Μέχρι το 2017, με την κατάρρευση των ενδοκοινοτικών συνομιλιών της Κύπρου στο Crans Montana σχετικά με την άρνηση της ελληνικής Κύπρου να μοιραστεί την εξουσία με τους Τουρκοκύπριους, οι περισσότεροι παρατηρητές της Κύπρου ασχολήθηκαν με ανθρώπους που προτείνουν μια λύση δύο κρατών για το Κυπριακό. Ενώ, όλες τις τελευταίες δεκαετίες, ένας στρατός διεθνών διαμεσολαβητών και οι δύο κοινοτικοί ηγέτες της Κύπρου, δυστυχώς, κοροϊδεύονταν με όλους, αναμένοντας μια ομοσπονδιακή λύση για να σταματήσει τελείως το κυπριακό τέλμα.
Τα συστατικά που απαιτούνται για μια ομοσπονδιακή συμφωνία είναι ξεκάθαρα – η ύπαρξη δύο ή περισσότερων κοινοτήτων που είναι πρόθυμες να περπατήσουν σε έναν δρόμο συμβιβασμού και να μοιραστούν την κυριαρχία, την εξουσία, τους πόρους και τις ευθύνες για να οικοδομήσουν ένα ευημερούν κοινό μέλλον σε μια κοινή γη με βάση την πολιτική ισότητα, ή μια σχέση που είχε περιγράψει ο πρώην επικεφαλής των Ηνωμένων Εθνών Κόφι Ανάν, η οποία ήταν μια σχέση που δεν βασίζεται σε μειονότητα ή πλειοψηφία, αλλά σε δύο ίσους λαούς που μοιράζονται την ίδια πατρίδα.
Από την άλλη πλευρά, οι Ελληνοκύπριοι χρησιμοποίησαν τους ασαφείς γύρους των συνομιλιών ομοσπονδίας για να εδραιώσουν το κράτος που σφετερίστηκαν από τους τουρκοκύπριους εταίρους. Έτσι, ήταν μάλλον επιτυχημένοι. Όχι μόνο με ψήφισμα του Μαρτίου 1964 ότι το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών αναγνώρισε μια κυβέρνηση με ανεπάρκεια των τούρκων μελών ως κυβέρνηση ολόκληρου του νησιού (βάσει της ρήτρας αναγκαιότητας), αλλά και ότι η κυβέρνηση έγινε μέλος σχεδόν όλων των διεθνών οργανισμών – εκτός από Το ΝΑΤΟ εξαιτίας τουρκικών αντιρρήσεων – συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ ως της «μοναδικής νόμιμης κυβέρνησης ολόκληρου του νησιού». Γιατί οι Τουρκοκύπριοι ήταν πάντα αφοσιωμένοι σε μια ομοσπονδιακή διευθέτηση παρόλο που γνωρίζουν πολύ καλά ότι δεν ήταν ποτέ μια βιώσιμη και εφικτή επιλογή; Μήπως επειδή οι Τουρκοκύπριοι ήταν πάντα φιλο-Έλληνες και αντι-Τουρκικοί, ή υπέφεραν πραγματικά από το Σύνδρομο της Στοκχόλμης;
Όχι … Ήταν ηττημένοι. Ήθελαν πάρα πολύ ένα ψήφισμα που θα έδινε έναν λόγο στον Τουρκοκύπριο λαό να χτίσει ένα μέλλον στην πατρίδα τους. Ίσως πίστευαν επίσης ότι η Τουρκία μπορεί να είναι μεγαλύτερη απειλή από τους Έλληνες.
Αφού παρακολούθησα μια συζήτηση στο τουρκοκυπριακό κοινοβούλιο – χάρη στις δορυφορικές εκπομπές – μπήκα σε τέτοιες σκέψεις. Ο αρχηγός του Ρεπουμπλικανικού Τούρκου (CTP), Τούφαν Ερμούρμαν, συνομιλούσε με τον αναπληρωτή του Κόμματος Εθνικής Ενότητας (UBP) Ozhuzhan Hasipoğlu. Εξηγούσε στον Χασίπογλου ότι, αρκεί η Ρωσία, η Γαλλία και οι Ηνωμένες Πολιτείες να μην αποδεχθούν μια αλλαγή στις παραμέτρους της διαδικασίας συνομιλιών στην Κύπρο, δεν θα μπορούσε να υπάρξει νόημα να επιμείνουμε να προτείνουμε ένα μοντέλο δύο κρατών, συνομοσπονδία ή δύο ανεξάρτητα κράτη.
Λάθος… Πώς μπορεί ένας ανώτερος Τούρκος πολιτικός να έχει μια τέτοια σύγχυση; Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για να πιστεύουμε ότι οι Ελληνοκύπριοι θα προτιμούσαν ένα ψήφισμα δύο κρατών παρά μια διζωνική και δικοινοτική ομοσπονδία με αποτελεσματικό καταμερισμό εξουσίας, πολιτική ισότητα και τα παρόμοια. Ο στόχος πρέπει να είναι να εργαστούμε σκληρά για να πείσουμε τους Ελληνοκύπριους ότι οι δύο λαοί του νησιού που δεν μπορούσαν να οικοδομήσουν μια κοινή ζωή, μπορούν να ζήσουν δίπλα-δίπλα και να οικοδομήσουν ένα κοινό μέλλον. Εάν οι Ελληνοκύπριοι, που είναι μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, συμφωνούν σε μια τέτοια συμφωνία, θα αντιταχθούν σε μια τόσο άσχημα συμφωνία που απαιτείται στην Κύπρο από το 1963;
Δυστυχώς, οι Τουρκοκύπριοι δεν λένε ότι «Εάν συμφωνήσουν οι δύο λαοί, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ πρέπει να αποδεχτεί να αλλάξει τις παραμέτρους». Δεν θα έπρεπε όλοι να αναγκάζουν τον ΟΗΕ να προβεί σε μια τέτοια εκτίμηση εάν συμφωνούν οι δύο λαοί; Δεν αρκεί να έχουμε μια συμφωνία δύο κρατών εάν οι Ελληνοκύπριοι αποδέχονται μια συμφωνία που βασίζεται σε δύο κράτη;
Καθώς συνεχίζω να λέω, η θέση «Ομοσπονδία ή τίποτα» δεν είναι παρά αντίθετη με μια διαπραγματευόμενη συμφωνία.