Σχεδόν κάθε φορά που το υπουργικό συμβούλιο λαμβάνει αποφάσεις σχετικά με τα μέτρα Covid, επιβάλλει επίσης κυρώσεις σε περισσότερες κρατικές δαπάνες για μέτρα στήριξης, ίσως ως ένας τρόπος για να καλυφθεί το χάπι των περιορισμών που επιβάλλονται σε επιχειρήσεις και ιδιώτες. Αυτό το ξαναδεί την Τετάρτη, όταν η κυβέρνηση επέτρεψε την επανέναρξη των γυμναστηρίων, καθώς και των γυμναστηρίων και των απογευματινών εκπαιδευτικών κέντρων με περιορισμένο αριθμό.
Ο υπουργός Οικονομικών Κωνσταντίνος Πετρίδης μας ενημέρωσε ότι το υπουργικό συμβούλιο ενέκρινε συμπληρωματικό προϋπολογισμό 250 εκατομμυρίων ευρώ για την κάλυψη δαπανών που σχετίζονται με την πανδημία. Περισσότερο από τα μισά από αυτά, 140 εκατομμύρια ευρώ, θα διατεθούν στα προγράμματα στήριξης των εργαζομένων, των επιχειρήσεων και των ανέργων που θα διαρκέσουν μέχρι τα τέλη Μαΐου, δήλωσε ο Πετρίδης. Περίπου 60 εκατομμύρια ευρώ θα διατεθούν για εμβόλια, ταχείες δοκιμές, φάρμακα και για τις ανάγκες διαχείρισης του πανδημικού υπουργείου Υγείας. Τα υπόλοιπα 50 εκατομμύρια ευρώ θα διατεθούν σε αποθεματικό για την κάλυψη έκτακτων αναγκών που προκαλούνται από την πανδημία.
Αυτές οι δαπάνες δεν αμφισβητούνται ούτε επικρίνονται ποτέ, επειδή στις κρατικές δαπάνες, ακόμη και όταν δεν μπορούμε να τις αντέξουμε, θεωρείται ευλογία. Στην πραγματικότητα, η μόνη κριτική που επικράτησε η κυβέρνηση από τα κόμματα της αντιπολίτευσης ήταν ότι δεν ξόδευε αρκετά για να υποστηρίξει επιχειρήσεις που επλήγησαν από τις κλειδαριές. Κανένας δεν αμφισβήτησε την απρόσεκτη δαπάνη της κυβέρνησης Χριστόφια έως ότου τα κρατικά ταμεία είχαν εξαντληθεί επειδή τα χρήματα υποτίθεται ότι προορίζονταν για άξιες ομάδες και ενισχύοντας την κοινωνική συνοχή.
Τώρα, υπάρχει κάποια λογική δικαιολογία για τις υπερβολικές δαπάνες, καθώς προστατεύει θέσεις εργασίας και επιχειρήσεις που επηρεάζονται δυσμενώς από τα κυβερνητικά μέτρα για τον έλεγχο της πανδημίας, τα οποία έχουν προκαλέσει καταστροφή στην οικονομία. Οι δαπάνες ενθαρρύνονται επίσης από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία αποφάσισε ότι είναι η μόνη διέξοδος από την οικονομική κρίση που προκαλείται από την πανδημία και έχει διαθέσει δισεκατομμύρια πόρους ανάκαμψης. Επίσης, ανέστειλε τους δημοσιονομικούς του κανόνες έως το 2022, δίνοντας στις χώρες άδεια να δαπανήσουν για να στηρίξουν τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις.
Ενώ η κυβέρνηση παίζει με τους κανόνες και έχει κάνει αρκετά καλά στον περιορισμό του αντίκτυπου των μέτρων της, θα ήταν σκόπιμο λίγο περισσότερη προσοχή μόνο εάν η Κύπρος ξεκινά από μια πιο επισφαλή θέση από τις περισσότερες άλλες χώρες της ΕΕ. Το δημόσιο χρέος έχει αυξηθεί στο 118%, πολύ πάνω από την κορυφή του 2014 το 109%, και είναι το τέταρτο υψηλότερο στην ΕΕ, ο μέσος όρος για τον οποίο είναι 89,8%. Αν και το κόστος του δημόσιου δανεισμού είναι πολύ χαμηλό και η κυβέρνηση δεν έχει κανένα πρόβλημα να αναχρηματοδοτήσει τα δάνειά της, θα πρέπει να εξακολουθεί να προκαλεί ανησυχία, δεδομένης της αβεβαιότητας των καιρών.
