Η γεωπολιτική εστίαση της Τουρκίας έχει μετατοπιστεί στις θάλασσές της τα τελευταία χρόνια. Αυτό οφείλεται κυρίως στην ανακάλυψη φυσικού αερίου κάτω από τον βυθό, αλλά πάνω απ ‘όλα, οφείλεται στη στρατηγική σημασία των υδάτων και των στενών του στο Αιγαίο, την Ανατολική Μεσόγειο και τη Θάλασσα του Μαρμαρά.
Αν και η Τουρκία είναι μια χερσόνησος, δυστυχώς δεν έχει αντιληφθεί ως τέτοια. Έχει υποτιμήσει τις δυνατότητές του και δεν έχει εκμεταλλευτεί τον σημαντικότερο φυσικό και γεωγραφικό πόρο του, τις θάλασσες.
Ωστόσο, η Τουρκία έχει συνειδητοποιήσει τη σημασία των θαλάσσιων περιοχών της αφού αντιμετώπισε:
- Η διαμάχη για το φυσικό αέριο στην Ανατολική Μεσόγειο
- Η απειλή της ίδρυσης τρομοκρατικού κράτους του ΡΚΚ στη βόρεια Συρία με στρατηγικά σημαντική πρόσβαση στη Μεσόγειο
- Η πρόσφατα αυξημένη σύγκρουση στην Κύπρο
Με το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας, η Άγκυρα αγκάλιασε ειλικρινά και οραματίστηκε την θαλάσσια πολιτική της. Είναι πλέον πιο πρόθυμη να υπερασπιστεί τα χωρικά της ύδατα και τις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες (ΑΟΖ).
Τούρκοι στη θάλασσα
Οι πρόγονοι των σημερινών Τούρκων ήταν πράγματι πολύ εξοικειωμένοι με τη θάλασσα στα τέλη της ιστορίας.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων χιλιετιών, οι Τούρκοι ίδρυσαν πολλά κράτη στην Κεντρική Ασία και έφτασαν στο δρόμο τους μέχρι την Ευρώπη και τη Μικρά Ασία. Ο πρώτος που είχε πρόσβαση στη Μεσόγειο ήταν η Αυτοκρατορία των Σελτζούκ, η οποία δεν είχε καμία ναυτική δύναμη εκτός από τον Τσάκα Μπέη, ο οποίος κατέκτησε τη Σμύρνη και ίδρυσε έναν στόλο ναυτικών επιδρομέων εκεί.
Μόνο κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οι Τούρκοι άρχισαν πραγματικά να ασχολούνται με τις θάλασσες και το έκαναν σε ένα μερικώς ναυτικό έθνος.
Η οθωμανική εποχή γνώρισε την άνοδο πολλών σημαντικών θαυμαστών, όπως ο Hayreddin Barbarossa και ο Uluç Reis. Με μεγάλη ναυτική δύναμη, οι Οθωμανοί κέρδισαν υπέροχες νίκες στη Μεσόγειο, όπως η Μάχη της Πρέβεζας τον 16ο αιώνα.
Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, η Μεσόγειος Θάλασσα έγινε μια εσωτερική τουρκική θάλασσα, όπως αναφέρεται συχνά στη βιβλιογραφία. Αιώνες αργότερα, το έτος ίδρυσης της Δημοκρατίας το 1923, ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ο οποίος κάποτε ξεκίνησε τον τουρκικό πόλεμο της Ανεξαρτησίας με ταξίδι με πλοίο, διατύπωσε τη σημασία της θάλασσας για τη συνεχιζόμενη ύπαρξη της Τουρκίας στη διάσημη ομιλία του στην τουρκική Κοινοβούλιο. Ένα χρόνο αργότερα, έθεσε σε κίνηση το ίδρυμα του Υπουργείου Θάλασσας και τη συνοδευτική επίσημη εγκατάσταση των τουρκικών ναυτικών δυνάμεων.
Παρά τις πολλές μεταγενέστερες αναδιαρθρώσεις στο σύστημα και τη στήριξη των νομικών πλαισίων, το άνοιγμα της Τουρκίας στη θάλασσα, πρώτα απ ‘όλα στρατιωτικά, ήταν ακόμη κυρίως στα αρχικά του στάδια.
Ο αντίκτυπος της Κύπρου
Μόνο με την έναρξη της Κυπριακής σύγκρουσης στη δεκαετία του 1960 η Άγκυρα έδωσε στις ναυτικές δυνάμεις της μια κρίσιμη θέση στην άμυνά της, καθώς συνειδητοποίησε ότι οι αμυντικές και εφοδιαστικές διαδρομές της Τουρκίας ξεκινούν στον Κόλπο του Iskenderun, βόρεια της Κύπρου, και ότι θα μπορούσε μόνο να σώσει Τούρκοι του νησιού με ναυτική επιχείρηση.
