Μια εξωχρηματιστηριακή προσέγγιση
Από τον Χρήστο Γιανγκού
Για πάρα πολλές δεκαετίες Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι προσπαθούν σκληρά, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, να επιλύσουν το Κυπριακό και να επανενώσουν το όμορφο νησί τους κάτω από μια διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα, όπως περιγράφεται σε διάφορα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Ο διάλογος για μια λύση συνεχίζεται, έστω και με κάποιες διακοπές, αλλά τα κοινοβούλια απέδωσαν λίγο ή καθόλου αποτέλεσμα, καθώς υπάρχει ακόμη ένα μεγάλο κενό στις θέσεις και των δύο πλευρών σχετικά με τα βασικά θέματα που συζητούνται (π.χ. πολιτική ισότητα, εγγυήσεις ασφάλειας και τα λοιπά). Επιπλέον, μόλις πρόσφατα, και μετά από μια αλλαγή στην ηγεσία, η τουρκοκυπριακή πλευρά – τουλάχιστον δημόσια – εγκατέλειψε την επιδίωξη μιας τέτοιας ομοσπονδίας υπέρ μιας λύσης δύο κρατών που βασίζεται στην «κυρίαρχη ισότητα». Βραχυπρόθεσμα, λόγω των προαναφερθεισών (μη) εξελίξεων, το αποτέλεσμα σε οποιονδήποτε αμερόληπτο παρατηρητή είναι ότι δεν υπάρχει κανένα σημάδι φωτός στο τέλος της σήραγγας και καθώς περνάει ο καιρός οι πραγματικότητες στο έδαφος (και πρόσφατα στο «Αποκλειστικό της Κύπρου») Οικονομική ζώνη επίσης) κάνουν μια λύση όλο και πιο δύσκολη.
Ωστόσο, γιατί απέτυχαν όλοι αυτοί οι γύροι διαπραγματεύσεων για την επίλυση του Κυπριακού; Πιθανώς επειδή, μέσω αυτής της παρατεταμένης διαδικασίας διαβούλευσης, και οι δύο πλευρές έβαζαν πάντα το καροτσάκι μπροστά στο άλογο! Δηλαδή, αντί να δημιουργήσουν την απαραίτητη εμπιστοσύνη πριν από οποιαδήποτε ουσιαστική διαπραγμάτευση για μια ολοκληρωμένη λύση, οι δύο κοινότητες προσπάθησαν συνεχώς να διαπραγματευτούν μια λύση πριν τεθούν σε εφαρμογή αυτές οι προϋποθέσεις. Έτσι, η αποτυχία!
Φαίνεται προφανές από τα παραπάνω ότι απαιτείται μια νέα προσέγγιση για να βοηθήσει μια λύση. Μια τέτοια προσέγγιση πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να στοχεύει στην καλλιέργεια του δικοινοτικού οικονομικού, πολιτικού, κοινωνικού και πολιτιστικού εδάφους πριν από τη διαπραγμάτευση και τη συμφωνία μιας ολοκληρωμένης λύσης. Δηλαδή, μια εξελικτική ή βαθμιαία προσέγγιση, μέσα σε έναν προσυμφωνημένο οδικό χάρτη, θα μπορούσε να προσφέρει στις δύο κυπριακές κοινότητες την ευκαιρία να εκπληρώσουν τα διαπραγματευτικά τους συμφέροντα δημιουργώντας ταυτόχρονα εμπιστοσύνη και εμπιστοσύνη. κάτι ουσιαστικό για μια μελλοντική συνολική διευθέτηση βασισμένη σε ένα νέο μελλοντικό αναθεωρημένο σχέδιο από τον ΟΗΕ.
Για να είμαστε πιο συγκεκριμένοι, μετά την επόμενη πενταμερή ανεπίσημη διάσκεψη υπό την αιγίδα του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών και μετά από ουσιαστική προετοιμασία και διαβούλευση με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες έπρεπε να καλέσει, ιδανικά στο πρώτο μισό του 2021, ένα διεθνές συνέδριο με τη συμμετοχή τριών εγγυητικών δυνάμεων της Κυπριακής Δημοκρατίας – Ελλάδα, Τουρκία και Ηνωμένο Βασίλειο – οι δύο κυπριακές κοινότητες και η ΕΕ ως παρατηρητής. Το εν λόγω συνέδριο πρέπει να στοχεύει στο να οδηγήσει τις δύο κοινότητες σε μια προσωρινή συμφωνία για μια εξελικτική (ή βήμα προς βήμα) λύση.
