Τα πολιτικά εκτεθειμένα άτομα πρέπει να ρίξουν τα ρούχα τους
Επιτέλους! Η λίστα Georghadjis έχει δημοσιευτεί. Πρόκειται για μια λίστα πολιτικά εκτεθειμένων προσώπων που οφείλουν τις «θεσμικές» τράπεζες που λειτουργούν στην Κύπρο. Ο κατάλογος αποτέλεσε αντικείμενο συζητήσεων και ακρωνίων σε βαθμό που ήταν άγνωστο στη σύγχρονη κυπριακή ιστορία.
Τι είναι η περίφημη λίστα Georghadjis;
Η λίστα Georghadjis είναι μια λίστα με δανειολήπτες που διατρέχουν 27 σελίδες με τα ονόματα των οφειλετών και τα ποσά που εκκρεμούν πολιτικά εκτεθειμένα άτομα (PEP) στις 31 Δεκεμβρίου 2018. Δείχνει τα ποσά που οφείλονται στην Τράπεζα Κύπρου, στην Ελληνική Τράπεζα, Η Alpha Bank, η Eurobank και ο Όμιλος Sedipes (Co-op Asset Management Company) που ταξινομήθηκαν από τις ίδιες τις τράπεζες ως μη συλλεκτικές, εάν δεν χρησιμοποιήθηκε η ασφάλεια που αποκτήθηκε στο στάδιο της σύναψης του δανείου.
Η λίστα Georghadjis έχει το σημαντικό πλεονέκτημα της συσσώρευσης «μη επεξεργασμένων δεδομένων». Το λέω αυτό το πλεονέκτημα γιατί – ειλικρινά – δεν θα εμπιστευόμουν τα άτομα που αντιστάθηκαν έντονα στη δημοσίευση της λίστας για να το “επεξεργαστώ”. Οι πολιτικοί μας και ιδίως οι βουλευτές μας πρέπει να αναγνωρίσουν ότι το κοινό δεν έχει μεγάλη εμπιστοσύνη σε αυτούς. Αυτή είναι η συνέπεια των συγκλονιστικών αποκαλύψεων του Al Jazeera: η απόδοση των δηλώσεων πλούτου του PEP ως εντελώς άχρηστη άσκηση και η ευκολία με την οποία – τουλάχιστον μερικοί από αυτούς – δανείστηκαν πολύ πέρα από το όριο που επιτρέπεται από το επίπεδο του εισοδήματος που έχουν δηλώνει και υπόκειται σε φόρο.
Ποια ήταν τα επιχειρήματα που χρησιμοποίησαν οι αντίπαλοι της διαφάνειας;
Ένα από τα επιχειρήματα που προέβαλαν εκείνοι που αντιτάχθηκαν έντονα στη δημοσίευση της λίστας Georghadjis ήταν ότι περιείχε ατομικά ασήμαντα ποσά (κάτω των 1.000 ευρώ). Ναι, είναι αλήθεια ότι μια δήλωση, η οποία δημιουργείται αυτόματα από έναν υπολογιστή, δεν μπορεί να διακρίνει μεταξύ τι είναι σημαντικό και τι είναι ασήμαντο, εκτός εάν δοθεί ορισμός της σημασίας. Ωστόσο, πιστεύουν πραγματικά οι πολιτικοί μας ότι οι πολίτες αυτής της χώρας είναι τόσο ηλίθιοι που θα καταδίκαζαν κάποιον στην «αιώνια φωτιά» επειδή δεν κατάφερε να πληρώσει ένα μικρό ποσό που εκκρεμεί στον λογαριασμό της πιστωτικής του κάρτας; Όχι, οι άνθρωποι δεν είναι τόσο ανόητοι όσο νομίζετε.
Στη συνέχεια ήρθε το επιχείρημα ότι η λίστα είναι ξεπερασμένη και, επομένως, είναι ένα άχρηστο έγγραφο. Κατ ‘αρχάς, κανείς δεν θα είχε αντίρρηση στους πολιτικούς μας να ζητήσουν (σε εθελοντική βάση) μια ενημερωμένη λίστα Georghadjis, που να αντικατοπτρίζει τα υπόλοιπα της 31ης Δεκεμβρίου 2020. Αν έπρεπε να μαντέψω, θα έλεγα ότι δεν πρόκειται να το κάνουν γιατί, εάν ένας τέτοιος ενημερωμένος κατάλογος έδειχνε σημαντικές μειώσεις στα ποσά που οφείλονται στις τράπεζες, τότε θα μπορούσαν να τεθούν πολύ πιο καυτά ερωτήματα σχετικά με τις πηγές των χρημάτων που χρησιμοποιήθηκαν για μείωση των οφειλών που εκκρεμούν τον Δεκέμβριο του 2018. Αυτά ήταν χρέη που οι τράπεζες είχαν κρίνει ότι οι οφειλέτες δεν ήταν σε θέση να εξοφλήσουν και ως εκ τούτου ταξινομήθηκαν ως μη εξυπηρετούμενοι.