Στην έκθεση του περασμένου μήνα για την Κύπρο, ο οργανισμός αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας Fitch διατήρησε την Κύπρο σε επενδυτικό βαθμό (BBB-) με σταθερές προοπτικές, αλλά επεσήμανε ότι ο λόγος δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ ήταν πολύ πάνω από το μέσο όρο «BBB» του 53%. Η έκθεση, η οποία, σε ισορροπία, ήταν θετική, εκτιμώντας την ισχυρή, προ πανδημική δημοσιονομική θέση της Κύπρου (πλεόνασμα προϋπολογισμού 1,5% το 2019) προέβλεπε ότι ο λόγος του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ θα πέσει κάτω από το 100% το 2025.
Μια αποστολή του ΔΝΤ, η οποία πραγματοποίησε επίσης διαβουλεύσεις με την κυπριακή κυβέρνηση τον περασμένο μήνα, διαπίστωσε ότι η Κύπρος διαχειρίστηκε το πανδημικό σοκ Covid-19 σχετικά καλά. Παρά την πτώση κατά 85% στις αφίξεις τουριστών, αποφεύχθηκε η υψηλή ανεργία και οι πτωχεύσεις, σημείωσε το ΔΝΤ και παρόλο που προέβλεπε ρυθμό ανάπτυξης 3% φέτος, τόνισε επίσης ότι «οι υψηλές αβεβαιότητες επισκιάζουν τις βραχυπρόθεσμες οικονομικές προοπτικές». Ανέφερε επίσης ότι ο τερματισμός του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγαλύτερη από την αναμενόμενη πτώση των άμεσων επενδύσεων που θα είχε αρνητική επίδραση στην οικονομική ανάκαμψη.
Η κυβέρνηση πρέπει να λάβει υπόψη αυτές τις προειδοποιήσεις, όσο και αν είναι ήπιες, και λανθασμένη από την πλευρά της προσοχής, διότι οι αβεβαιότητες θα παραμείνουν όσο η πανδημία είναι μαζί μας. Σε αυτό το περιβάλλον αβεβαιότητας, το άλλο μέτρο που ανακοίνωσε η Petrides την Τετάρτη – κρατικά εγγυημένα τραπεζικά δάνεια σε επιχειρήσεις και αυτοαπασχολούμενοι έως και ένα δισεκατομμύριο ευρώ – μπορεί να μην είναι τόσο καλή ιδέα, διότι έχει τη δυνατότητα να πυροδοτήσει και να προσθέσει κρατικό χρέος.
Σε οποιαδήποτε άλλη χώρα, αυτή η μέθοδος παροχής ρευστότητας σε επιχειρήσεις με μετρητά ενδέχεται να είχε λειτουργήσει, αλλά δεδομένου ότι η κουλτούρα της Κύπρου να μην αποπληρώνει τραπεζικά δάνεια, θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα μεγάλο πρόβλημα για την κυβέρνηση. Όταν οι αυτοαπασχολούμενοι και οι πολύ μικρές επιχειρήσεις (για τις οποίες διατίθενται 300 εκατομμύρια ευρώ σε κρατικά δάνεια) αρνούνται να εξοφλήσουν αυτά τα δάνεια, διότι υποτίθεται ότι δεν μπορούν να αντέξουν τις τράπεζες ή θα λάβει η κυβέρνηση το νομοσχέδιο, αυξάνοντας δημόσιο χρέος? Οι τράπεζες σίγουρα δεν θα είναι σε θέση να πάρουν το χτύπημα, ενώ τα μέρη θα απαιτήσουν να μην ληφθούν μέτρα εναντίον των μη πληρωτών.
Γι ‘αυτό η κυβέρνηση πρέπει να επανεξετάσει αυτό το μέτρο. Τα κρατικά οικονομικά έχουν τεντωθεί αρκετά, υποστηρίζοντας τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αλλά πρέπει να επιδειχθεί κάποια προσοχή τώρα, γιατί κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση. Το τελευταίο πράγμα που χρειαζόμαστε είναι να καταλήξει η κυβέρνηση με ένα χρέος στις τράπεζες μερικών εκατοντάδων εκατομμυρίων (μερικοί θα εξοφλήσουν τα εγγυημένα δάνεια), όταν λήξει η αναστολή των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ.