Εάν έχετε περάσει χρόνο στο νησί της Κύπρου, πιθανότατα γνωρίζετε την προτίμηση των ντόπιων για αλμυρό, ψιλοκομμένο τυρί χαλούμι, φαγητό στη σχάρα, τηγανητό ή περιστασιακά φρέσκο. Κυρίως φτιαγμένο από πρόβειο και κατσικίσιο γάλα, εμφανίζεται σχεδόν σε κάθε μενού στην Κυπριακή Δημοκρατία-μέλος της ΕΕ και στην Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου (ΤΔΒΚ), όπου ονομάζεται Hellim.
Περισσότεροι από ένας στους πέντε Τουρκοκύπριους εξαρτώνται οικονομικά από το χαλούμι, το οποίο αντιπροσωπεύει το 36% των εξαγωγών της ΤΔΒΚ παρά το εμπόδιο στις αποστολές προς την ΕΕ. Αυτόν τον μήνα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κινήθηκε να το αλλάξει καταγράφοντας το χαλούμι ως προστατευόμενη ονομασία προέλευσης (ΠΟΠ) για όλους τους παραγωγούς του νησιού, το οποίο έχει διαιρεθεί από την τουρκική στρατιωτική εισβολή του 1974, επιδίωξη να αποτρέψει ένα πραξικόπημα που υποστηρίζεται από την Αθήνα.
Όπως και με το Prosciutto Toscano, τη σαμπάνια ή το ζαμπόν Πάρμας, τα προϊόντα που έχουν αυτήν την κατάσταση μπορούν να επισημανθούν ως έχουν μόνο όταν παρασκευάζονται στον καθορισμένο τόπο καταγωγής τους. Οι Τουρκοκύπριοι θεωρούνται ως ο κύριος δικαιούχος, καθώς η Κυπριακή Δημοκρατία εξάγει εδώ και καιρό χαλούμι στα μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων 33.000 τόνων το 2019. Ο επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Josep Borrell χαιρέτισε την κίνηση ως θετικό βήμα πριν από τις συνομιλίες της επόμενης εβδομάδας στη Γενεύη, στην οποία θα παρευρεθούν η ΤΔΒΚ, η Κύπρος, η Ελλάδα, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Τουρκία, με παρατηρητή τον ΟΗΕ.
Οι εντάσεις στην ανατολική Μεσόγειο είναι υψηλές από τουλάχιστον το 2018, όταν η Τουρκία άρχισε να στέλνει τρυπάνια συνοδευόμενα από ναυτικά σκάφη για να τρυπήσουν με φυσικό αέριο σε ύδατα που διεκδικούν η Κύπρος και η Ελλάδα. Οι κινήσεις της Άγκυρας την έφεραν στο χείλος του πολέμου με την Αθήνα το περασμένο καλοκαίρι. Οι ταραχές είχαν κρυώσει τους τελευταίους μήνες καθώς η Τουρκία κράτησε τα σκάφη της στο λιμάνι και οι δύο γείτονες ξεκίνησαν διερευνητικές συνομιλίες.
Οι εντάσεις στην ανατολική Μεσόγειο είναι υψηλές από τουλάχιστον το 2018
Ωστόσο, σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Καβούσογλου στην Άγκυρα την Πέμπτη, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Ντέντιας προειδοποίησε για κυρώσεις της ΕΕ «εάν η Τουρκία συνεχίσει να παραβιάζει τα κυριαρχικά μας δικαιώματα». Ο κ. Κάβουσογλου αργότερα είπε ότι ο ομόλογός του «πέρασε τη γραμμή». Οι δύο συμφώνησαν να μιλήσουν περισσότερο στη Γενεύη, αλλά δεν ανακοίνωσαν την πολυαναμενόμενη σύνοδο κορυφής μεταξύ του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, υπαινιγμό για παρατεταμένη αναταραχή.
Οι ανεπίσημες συνομιλίες της επόμενης εβδομάδας για την Κύπρο θα σηματοδοτήσουν την πρώτη από το 2017, όταν οι ελπίδες για ψήφισμα ήταν υψηλές μετά την εκλογή του Προέδρου της ΤΔΒΚ Μουσταφά Ακίτσι, ο οποίος είχε από καιρό υποστηρίξει την επανένωση. Όταν διαλύθηκαν οι συνομιλίες, οι περισσότεροι παρατηρητές κατηγόρησαν τους Ελληνοκύπριους διαπραγματευτές για την απροθυμία να υποχωρήσουν.
Η Τουρκία είναι η μόνη χώρα που αναγνωρίζει την ΤΔΒΚ και διατηρεί περίπου 40.000 στρατεύματα εκεί. Τον περασμένο Οκτώβριο, οι ψηφοφόροι της ΤΔΒΚ εξέλεξαν έναν νέο πρόεδρο, τον Έρσιν Τατάρ, ο οποίος συμμερίζεται την άποψη της Άγκυρας ότι μια λύση δύο κρατών είναι ο μόνος τρόπος επίλυσης της σχεδόν 50χρονης διαφοράς.
Ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Ersin Tatar (R) μιλά σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας Mevlut Cavusoglu στο βόρειο τμήμα της διαιρεμένης πρωτεύουσας της Κύπρου Λευκωσία, υπό τον έλεγχο της αυτοανακηρυχθείσας Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου (TRNC), τον Απρίλιο 16, 2021. AFP
Η Κύπρος, η Ελλάδα και η ΕΕ υποστηρίζουν μια διζωνική ομοσπονδία, ένα ενιαίο κράτος με σημαντική αυτονομία για τον Βορρά. Ο Πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης είπε ότι είναι έτοιμος να συνεχίσει τις συνομιλίες, αλλά η Κύπρος και η Ελλάδα έχουν αμφισβητήσει και την πιθανότητα κυρίαρχου κράτους της Βόρειας Κύπρου.
Ο μακροχρόνιος Τουρκοκύπριος ηγέτης Ραούφ Ντενκτάς ήταν μεταξύ εκείνων που πρότειναν αρχικά μια κοινή ομοσπονδία το 1δ960, χρόνια πριν από τη διαίρεση του νησιού. Ο κ. Ντενκτάς αργότερα έγινε ο πρώτος πρόεδρος της ΤΔΒΚ. Αυτός και διαδοχικοί Τουρκοκύπριοι ηγέτες συνηγόρησαν και διαπραγματεύθηκαν για κάποια μορφή ομοσπονδίας για περισσότερο από μισό αιώνα, με ελάχιστο αποτέλεσμα.
Πριν από μια δεκαετία πολλοί παρατηρητές πίστευαν ότι η ανακάλυψη φυσικού αερίου γύρω από το νησί μπορεί να βοηθήσει στην επίλυση της διαφοράς, καθώς οι επενδυτές θα απαιτούσαν μια σταθερή και ευημερούσα κατάσταση. Ωστόσο, μετά από πτώση των τιμών, η αγορά φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου θεωρείται ευρέως περιορισμένη.
Οι εργαζόμενοι ταξινομούν το τυρί χαλούμι στο γαλακτοκομείο Petrou Bros στην Αραδίππου, Κύπρος, 2 Απριλίου
Ένας τρόπος ενίσχυσης αυτής της αγοράς είναι η συνεργασία: η Κύπρος έχει ενώσει την Ελλάδα, το Ισραήλ, την Αίγυπτο και άλλους σε ένα περιφερειακό φόρουμ φυσικού αερίου. και υπάρχει λόγος για ένταξη της Άγκυρας επίσης εάν είναι σε θέση να βελτιώσει τους δεσμούς με το Κάιρο. Σε ορόσημες συνομιλίες με το Ισραήλ, τα ΗΑΕ και την Ελλάδα την Παρασκευή στην Πάφο, ο Ελληνοκύπριος υπουργός Εξωτερικών Νίκος Χριστοδουλίδης δήλωσε ότι η ανατολική Μεσόγειος είχε αρχίσει να απομακρύνεται από την αφήγηση της σύγκρουσης χάρη σε έναν «εξελισσόμενο ιστό περιφερειακής συνεργασίας».
Ωστόσο, οι Ελληνοκύπριοι αντιστάθηκαν στη συνεργασία με την ΤΔΒΚ, ίσως από φόβο ότι οποιαδήποτε παραχώρηση θα μπορούσε να ενθαρρύνει περαιτέρω την Άγκυρα. Μια ελληνοκυπριακή αναφορά που ξεκίνησε αυτό το μήνα καλεί τους κατοίκους να υποστηρίξουν την επανένωση ή να αντιμετωπίσουν τον «κίνδυνο ολόκληρης της Κύπρου να πέσει στα χέρια της Τουρκίας».
Αυτό αντανακλά την ακροδεξιά προειδοποίηση για το κόμμα «Εναλλακτική λύση για τη Γερμανία» ότι οι μουσουλμάνοι μετανάστες μετατρέπουν την Ευρώπη σε «Eurabia». Λίγη έκπληξη, λοιπόν, ότι το κυπριακό υποκατάστημα ενός πρώην ελληνικού νεοναζιστικού κόμματος έχει αρχίσει να αναδύεται και πολλοί Τουρκοκύπριοι και Τούρκοι βλέπουν τη Λευκωσία ως μια ανατολίτικη ΕΕ και Ελλάδα.
«Ποτέ δεν ήθελαν να μοιραστούν τους πόρους του νησιού, την εξουσία και την κυριαρχία με τους Τουρκοκύπριους», έγραψε ο Τούρκος αρθρογράφος Γιουσούφ Κανλί σε πρόσφατη στήλη υπέρ της κυβέρνησης Hurriyet καθημερινά Νέα. «Οι Ελληνοκύπριοι αρνήθηκαν να αντιμετωπίσουν τους Τουρκοκύπριους ως πολιτικούς τους ίσους».
