Το μικροσκοπικό Μεγάλο Δουκάτο του Λουξεμβούργου μάχεται για άλλη μια φορά τις κατηγορίες ότι είναι φορολογικός παράδεισος μετά το Έρευνα OpenLux αποκάλυψε ότι η χώρα φιλοξενεί “55.000 υπεράκτιες εταιρείες που διαχειρίζονται περιουσιακά στοιχεία αξίας τουλάχιστον 6 τρισεκατομμυρίων ευρώ”.
Η έρευνα, που διεξήχθη από τη γαλλική εφημερίδα Le Monde και άλλους συνεργάτες των μέσων ενημέρωσης, περιγράφει αυτές τις εταιρείες ως «φανταστική» επειδή δεν έχουν ούτε γραφεία ούτε υπαλλήλους.
Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς, σχεδόν το 90% αυτών των οντοτήτων ελέγχονται από μη Λουξεμβούργους, όπως δισεκατομμυριούχοι, πολυεθνικές, αθλητές, καλλιτέχνες, υψηλού επιπέδου πολιτικοί και βασιλικές οικογένειες.
Η κυβέρνηση του Λουξεμβούργου το είπε “απορρίπτει τους ισχυρισμούς που διατυπώνονται σε αυτά τα άρθρα καθώς και την εντελώς αδικαιολόγητη απεικόνιση της χώρας και της οικονομίας της”.
ο επίσημη δήλωση δήλωσε το έθνος ως “απόλυτα ευθυγραμμισμένο και συμβατό με όλους τους κανονισμούς της ΕΕ και τους διεθνείς κανόνες και τα πρότυπα διαφάνειας και τα πρότυπα διαφάνειας”.
Ωστόσο, παρά τις διαβεβαιώσεις, η έκθεση του OpenLux έκανε αναπόφευκτα πρωτοσέλιδα σε όλο τον κόσμο και ενίσχυσε την εικόνα του Μεγάλου Δουκάτου ως φορολογικού καταφυγίου, μια φοβερή ετικέτα που εδώ και χρόνια συνδέεται με τη μικρή χώρα με μόλις 626.000 κατοίκους.
Η διαμάχη έφερε επίσης μια δυσάρεστη πραγματικότητα: η εμφανής απουσία του Λουξεμβούργου στον κατάλογο φορολογικών παραδείσων της ΕΕ.
Η μαύρη λίστα της ΕΕ
ο παραδοσιακή ιδέα ενός φορολογικού καταφυγίου μιλά για μια χώρα ή επικράτεια που επιβάλλει χαμηλό φορολογικό συντελεστή – ή καθόλου φορολογικό συντελεστή – και χρησιμοποιείται από εταιρείες για την αποφυγή φόρων που διαφορετικά θα ήταν πληρωτέοι σε μια χώρα με υψηλό φόρο.
Σύμφωνα με την Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, οι φορολογικοί παράδεισοι κοστίζουν συλλογικά τις κυβερνήσεις μεταξύ 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων και 600 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως σε απώλεια εσόδων από φόρους εταιρειών.
Σε μια προσπάθεια καταπολέμησης της φοροδιαφυγής, της φοροδιαφυγής και της αποφυγής, καθώς και της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε να ιδρύσει μια λίστα “μη συνεργαζόμενων δικαιοδοσιών για φορολογικούς σκοπούς”.
Ο πρώτος κατάλογος εγκρίθηκε τον Δεκέμβριο του 2017 και ενημερώνεται δύο φορές το χρόνο από εθνικούς υπουργούς στο Συμβούλιο της ΕΕ.
Το συμβούλιο δεν χρησιμοποιεί τον όρο “φορολογικός παράδεισος” και αντ ‘αυτού μιλά για “χώρες που ενθαρρύνουν καταχρηστικές φορολογικές πρακτικές, οι οποίες διαβρώνουν τα φορολογικά έσοδα των κρατών μελών”.
“Ο στόχος δεν είναι να ονομάσουμε και να ντροπιάσουμε τις χώρες, αλλά να ενθαρρύνουμε τη θετική αλλαγή της φορολογικής νομοθεσίας και των πρακτικών τους μέσω της συνεργασίας”, αναφέρει ο επίσημος ιστότοπος του συμβουλίου.
Αλλά υπάρχει μια απήχηση: η λίστα απευθύνεται αποκλειστικά σε χώρες εκτός ΕΕ.
Τη στιγμή της γραφής, οι χώρες και τα εδάφη που περιλαμβάνονται στη μαύρη λίστα βρίσκονται εκτός του μπλοκ: Αμερικανική Σαμόα, Ανγκουίλα, Μπαρμπάντος, Φίτζι, Γκουάμ, Παλάου, Παναμάς, Σαμόα, Τρινιντάντ και Τομπάγκο, Παρθένοι Νήσοι των ΗΠΑ, Βανουάτου και Σεϋχέλλες.
