πολιτικές προώθησης των ορυκτών καυσίμων να κρύβονται υπό φιλόδοξους εθνικούς στόχους για την ενέργεια και το κλίμα;
Πάρτε για παράδειγμα στόχους ενεργειακής απόδοσης. Η επίτευξη στόχου 32,5% στην ΕΕ αντιμετωπίζει απόκλιση 4-6% ετησίως και η πρόοδος της ενεργειακής απόδοσης – παγκοσμίως – βρίσκεται σε χαμηλό σημείο του 1% όταν θα έπρεπε να είναι 3%, όπως επιβεβαιώνεται από τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (ΔΟΕ).
Κατά τη διαδικασία συμμόρφωσης με τον στόχο ενεργειακής απόδοσης, τα κράτη μέλη της ΕΕ προσπαθούν κατ ‘αρχήν παράλληλα να αποδεσμεύσουν το ενεργειακό τους σύστημα από άνθρακα – από τη θέρμανση κατοικιών έως τον τομέα των μεταφορών.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητά τουλάχιστον 40% μείωση των εκπομπών θέρμανσης φυσικού αερίου, ενώ μέχρι τώρα μόνο το 6% στη θέρμανση και την ψύξη αποδίδεται σε καθαρές πηγές και η επιδότηση της θέρμανσης ορυκτών καυσίμων είναι ένα από τα κύρια εμπόδια στην ενεργειακή μετάβαση.
Αρκετά κράτη μέλη με βαριές ανθρακούχες οικονομίες, όπως οι μεταβατικές περιοχές της ΕΕ σε άνθρακα, δεσμεύτηκαν επίσης για πολύ φιλόδοξους στόχους για την απαλλαγή από τον άνθρακα τα επόμενα 10-20 χρόνια, ενώ υποσχέθηκαν να μετατοπίσουν όλη την εθνική χρηματοδότηση – και τα αντίστοιχα κονδύλια της ΕΕ – για τον καθαρισμό καυσίμων .
Είναι έτσι; Δυστυχώς, η απάντηση δεν είναι πλήρως, όπως έδειξε πρόσφατα το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος σε μια πρόσφατη ανάλυση που δείχνει πώς οι δημόσιες επιδοτήσεις για νέους λέβητες φυσικού αερίου καταστρέφουν το κλίμα. Αρκετά κράτη μέλη εξακολουθούν να επιδοτούν τα ορυκτά καύσιμα και θα συνεχίσουν να το πράττουν στο πλαίσιο των εθνικών κοινωνικών ή κλιματικών πολιτικών.
Πάρτε για παράδειγμα θερμαντήρες φυσικού αερίου, συχνά ένα επιλέξιμο μέτρο στο πλαίσιο διαφόρων προγραμμάτων ενεργειακής απόδοσης, που επιδοτούνται μέσω μειώσεων φόρου, δανείων και επιχορηγήσεων, που ισχυρίζονται ότι δημιουργούν εξοικονόμηση ενέργειας.
Επιπλέον, όπως αναφέρονται στα εθνικά και ενεργειακά κλιματικά σχέδια των χωρών, αυτά τα μέτρα υποτίθεται ότι συμβάλλουν στους φιλόδοξους κλιματικούς στόχους και στην ενεργειακή μετάβαση.
Ακόμα χειρότερα, χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Πολωνία και ορισμένες αυστριακές περιοχές παρέχουν επιδοτήσεις ενεργειακής απόδοσης ακόμη και για συστήματα θέρμανσης πετρελαίου και υγραερίου, εφόσον παράγουν εξοικονόμηση ενέργειας μέσω της αναβάθμισης των θερμαντήρων πετρελαίου ή υγραερίου.
Δίπλα σε αυτές τις άμεσες και έμμεσες επιδοτήσεις σε τεχνολογίες ορυκτών καυσίμων, αρκετά κράτη μέλη αμφισβητούν επίσης και ασκούν βέτο στο σχέδιο πράσινης ταξινομίας της ΕΕ πιέζοντας για τη χρήση φυσικού αερίου ως καυσίμου μετάβασης και επίσης υδρογόνου από πηγές ορυκτών καυσίμων, όπως αναφέρθηκε νωρίτερα αυτό το μήνα ομάδα πίεσης 10 χωρών (Βουλγαρία, Κροατία, Κύπρος, Τσεχική Δημοκρατία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Μάλτα, Πολωνία, Ρουμανία και Σλοβακία).
Φυσικά, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αρκετά κράτη μέλη με μεταβατικές περιοχές άνθρακα και εταιρείες ορυκτών καυσίμων κρύβονται πίσω από τη συζήτηση για το υδρογόνο και ιδιαίτερα το «μπλε υδρογόνο». Το «μπλε υδρογόνο» κατασκευάζεται μετατρέποντας τα ορυκτά αέρια σε υδρογόνο με το CO2 που συλλαμβάνεται και στη συνέχεια αποθηκεύεται.
Αυτή η ομάδα αρνησικυρίας χωρών, μέσω της υποστήριξης ορισμένων βουλευτών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, επιμένει στη χρήση φυσικού αερίου για θέρμανση, αποκρύβοντας έτσι σε κάποιο βαθμό τις πραγματικές προθέσεις της απαλλαγής από τον άνθρακα από τους τομείς θέρμανσης και ψύξης.
Το προαναφερθέν αποτελεί παγίδα αερίου που θα δημιουργήσει νέες κλειδαριές σε αυτό το ορυκτό καύσιμο στο μέλλον.
Τα προφίλ αυτών των χωρών είναι παρόμοια καθώς χρησιμοποιούν επιδοτήσεις και δάνεια για την αναβάθμιση του φυσικού αερίου, του υγραερίου, των θερμαντήρων πετρελαίου, της μετατόπισης άνθρακα στο φυσικό αέριο, που κυμαίνονται από ποσοστά επιδότησης 40-75%, ενώ οι προσπάθειές τους για αύξηση της διείσδυσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη θέρμανση βασίζονται κυρίως βιομάζα (με ρυθμό 20% κατά μέσο όρο στη θέρμανση ΑΠΕ).
Για να διαφυλαχθεί η ακεραιότητα των κλιματικών στόχων έναντι των μέτρων πλύσης στο πράσινο, πρέπει να θεσπιστούν κανόνες. Ήρθε η ώρα για τον καθορισμό αυστηρότερων κριτηρίων σχετικά με τα Just Transition Plans, τα Recovery Plans και το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο των κρατών μελών.
Όσον αφορά το πώς να κατευθύνουν τους επενδυτές που χρησιμοποιούνταν για τη χρηματοδότηση ορυκτών καυσίμων προς μέτρα που είναι συμβατά με το κλίμα, υπάρχουν ήδη διαθέσιμα εργαλεία.
Για παράδειγμα, στον ιδιωτικό τομέα, το EU Horizon 2020 Triple-A Tools παρέχει λειτουργίες στους προγραμματιστές ενεργειακής απόδοσης και σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που συνδέουν επικερδείς ιδέες έργου ενεργειακής απόδοσης που συμμορφώνονται με την ταξινόμηση της ΕΕ με πραγματικά προγράμματα χρηματοδότησης.
Ομοίως, το πρόσφατα οριστικοποιημένο έργο H2020 PROSPECT περιελάμβανε περισσότερες από 200 τοπικές και περιφερειακές αρχές στη διοίκηση καινοτόμων χρηματοδοτήσεων για ενεργειακή απόδοση και φιλικές προς το κλίμα επενδύσεις.