Ως εκ τούτου, επέκτεινε διαδοχικά τον θαλάσσιο στόλο του. Με την κλιμάκωση στην Κύπρο και το επακόλουθο εμπάργκο όπλων εναντίον της Άγκυρας, η ιδέα να ακολουθηθεί ένα εγχώριο πρόγραμμα παραγωγής πλοίων που ονομάζεται Εθνικό Σχέδιο Πλοίων (MILGEM) συνέχισε να εμφανίζεται σε κυβερνητικούς κύκλους από τη δεκαετία του 1970 και μετά για να είναι σε θέση να πραγματοποιήσει στρατιωτικές επιχειρήσεις στην θάλασσα γρήγορα και ανεξάρτητα.
Παρ ‘όλα αυτά, το έργο MILGEM δεν μπορούσε να υλοποιηθεί παρά πολλά χρόνια αργότερα, μετά την εξουσία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AK Party) στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Έτσι, ξεκινώντας από το 2008, ξεκίνησαν οι πρώτες κορβέτες και φρεγάτες της Τουρκίας. Επί του παρόντος, το πρώτο τουρκικό αεροπλανοφόρο κατασκευάζεται σε αυτό το πλαίσιο και ένα υποβρύχιο βρίσκεται στο στάδιο του σχεδιασμού.
Περισσότερα για περαιτέρω
Σήμερα, η Τουρκία πρέπει να αναπτύξει περαιτέρω τη ναυτική της δύναμη υπέρ της εδαφικής της ακεραιότητας και να επεκτείνει την εξωτερική και αμυντική της πολιτική στις παρακείμενες θάλασσες και να εσωτερικεύσει το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας.
Σε αυτό το πλαίσιο, η συμφωνία της Τουρκίας για το 2019 με τη Λιβύη μπορεί να οριστεί ως βασική κίνηση. Αυτή η συμφωνία απέτρεψε το παράνομο έργο αγωγών EastMed, το οποίο αποσκοπεί στον αποκλεισμό της Τουρκίας – μιας χώρας που έχει τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην Ανατολική Μεσόγειο – από πόρους φυσικού αερίου και πολυμερή συνεργασία στην περιοχή.
Με αυτήν την ιστορική συμφωνία, η Τουρκία ανακάλυψε επίσης τη θαλάσσια ισχύ της στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ένα τοπικό ντόμινο
Μέσω της σταθερής μεσογειακής πολιτικής της Άγκυρας τα τελευταία χρόνια, η καλοκάγαθη Αίγυπτος πλησίασε την Τουρκία αναγνωρίζοντας έμμεσα τις διακηρυγμένες θαλάσσιες περιοχές της καθώς οι χώρες βρίσκονται σε διπλωματική κρίση για σχεδόν μια δεκαετία.
Ως το επόμενο βήμα, το Κάιρο και η Άγκυρα θα μπορούσαν να υπογράψουν συμφωνία ΑΟΖ σε σύντομο χρονικό διάστημα, οριοθετώντας τα θαλάσσια εδάφη και των δύο κρατών με τον πιο ευεργετικό τρόπο και για τις δύο πλευρές και αλλάζοντας μόνιμα τη γεωπολιτική ισορροπία στην περιοχή.
Με μια τέτοια συμφωνία, για παράδειγμα, ο αμφιλεγόμενος «Χάρτης της Σεβίλλης» που επικαλούνται τα μέρη του έργου του αγωγού EastMed, όπως το Ισραήλ, η Ελλάδα και η ελληνοκυπριακή διοίκηση, θα ακυρωθούν σε πραγματικούς όρους.
Μια τέτοια εξέλιξη μπορεί έμμεσα να έχει επίσης θετικό αντίκτυπο στην Κυπριακή σύγκρουση υπέρ της Τουρκίας και των Τούρκων του νησιού.
Εκτός από μια πιθανή συμφωνία ΑΟΖ με την Αίγυπτο, πρέπει να εξεταστούν περαιτέρω συμφωνίες με όλα τα γειτονικά κράτη πέρα από τη θάλασσα – τόσο στην Ανατολική Μεσόγειο όσο και στον Εύξεινο Πόντο – έτσι ώστε να αποφευχθεί η πιθανότητα σύγκρουσης θαλάσσιων συνόρων στο μέλλον . Λαμβάνοντας υπόψη την πρόσφατη ανακάλυψη της Τουρκίας για σημαντικά αποθέματα φυσικού αερίου στη Μαύρη Θάλασσα, είναι σαφές ότι η περιοχή έχει τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει πιθανή σύγκρουση.
Μετά το σύντομο περίγραμμα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η γεωπολιτική της Τουρκίας είναι οι θάλασσες της.
Η Τουρκία έχει κερδίσει από την αρχική της ναυτιλία, ανοίγοντας σημαντικά γεωπολιτικά πλεονεκτήματα. Επομένως, πρέπει να αντιληφθεί τον εαυτό της ως χερσόνησο και να γίνει πάλι ένα μεγάλο έθνος της θάλασσας για να διεκδικήσει τα δικαιώματά του στα νερά του ανοίγοντας περισσότερο στη θάλασσα.
* Συγγραφέας, μάστερ τεχνών στο Πανεπιστήμιο Friedrich Alexander στο Erlangen της Γερμανίας