Οι γείτονες της ΕΕ όπως η Ελβετία, ο Άγιος Μαρίνος και η Ανδόρα επισημαίνονται με πράσινο χρώμα, πράγμα που σημαίνει ότι το συμβούλιο θεωρεί ότι συνεργάζεται με το μπλοκ και έχει υλοποιήσει όλες τις απαραίτητες δεσμεύσεις. Άλλοι, όπως η Τουρκία, το Μαρόκο και η Αυστραλία, έχουν πορτοκαλί χρώμα: δεν συμμορφώνονται ακόμη με όλα τα διεθνή φορολογικά πρότυπα αλλά έχουν δεσμευτεί να μεταρρυθμίσουν.
Αδυναμίες και παραλείψεις
Για τους υποστηρικτές, η μαύρη λίστα της ΕΕ υπολείπεται των υψηλών φιλοδοξιών του μπλοκ.
Μια πρόσφατη ανάλυση της Oxfam αναφέρει ότι η λίστα “συνεχίζει να αποτυγχάνει στην αποτελεσματική αναγνώριση των χωρών που χρησιμοποιούν επιβλαβείς φορολογικές πρακτικές και βοηθούν τους πλουσιότερους να αποφύγουν τους φορολογικούς τους λογαριασμούς”.
Η Oxfam σημειώνει ότι το 2019, πέντε κράτη μέλη της ΕΕ (Κύπρος, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Μάλτα και Κάτω Χώρες) παρουσίασαν “οικονομικούς δείκτες τυπικούς των φορολογικών παραδείσων (π.χ. υψηλά επίπεδα άμεσων ξένων επενδύσεων, πληρωμές πνευματικής ιδιοκτησίας, τόκοι, μερίσματα)”.
Η έκθεση προσθέτει ότι το Λουξεμβούργο είχε επίπεδα άμεσων ξένων επενδύσεων που εισέρχονται και εξέρχονται από τη χώρα 67 έως 100 φορές μεγαλύτερα από το συνολικό ΑΕγχΠ του.
“Το OpenLux παρέχει πολύ σαφή στοιχεία σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο το Λουξεμβούργο επιτρέπει στους δισεκατομμυριούχους και τις μεγάλες εταιρείες να αποφεύγουν να πληρώνουν το δίκαιο μερίδιο των φόρων τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ξεπλένει παράνομα χρήματα”, δήλωσε η Chiara Putaturo, σύμβουλος ανισότητας και φορολογικής πολιτικής στο Γραφείο ΕΕ της Oxfam.
Ο Putaturo υποστήριξε ότι η κατάσταση στο Grand Duchy δεν διαφέρει πολύ από αυτό που μπορεί κανείς να δει στα νησιά Cayman, ένα βρετανικό υπερπόντιο έδαφος στην Καραϊβική που συχνά θεωρούσε το πρωτότυπο ενός φορολογικού καταφυγίου.
“Όσον αφορά τη διευκόλυνση της φοροαποφυγής, το Λουξεμβούργο και τα Νησιά Καϊμάν βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο. Τα Νησιά Καϊμάν έχουν μηδενικό συντελεστή φόρου εταιρειών, ενώ το Λουξεμβούργο χρησιμοποιεί άλλα είδη μέσων”, είπε.
“Συγκεκριμένα, [Luxembourg] έχει ένα σύστημα που ευνοεί τη μεταβολή του κέρδους σε μια εταιρεία μέσω της πληρωμής, για παράδειγμα, μερισμάτων ή πνευματικής ιδιοκτησίας. Είναι ένα πιο περίπλοκο σύστημα που είναι επίσης πιο εύκολο να κρυφτεί. “
Μέσα στο Δείκτης εταιρικής φορολογίας, η ομάδα υπεράσπισης του Tax Justice Network θεωρεί τα νησιά Cayman το τρίτο χειρότερο φορολογικό καταφύγιο για φοροαποφυγή εταιρειών. Το Λουξεμβούργο βρίσκεται κάτω από τρεις θέσεις, στην έκτη θέση.
Καμία χώρα δεν περιλαμβάνεται στη μαύρη λίστα της ΕΕ. Στην πραγματικότητα, τα νησιά Cayman απομακρύνθηκε από τη λίστα τον Οκτώβριο του 2020, προκαλώντας αντίδραση από ομάδες της κοινωνίας των πολιτών.
Ζητεί αλλαγή
Οι ευρωπαίοι νομοθέτες συμφωνούν με τους υποστηρικτές ότι η αδυναμία και τα ελαττώματα της μαύρης λίστας των φορολογικών καταφυγίων της ΕΕ απαιτούν επείγουσα αλλαγή.
Τον προηγούμενο μήνα, σε ψήφισμα εγκρίθηκε με 587 ψήφους υπέρ και 50 κατά, οι ευρωβουλευτές πρότειναν τη μεταρρύθμιση της διαδικασίας των μαύρων λιστών χωρών, ώστε να γίνει πιο διαφανής, συνεπής και αμερόληπτη.
Οι ευρωβουλευτές πιστεύουν ότι ο κατάλογος δεν έχει ανταποκριθεί στο “πλήρες δυναμικό του”, [with] επί του παρόντος στη λίστα που καλύπτουν λιγότερο από το 2% των παγκόσμιων απωλειών φορολογικών εσόδων “. Αποκαλούν το τρέχον σύστημα” σύγχυση και αναποτελεσματικό “.
Μεταξύ των προτεινόμενων μεταρρυθμίσεων, οι ευρωβουλευτές θέλουν το συμβούλιο να διευρύνει το πεδίο εφαρμογής του καταλόγου και να θέσει τα μέλη του μπλοκ υπό έλεγχο. Οι νομοθέτες λένε ότι οι χώρες της ΕΕ που παραβαίνουν θα πρέπει να θεωρηθούν φορολογικοί παράδεισοι έως ότου «εφαρμοστούν ουσιαστικές φορολογικές μεταρρυθμίσεις».
Το Λουξεμβούργο ονομάζεται μόνο μία φορά στο ψήφισμα όταν οι ευρωβουλευτές παραθέτουν τον προαναφερθέντα δείκτη Corporate Tax Haven.
Το κείμενο εγκρίθηκε δύο εβδομάδες πριν από τη δημοσίευση των αποκαλύψεων του OpenLux, οι οποίες είναι έτοιμες να τροφοδοτήσουν τη συζήτηση και να παρέχουν στους νομοθέτες επιπλέον πυρομαχικά.
“Δεν μπορείτε να έχετε τα Νησιά Καϊμάν, τις Βερμούδες ή οποιοδήποτε άλλο φορολογικό καταφύγιο χωρίς τη βοήθεια και τη συνεργασία δικαστικών αποφάσεων όπως το Λουξεμβούργο, οι Κάτω Χώρες ή η Ιρλανδία”, δήλωσε στο Euronews ο Ολλανδός ευρωβουλευτής Paul Tang, ο οποίος είναι πρόεδρος της υποεπιτροπής για φορολογικά θέματα.
“Ειδικά, το Λουξεμβούργο και οι Κάτω Χώρες έχουν τεράστια σημασία για την προσέλκυση των λεγόμενων φανταστικών επενδύσεων, κάτι που γίνεται στα χαρτιά, αλλά αποσκοπεί πραγματικά στην αποφυγή της φορολογίας. Το Λουξεμβούργο είναι ένας μεγάλος παίκτης [in the field]”
Ο Τανγκ πιστεύει ότι ο λόγος που η ΕΕ δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει το πρόβλημα οφείλεται στην απαίτηση ομοφωνίας. Κάθε μέτρο που σχετίζεται με τη φορολογική πολιτική πρέπει να εγκρίνεται ομόφωνα από όλα τα κράτη μέλη. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει μόνο το δικαίωμα να ζητήσει τη γνώμη του για φορολογικά θέματα, εκτός από θέματα που σχετίζονται με τον προϋπολογισμό, για τα οποία είναι συννομοθέτης.
“Εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν επιτρέπεται να μιλάτε και να λέτε και ντροπή. Και νομίζω ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι το μόνο θεσμικό όργανο που το κάνει, που μιλά ανοιχτά για τον ρόλο της Ιρλανδίας, του Λουξεμβούργου και των Κάτω Χωρών, και ότι πρέπει να κάνουμε αλλιώς η κατάσταση δεν θα αλλάξει. Πρέπει να την ονομάσουμε με το όνομά της και το όνομά της ονομάζεται Λουξεμβούργο “, είπε.
Ο Ολλανδός ευρωβουλευτής είναι πεπεισμένος ότι η οικονομική κρίση που προκαλείται από πανδημία θα λειτουργήσει ως κίνητρο για την καταπολέμηση της φορολογικής απάτης και της φοροδιαφυγής, δεδομένου ότι οι κυβερνήσεις αναζητούν απεγνωσμένα επιπλέον πηγές εσόδων για να χρηματοδοτήσουν τα άνευ προηγουμένου επίπεδα κρατικών ενισχύσεων και τα σχέδια αποκατάστασης .
Ωστόσο, από σήμερα, η δυνατότητα του Λουξεμβούργου ή των Κάτω Χωρών να συμφωνήσει σε οποιεσδήποτε αλλαγές που θα μπορούσαν να τις καταστήσουν ευάλωτες στον έλεγχο – και τελικά στη μαύρη λίστα – από τους δικούς τους συναδέλφους φαίνεται να είναι αδιανόητη.