Μια προσπάθεια της ΕΕ να χρησιμοποιήσει ένα διάσημο μεσογειακό τυρί για να γεφυρώσει τις διαιρέσεις στην διχοτομημένη Κύπρο έχει αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες μιας παλαιάς σύγκρουσης μισού αιώνα.
Το ευρωπαϊκό μπλοκ προκάλεσε έντονες διαφωνίες στο νησί αφού έδωσε ιδιαίτερο καθεστώς στο γαλακτοκομικό προϊόν που είναι γνωστό ως χαλούμι σε Έλληνες ομιλητές και Hellim στους ομολόγους τους στην τουρκική γλώσσα.
Η διαμάχη σχετικά με μια φαινομενικά καλοήθη τροποποίηση των κανόνων της ΕΕ για τα τρόφιμα τονίζει τις εντάσεις ενόψει των διεθνών προσπαθειών αυτό το μήνα για την αναζωογόνηση των ειρηνευτικών συνομιλιών της Κύπρου μετά από ένα σχεδόν τετραετές κενό.
«Κάθε μικρό μέτρο για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης στην Κύπρο διαρκεί χρόνια», δήλωσε η Fiona Mullen, διευθύντρια της εταιρείας Sapienta Economics με έδρα την Κύπρο. “Αλλά η ουσία είναι ότι η αγορά χαλούμι / hellim είναι μεγάλη και αναπτυσσόμενη και θα ωφελήσει τους παραγωγούς και στις δύο κοινότητες.”
Αυτήν την εβδομάδα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να δώσει προστατευμένο καθεστώς στο ευπροσάρμοστο τυρί, που παρασκευάζεται από ποικίλες αναλογίες αιγοπροβάτων. Τα προϊόντα που προσδιορίζονται κατ ‘αυτόν τον τρόπο ως τοπικές σπεσιαλιτέ – για παράδειγμα, σαμπάνια και ζαμπόν Πάρμας – μπορούν να επισημανθούν ως τέτοια μόνο εάν παρασκευάζονται στον καθορισμένο τόπο καταγωγής τους.
Στο πλαίσιο του πακέτου, η κίνηση των Βρυξελλών επιτρέπει επίσης στις επιχειρήσεις από τον τουρκοκυπριακό βορρά να πουλήσουν Hellim στην ΕΕ για πρώτη φορά, αποστέλλοντας τα προϊόντα τους μέσω της εποπτευόμενης από τον ΟΗΕ Πράσινης Γραμμής που χωρίζει τα δύο μέρη του νησιού. Το τυρί έχει καταχωριστεί με τα ελληνικά και τουρκικά ονόματά του.
Η Τουρκία κατέλαβε τη βόρεια Κύπρο από τότε που εισέβαλε το 1974, μια προσάρτηση που υποστηρίζει ότι ήταν δικαιολογημένη για την προστασία των Τουρκοκυπρίων μετά από πραξικόπημα που υποστηρίζεται από την Ελλάδα. Αλλά η Άγκυρα είναι η μόνη παγκόσμια πρωτεύουσα που αναγνωρίζει την κατοχή και την επακόλουθη απόφαση των Τουρκοκυπρίων ηγετών να ανακηρύξουν την Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου κυρίαρχο κράτος.
Δεδομένου ότι η βόρεια Κύπρος με τη σειρά της δεν αναγνωρίζει την ένταξη στην ΕΕ που πήρε το νησί το 2004, είναι δύσκολο για τις τουρκοκυπριακές εταιρείες να δραστηριοποιούνται στις άλλες 26 χώρες μέλη του ευρωπαϊκού μπλοκ. Μέχρι τώρα, το Hellim λείπει από τα ράφια των σούπερ μάρκετ αυτών των χωρών, επειδή η Βόρεια Κύπρος δεν εφαρμόζει το δίκαιο της ΕΕ.
Το πιθανό κόστος αυτής της απουσίας ήταν υψηλό: η νότια Κύπρος μετατόπισε 33.000 τόνους χαλούμι στην υπόλοιπη ΕΕ το 2019, σύμφωνα με στοιχεία του μπλοκ. Το άνοιγμα της αγοράς αυτής της εβδομάδας «ξεκλειδώνει πραγματικά πρακτικά πλεονεκτήματα για τα παιδιά στο Βορρά», δήλωσε ένας αξιωματούχος της ΕΕ.