(LR) Ο υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου Νίκος Χρυσοδουλίδης, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Ντεντιάς, ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ Γκάμπι Ασκενάζι και ο Ανουάρ Γκαργκάς, Διπλωματικός Σύμβουλος του Προέδρου των ΗΑΕ Σέιχ Χαλίφα, πραγματοποιούν κοινή συνέντευξη Τύπου μετά τη συνάντησή τους στην Πάφο, Κύπρος, 16 Απριλίου 2021. EPA
Ένα άρθρο στη Βρετανική Εφημερίδα των Μεσο-Ανατολικών Μελετών αυτό το μήνα υποστήριξε ότι η Κυπριακή πολιτική της Άγκυρας είχε συνδεθεί με τις εγχώριες προσπάθειές της να διαμορφώσει μια εθνικιστική-ισλαμιστική ταυτότητα. Το Σαββατοκύριακο, ο κ. Ερντογάν επέπληξε το ανώτατο δικαστήριο της ΤΔΒΚ για την απαγόρευση του γραφείου θρησκευτικών υποθέσεων της χώρας, το οποίο επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από την Άγκυρα, να διοργανώσει μαθήματα Κορανίου. Ο Τούρκος πρόεδρος προειδοποίησε για επιπτώσεις, ενώ ο Διευθυντής Επικοινωνιών του Φαχρετίν Άλτουν χαρακτήρισε την κίνηση «δικαστικό πραξικόπημα κατά της θρησκευτικής ελευθερίας».
Παρά τις πιέσεις αυτές, οι Τουρκοκύπριοι έχουν ως επί το πλείστον συμμεριστεί την άποψη της Άγκυρας ότι η Λευκωσία δεν ήταν διατεθειμένη να συμβιβαστεί, οδηγώντας πολλούς να πάρουν μια σκληρότερη γραμμή. Οι διαπραγματεύσεις δεν θεωρούσαν ποτέ σοβαρά μια λύση δύο κρατών, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα το κάνουν ποτέ. “Δεν θα χάσουμε πλέον χρόνο για την ομοσπονδιακή λύση”, δήλωσε ο κ. Cavusoglu για τις επερχόμενες συνομιλίες μετά τη συνάντηση με τον Tatar το Σαββατοκύριακο. “Πρέπει να συζητηθούν νέες ιδέες και νέο όραμα.”
Μια δημοσκόπηση του Ιανουαρίου 2020 αποκάλυψε περισσότερο από 81 τοις εκατό υποστήριξη για μια λύση δύο κρατών μεταξύ των Τουρκοκυπρίων. Περίπου την ίδια στιγμή, το 28% των Ελληνοκυπρίων εξέφρασε την προθυμία να ανεχθεί μια τέτοια λύση, κάτι που υποδηλώνει ότι δεν είναι εντελώς μη εκκινητή.
Τι γίνεται με τη δύναμη του χαλούμι; Ο κ. Χριστοδουλίδης είπε ότι το καθεστώς ΠΟΠ θα μπορούσε να ενθαρρύνει τη συμφιλίωση. Λόγω γραφειοκρατικών εμποδίων, το εμπόριο μέσω της Πράσινης Γραμμής που παρακολουθείται από τον ΟΗΕ είναι μόλις 6,3 εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Ωστόσο, η αγορά χαλούμι αναπτύσσεται σταθερά και το Τουρκοκυπριακό Εμπορικό Επιμελητήριο συμφώνησε ότι το καθεστώς ΠΟΠ θα μπορούσε να ενισχύσει την οικονομική συνεργασία μεταξύ των δύο πλευρών.
Οχι τόσο γρήγορα. Ο υπουργός Εξωτερικών της ΤΔΒΚ Tahsin Ertugruloglu περιέγραψε την κίνηση του χαλούμι ως «επαίσχυντη προσπάθεια … να κυριαρχήσει στην πολιτική βούληση» της ΤΔΒΚ. Σύμφωνα με το μέτρο, οι παραγωγοί που εδρεύουν στην ΤΔΒΚ θα μπορούν να πουλήσουν σε κράτη της ΕΕ, αλλά μόνο αποστέλλοντας πρώτα τους στην Ελλάδα.
Επιπλέον, το τουρκικό Βιομηχανικό Επιμελητήριο Κύπρου επεσήμανε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο, η αποικιακή δύναμη στην Κύπρο έως το 1960, αντιπροσωπεύει περισσότερες από τις μισές εισαγωγές χαλούμι στην ΕΕ. Όχι πλέον μέλος της ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο λαμβάνει ήδη αποστολές TRNC Hellim, οπότε τα κέρδη του βορρά από την κατάσταση ΠΟΠ μπορεί να είναι ελάχιστα.
Η ευρωπαϊκή διπλωματία για τυρί μπορεί να έχει χαλάσει, αλλά οι συνομιλίες της Γενεύης εξακολουθούν να προσφέρουν μια πραγματική ευκαιρία να πλησιάσουν ένα ψήφισμα.
Ο David Lepeska είναι αρθρογράφος υποθέσεων Τουρκίας και Ανατολικής Μεσογείου για το The National