Μια τέτοια συμφωνία θα μπορούσε να περιλαμβάνει ένα προοίμιο που θα μπορούσε να περιλαμβάνει:
- Μια ρήτρα που δηλώνει ότι οι δύο κοινότητες δεσμεύονται από α) την κοινή δήλωση που συμφωνήθηκε μεταξύ των ηγετών των δύο πλευρών στις 11 Φεβρουαρίου 2014 β) όλες τις συγκλίσεις που έχουν επιτευχθεί μέχρι τώρα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και γ) το πλαίσιο Guterres που υποβλήθηκε προφορικά σε όλους ενδιαφερόμενες πλευρές στο Crans-Montana στις 30 Ιουνίου 2017 (ή όπως θα είχε ενδεχομένως αναθεωρηθεί από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ)
- Μια ρήτρα που δηλώνει ότι οι δύο κοινότητες έχουν δεσμευτεί να εφαρμόσουν ταυτόχρονα μια σειρά ουσιαστικών υψηλών και χαμηλών μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης πολιτικής (CBM) εντός ενός διετούς οδικού χάρτη
- Μια ρήτρα που δηλώνει ότι οι δύο κοινότητες θα παραμείνουν δεσμευμένες για την οριστικοποίηση, στον εν λόγω οδικό χάρτη, μιας στρατηγικής συμφωνίας που βασίζεται στο πλαίσιο των Γκουτέρες, που θα ανοίξει το δρόμο για μια ολοκληρωμένη λύση που βασίζεται σε μια διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα
- Μια ρήτρα που δηλώνει ότι ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ μπορεί να παρακολουθεί την εφαρμογή των προαναφερθέντων CBM (μέσω ενός σχετικού μηχανισμού που θα συμφωνηθεί από όλες τις πλευρές) και να επιπλήξει οποιοδήποτε μέρος που δικαιολογημένα παραβιάζει ή / και παραβιάζει την εν λόγω συμφωνία ανά πάσα στιγμή.
Με βάση τα παραπάνω, ένας ενδεικτικός κατάλογος πέντε σημαντικών CBM μπορεί να είναι ο ακόλουθος:
Πρώτον, επιστροφή από την Τουρκία του περιφραγμένου τμήματος της πόλης της Αμμοχώστου στη διοίκηση του ΟΗΕ και, στη συνέχεια, στους νόμιμους Ελληνοκύπριους κατοίκους του, σε αντάλλαγμα για την έγκριση RoC του κανονισμού για το άμεσο εμπόριο της ΕΕ και το νόμιμο άνοιγμα του λιμένα της Αμμοχώστου και της Το αεροδρόμιο Tymbou (Ercan) (ουσιαστικά με τη συγκατάθεση του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας και ιδανικά υπό την αιγίδα του ΟΗΕ).
Δεύτερον, η δημιουργία από τον ΟΗΕ, με την έγκριση της RoC, μιας δικοινοτικής διευθύνουσας τεχνικής επιτροπής που θα πρέπει να αρχίσει να συζητά αμοιβαία συμφωνημένους τρόπους εξερεύνησης, γεώτρησης και εκμετάλλευσης των αποθεμάτων υδρογονανθράκων στην αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) της RoC για την αποφυγή της Τουρκίας από απειλές και ενέργειες που παραβιάζουν την ΑΟΖ του RoC.
Τρίτον, η εφαρμογή από την Τουρκία του «Πρωτοκόλλου της Άγκυρας», δηλαδή του ανοίγματος των τουρκικών λιμένων και αεροδρομίων στα πλοία και τα αεροσκάφη της RoC, σε αντάλλαγμα για την αποδέσμευση της RoC των έξι κεφαλαίων διαπραγμάτευσης των τουρκικών ενταξιακών διαπραγματεύσεων στην ΕΕ (που η RoC αποκλείει από το 2009 ) και τη συναίνεση της RoC για αναβάθμιση της Συμφωνίας Τελωνειακής Ένωσης ΕΕ-Τουρκίας όποτε αυτό επιδεικνύεται.
Τέταρτον, σταδιακή απόσυρση των τουρκικών στρατευμάτων από τη βόρεια Κύπρο και έγκριση της Τουρκίας για εντατικοποίηση της τρέχουσας διαδικασίας αποναρκοθέτησης του νησιού, σε αντάλλαγμα για ένα διετές πάγωμα του προγράμματος εξοπλισμού της εθνικής φρουράς της RoC.
