Το κοινό έχει το δικαίωμα να έχει πρόσβαση σε πληροφορίες και να συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων, αλλά η κυβέρνηση το καθιστά πολύ δύσκολο, λέει ο αρχηγός του κόμματος του Πράσινου Χαράλαμπος Θεοπέμπου
Μία από τις σημαντικότερες δράσεις σχετικά με το περιβάλλον είναι η υπογραφή από την Ευρωπαϊκή Ένωση της σύμβασης του Ώρχους (Århus) υπό την επίβλεψη της Οικονομικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη (UNECE).
Αυτή η σύμβαση, η οποία είναι τώρα γνωστή ως Σύμβαση του Ώρχους, παρέχει στους πολίτες τρία σημαντικά δικαιώματα: πρόσβαση σε πληροφορίες, συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων και πρόσβαση στη δικαιοσύνη σε περιβαλλοντικά θέματα.
Στην Κύπρο το ακριβώς στο πρόσβαση στις πληροφορίες μεταφέρεται στο νόμο 119 του 2004 – «το δικαίωμα του κοινού να έχει πρόσβαση σε περιβαλλοντικές πληροφορίες». Η κυβέρνηση και οι δημόσιες υπηρεσίες γενικά υποχρεούνται να ορίσουν μια διαδικασία με την οποία το κοινό μπορεί να ζητήσει πληροφορίες. Ο νόμος καλεί τις αρχές να δημοσιεύσουν αυτές τις πληροφορίες στο Διαδίκτυο.
Οι πληροφορίες που σχετίζονται με τις πολεοδομικές άδειες είναι ένα από τα πιο κοινά αιτήματα. Τα τοπικά τμήματα πολεοδομίας καλούνται να δώσουν όλες τις πληροφορίες σε όποιον ζητήσει, εκτός από οτιδήποτε εμπίπτει στο Νόμο περί Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (GDPR). Αυτό φυσικά σχετίζεται με φυσικά πρόσωπα, έτσι ώστε όλα τα εταιρικά δεδομένα να είναι διαθέσιμα. Το αίτημα για αντίγραφο συνεπάγεται χρέωση.
Το δεύτερο περιβάλλον μας δικαίωμα – για συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων για τη δημόσια διοίκηση – ωστόσο, απέχει πολύ από την εφαρμογή και παίρνει κανείς την αίσθηση ότι οι αρχές κάνουν ό, τι μπορούν για να αποφύγουν κάτι τέτοιο. Η κυβέρνηση απλώς δημοσιεύει σε μια ιστοσελίδα ανακοινώνοντας ότι όποιος ενδιαφέρεται έχει ένα καθορισμένο χρονικό διάστημα για να υποβάλει σχόλια για ένα συγκεκριμένο θέμα. Είναι προφανές ότι δεν μπορεί κανείς να περιμένει από το κοινό να ελέγχει τακτικά τις ιστοσελίδες όλων των κυβερνητικών υπηρεσιών για να δει εάν υπάρχει διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης, ώστε οι περισσότερες από αυτές να μην γίνονται απαρατήρητες.
Ο ιδανικός τρόπος για να αυξήσετε τη συμμετοχή είναι για όλα τα θέματα γενικού ενδιαφέροντος να έχετε έναν ειδικό ιστότοπο για να εγγραφείτε στο κοινό και να υποδεικνύετε ορισμένα ενδιαφέροντα. Έτσι, όποτε πραγματοποιείται δημόσια διαβούλευση εντός του πεδίου ενδιαφέροντος τους, οι άνθρωποι θα ειδοποιούνται μέσω email. Φυσικά, σε περιπτώσεις όπου ένα θέμα παρουσιάζει έντονο τοπικό ενδιαφέρον, πρέπει να γίνονται δημόσιες συναντήσεις και παρουσιάσεις προκειμένου να εξηγηθεί λεπτομερώς ποια είναι η πρόθεση και να ακούσουμε τι έχει να πει το κοινό.
Ούτως ή άλλως, μια σωστή διαδικασία θα πρέπει να περιλαμβάνει την κυβέρνηση που δημοσιεύει ένα έγγραφο το οποίο απαριθμεί όλες τις προτάσεις του κοινού, υποδεικνύει ποιες ενσωματώθηκαν και ποιες απορρίφθηκαν και γιατί.
Η πιο πρόσφατη δημόσια διαβούλευση στην οποία πήγα, ήταν εκείνη που ζήτησε η κυβέρνηση για τις αλλαγές στο λιμάνι της Λάρνακας. Η κυβέρνηση ήθελε να χρησιμοποιήσει το λιμάνι για να παρέχει υπηρεσίες υποστήριξης σε δραστηριότητες εξερεύνησης φυσικού αερίου. Το συναίσθημα ήταν πολύ υψηλό στη Λάρνακα για αυτό το ζήτημα και η κυβέρνηση απέτυχε να λάβει ειδοποίηση. Ο χώρος ήταν γεμάτος θυμωμένους ανθρώπους, κυβερνητικοί αξιωματούχοι δεν είχαν ιδέα πώς να διεξαγάγουν δημόσια διαβούλευση και τα πράγματα πήγαν άσχημα.
Μία από τις πρώτες προτάσεις νόμου που έκανα μετά την εκλογή μου ως μέλους του κοινοβουλίου ήταν μια που θα ανάγκαζε την κυβέρνηση να ακολουθήσει μια σαφή και σωστή διαδικασία για δημόσιες διαβουλεύσεις, αλλά βρίσκεται αποκλεισμένη στην αρμόδια επιτροπή.
Το τρίτο δικαίωμα, πρόσβαση στη δικαιοσύνη, είναι ένα που χρησιμοποιείται σπάνια στην Κύπρο. Αυτό επιτρέπει σε οποιονδήποτε, για οποιονδήποτε λόγο, επηρεάζεται από την απόφαση μιας δημόσιας αρχής, να το αμφισβητήσει στο δικαστήριο.
Αλλά αυτό που το καθιστά ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι μια μη κυβερνητική οργάνωση (ΜΚΟ) που στον χάρτη της αναφέρει ως έναν από τους σκοπούς της την προστασία του περιβάλλοντος, μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσει αυτό το δικαίωμα.
Θυμάμαι πριν από πολλά χρόνια, εμείς ως περιβαλλοντική ΜΚΟ, προσπαθήσαμε να αμφισβητήσουμε στο δικαστήριο μια κυβερνητική απόφαση να παραχωρήσει έναν επιπλέον όροφο σε ένα ξενοδοχείο, καθώς και μια σειρά από παράλογες χαλαρώσεις στην άδεια πολεοδομίας του. Χάσαμε την υπόθεση γιατί, σύμφωνα με το νόμο, ζούσαμε στη Λευκωσία που ήταν μακριά από την Πάφο. Αυτό ήταν φυσικά πριν από τη σύμβαση του Ώρχους.
Σήμερα ελέγχουμε ξανά κάθε νόμο που σχετίζεται με το περιβάλλον για να διασφαλίσουμε εάν θα πρέπει να έχει μια ενσωματωμένη ρήτρα για δημόσια διαβούλευση πριν από την τελική απόφαση και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη.
Ο Χαράλαμπος Θεοπέμπτου είναι βουλευτής και ηγέτης του Κυπριακού Κόμματος – Συμμαχία Πολιτών