«Αυτό το τυρί έχει πραγματικό πολιτικό νόημα», είπε ο αξιωματούχος ενθουσιασμένος.
Ο Νίκος Χριστοδουλίδης, υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου, πρότεινε ότι η αγκαλιά των βόρειων τυροκόμων μπορεί επίσης να βοηθήσει στη συμφιλίωση στο νησί. Η εγγραφή του προϊόντος με τα ονόματα τόσο του χαλούμι όσο και του Hellim ήταν «μεγάλης σημασίας» και έστειλε ένα «σαφές μήνυμα», πρόσθεσε.
«Δείχνει ότι είναι δυνατές αμοιβαία επωφελείς λύσεις και ότι η συμμετοχή της ΕΕ. . . μπορεί να οδηγήσει στην επίλυση του Κυπριακού », είπε.
Ωστόσο, ορισμένοι Τουρκοκύπριοι ηγέτες φαίνεται να έχουν διαφορετική άποψη για την πράξη, η οποία έρχεται λίγο πριν από τις συνομιλίες για την επίλυση συγκρούσεων του ΟΗΕ στη Γενεύη που έχουν προγραμματιστεί για τις 27-29 Απριλίου. Η τελευταία προσπάθεια δεκαετιών διαπραγματεύσεων βρέθηκε το 2017.
«Αυτή είναι μια επαίσχυντη προσπάθεια της ΕΕ και της ελληνοκυπριακής διοίκησης να κυριαρχήσουν στην πολιτική βούληση της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου», δήλωσε ο Ταχσίν Ερτουγκρουλόγλου, υπουργός Εξωτερικών της Βόρειας Κύπρου.
Η κύρια αντίρρηση της τουρκοκυπριακής πλευράς είναι ότι το άνοιγμα της αγοράς θα σήμαινε την αποδοχή της εξουσίας της κυπριακής κυβέρνησης και της ΕΕ, επειδή οι παραγωγοί Hellim θα έπρεπε να υπαχθούν στα πρότυπα τροφίμων του μπλοκ. Μια ιδιωτική εταιρεία, Bureau Veritas, θα μπορεί να διενεργεί επιθεωρήσεις σε τουρκοκυπριακές εκμεταλλεύσεις που θέλουν να πουλήσουν το τυρί στην ενιαία αγορά της ΕΕ.
Άλλες ανησυχίες σχετικά με τις νέες ρυθμίσεις είναι πιο πρακτικές. Το τουρκικό Βιομηχανικό Επιμελητήριο Κύπρου δήλωσε ότι εξακολουθούν να υπάρχουν πολλές αβεβαιότητες σχετικά με την εφαρμογή τους, προσθέτοντας ότι οι παραγωγοί του Hellim χρειάζονται βοήθεια από την ΕΕ για να διασφαλίσουν ότι μπορούν να συμμορφωθούν με τους υγειονομικούς κανόνες του μπλοκ.
«Οι κοινότητες μπορούν να έρθουν πιο κοντά όταν δεν υπάρχει μόνο μια κοινωνική αλλά και οικονομική σχέση που να είναι βιώσιμη και να ωφελεί και τις δύο πλευρές», ανέφερε.
Το Brexit έχει επίσης περίπλοκους υπολογισμούς. Το Ηνωμένο Βασίλειο – η πρώην αποικιακή δύναμη στην Κύπρο και πατρίδα πολλών κυπριακών καταγωγής – ήταν μακράν ο μεγαλύτερος καταναλωτής τυριού από το νησί της ΕΕ πριν από την αναχώρησή του από το μπλοκ.
Το 2019, το τελευταίο πλήρες έτος της ένταξης στο Ηνωμένο Βασίλειο στην ΕΕ, η χώρα αντιπροσώπευε το 53 τοις εκατό όλων των εισαγωγών κυπριακών τυριών σε όγκο. Τώρα που το κομμάτι έχει φύγει, η αγορά χαλούμι-Hellim της ΕΕ δεν είναι ακριβώς αυτό που ήταν.
«Δεν γνωρίζω τους Γερμανούς ή τους Γάλλους ή τους Ισπανούς που αποφασίζουν να φάνε Hellim», παραπονέθηκε ο Ερτουγρουλόγλου. «Σε ποιον θα στείλουμε το Hellim στην ΕΕ;»