Πέμπτον, διεύρυνση και εντατικοποίηση των τρεχουσών δικοινοτικών οικονομικών, πολιτιστικών και εκπαιδευτικών ανταλλαγών, υπό την επίβλεψη των Ηνωμένων Εθνών, και με την ενεργό και πιο εντατική και διευρυμένη υποστήριξη του προγράμματος στήριξης του οικισμού της Κύπρου στην ΕΕ.
Αναμφίβολα, η πιθανή εφαρμογή αυτών των CBM εντός ενός διετούς οδικού χάρτη που βασίζεται σε μια τέτοια προσωρινή συμφωνία θα μπορούσε σταδιακά και δυνητικά να εξαλείψει τις αιτίες του κυπριακού προβλήματος όπως περιγράφηκε προηγουμένως.
Με άλλα λόγια, οι εν λόγω CBM θα μπορούσαν ενδεχομένως: 1) να ενισχύσουν το Ελληνοκυπριακό και Τουρκοκυπριακό αίσθημα ασφάλειας και έτσι να αυξήσουν το επίπεδο αμοιβαίας εμπιστοσύνης και εμπιστοσύνης τους, επιτρέποντάς τους να καλλιεργήσουν αμοιβαία ενσυναίσθηση, 2) να προκαλέσουν τις πολιτικές, οικονομικές και θρησκευτικές ελίτ και στις δύο πλευρές που αντιτίθενται επί του παρόντος σε μια διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία που βασίζεται στην πολιτική ισότητα για να αντιστρέψουν τις θέσεις τους, 3) να βοηθήσουν τους Ελληνοκύπριους και τους Τουρκοκύπριους να κατανοήσουν και να εκτιμήσουν τα οφέλη από το να είναι πολίτες ενός μελλοντικού ενωμένου ομοσπονδιακού κράτους σε αντίθεση με το να είναι μέλη ενός εθνοτική ομάδα σε μια διαιρεμένη χώρα και 4) δημιουργούν μια νέα γενιά φωτισμένων ηγετών στις δύο κοινότητες που θα μπορούσαν ενδεχομένως να οδηγήσουν την Κύπρο το συντομότερο δυνατό σε μια επανένωση.
Μετά από ατελείωτες αμβλείες προσπάθειες από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να βρουν μια ολοκληρωμένη λύση στο πρόβλημα με βάση την αόριστη και αποτυχημένη αρχή «τίποτα δεν έχει συμφωνηθεί έως ότου συμφωνηθούν όλα», φαίνεται ότι είναι πλέον καιρός να προσεγγίσουμε τη λύση από ένα διαφορετικό πρότυπο σκέψη – δηλαδή, από εξελικτική άποψη. Η υιοθέτηση αυτής της προσέγγισης σε καθημερινή συνεργασία μεταξύ των δύο πλευρών σε θέματα πολιτικής υψηλού και χαμηλού, που βασίζεται σε ένα παιχνίδι χωρίς μηδενικό άθροισμα, μπορεί να είναι εξαιρετικά παραγωγική. Επιπλέον, μέσω αυτής της προσέγγισης, και οι δύο κυπριακές κοινότητες θα μπορούσαν, σταδιακά, να σβήσουν τα βασικά διαπραγματευτικά τους συμφέροντα. Θα δημιουργούσε επίσης μια αποσκευή εμπιστοσύνης που θα τους βοηθούσε να επαναδιαπραγματευτούν στο μέλλον με μια πιο φρέσκια γωνία μια ολοκληρωμένη διευθέτηση του προβλήματος στο πλαίσιο ενός μελλοντικού σχεδίου από τον ΟΗΕ, ιδανικά και πάλι βασισμένο σε μια διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα . Ίσως μόνο μέσω αυτού του τύπου προσέγγισης οι Κύπριοι θα μπορέσουν ποτέ να επανενώσουν το νησί τους και ως εκ τούτου να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για αιώνια ειρήνη και ευημερία σε αυτή τη μικρή αλλά σημαντική χώρα στην ταραχώδη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Ο Χρήστος Γιανγκού είναι πρώην διπλωμάτης στο υπουργείο Εξωτερικών και είναι σήμερα πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της BLC LTD (www.blc-group.com)
Αυτό το άρθρο προσαρμόστηκε και ενημερώθηκε από: Γιάνγκου Γ. «Επίλυση του Κυπριακού: Μια εξελικτική προσέγγιση» The Cyprus Review Journal, Vol.26, No.2 (Fall 2014)