Ένα άλλο επιχείρημα που χρησιμοποίησαν οι αντίπαλοι της δημοσίευσης της λίστας ήταν ότι οι τράπεζες επιδιώκουν πάντοτε να πιπιλίζουν το αίμα των δανειοληπτών, ειδικά σε αυτές τις εξαιρετικά δυσμενείς οικονομικές συνθήκες που βιώνουμε επί του παρόντος ως αποτέλεσμα της πανδημίας. Υπό αυτές τις συνθήκες, η δημοσίευση της λίστας Georghadjis ήταν η προσπάθεια των τραπεζών να εκβιάσουν τους υπερχρεωμένους βουλευτές για να αφήσουν την υποστήριξή τους για νομοθεσία που αποσκοπεί στην απαλλαγή των οφειλετών από μη βιώσιμες υποχρεώσεις. Αυτό το επιχείρημα αποκαλύπτει μια αδικαιολόγητη έλλειψη κατανόησης των βουλευτών σχετικά με τη φύση των τραπεζικών πράξεων.
Οι τράπεζες είναι απλώς μεσάζοντες μεταξύ καταθετών (από τους οποίους δανείζονται χρήματα, βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα) και δανειολήπτες (στους οποίους δανείζουν χρήματα, κατά κανόνα σε μακροπρόθεσμη βάση). Το ίδιο κεφάλαιο μιας τράπεζας (το κεφάλαιο που συνεισφέρουν οι μέτοχοι) αποτελεί ένα κλάσμα (λίγο πάνω από το 10%) των κεφαλαίων που διαχειρίζεται η τράπεζα.
Όλοι γνωρίζουμε ότι οι μέτοχοι και οι ομολογιούχοι των δύο μεγάλων τραπεζών της Κύπρου έχουν χάσει όλα τα κεφάλαια που είχαν επενδύσει, κυρίως επειδή οι οφειλέτες αυτών των τραπεζών δεν ήταν σε θέση να τηρήσουν τις υποχρεώσεις τους. Ουσιαστικές απώλειες υπέστησαν επίσης οι απλοί καταθέτες ως αποτέλεσμα πολλών τραπεζικών χρεωστών να αποδειχθούν αναξιόπιστες. Συνεπώς, όταν οι τράπεζες δανείζουν χρήματα απερίσκεπτα και όταν αποτυγχάνουν να παρακολουθήσουν μη εξυπηρετούμενα δάνεια, «παίζουν» με τα χρήματα κάποιου άλλου: τα χρήματα που εμπιστεύονται οι τράπεζες στις τράπεζες.
Ας στραφούμε τώρα στο τελευταίο επιχείρημα που προέβαλαν τα πολιτικά εκτεθειμένα πρόσωπα, δηλαδή ότι η αποτυχία τους να εξυπηρετήσουν άμεσα τα χρέη τους δεν απασχολεί τους ψηφοφόρους. Σύμφωνα με αυτούς, αυτό που έχει σημασία είναι εάν τα πολιτικά εκτεθειμένα άτομα έχουν χρησιμοποιήσει την πολιτική τους δύναμη για να εξασφαλίσουν προτιμησιακές ευνοϊκές ρυθμίσεις για το προσωπικό τους όφελος. Τέτοιες προτιμησιακές ρυθμίσεις, λένε, είναι τα θέματα στα οποία πρέπει να επικεντρωθεί κανείς.
Αυτό είναι ένα ακόμη παράδειγμα της κατάφωρης άγνοιας των βουλευτών σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας του τραπεζικού κλάδου. Ακόμη και εκείνοι που δεν γνωρίζουν τη χρηματοδότηση και τον τραπεζικό τομέα γνωρίζουν ότι ο κύριος παράγοντας που καθορίζει το κόστος δανεισμού (το επιτόκιο δανεισμού) είναι ο κίνδυνος του δανειολήπτη να μην εξοφλήσει το χρέος. Πράγματι, για αυτόν τον λόγο, πριν από λίγα χρόνια, το πραγματικό επιτόκιο των ελληνικών κρατικών ομολόγων έφτασε το επίπεδο του 30% ετησίως.
Ομοίως, ακόμη και ανίδεοι γνωρίζουν ότι τα επιτόκια δανεισμού ποικίλλουν με την πάροδο του χρόνου, ανάλογα με τις γενικά επικρατούσες οικονομικές συνθήκες της αγοράς. Ως εκ τούτου, πριν από πολλά χρόνια, ένα επιτόκιο 9 τοις εκατό θεωρήθηκε «κανονικό», ενώ σήμερα ένα κλάσμα του 9 τοις εκατό θεωρείται υπερβολικό. Επιπλέον, το επιτόκιο που πραγματικά χρεώνεται ποικίλλει ανάλογα με τις πολιτικές κινδύνου που ακολουθούν κάθε τράπεζα, αλλά και από το εάν η τράπεζα έχει πλεόνασμα ρευστότητας ή έλλειψη ρευστότητας. Υπό αυτές τις συνθήκες, ποιο είναι το πρόσωπο που – σε μια δεδομένη στιγμή – θα κρίνει την περίπτωση κάθε δανειολήπτη και θα καταλήξει στο κατά πόσον οι όροι υπό τους οποίους το δάνειο ήταν «ακατάλληλος» ή όχι;
Μπορώ να σας πω ότι δεν υπάρχει σοβαρός άνθρωπος στον κόσμο που θα αναλάμβανε ένα τέτοιο καθήκον και όποιος θα δεχόταν αυτούς τους όρους αναφοράς θα ήταν απατεώνας.
Ονομασία των εμπλεκομένων
Έχω σκεφτεί προσεκτικά τη δυνατότητα ορισμού ορισμένων από αυτούς που εμπλέκονται και ιδιαίτερα εκείνων που κατέφυγαν σε απειλές για να αποτρέψουν τη δημοσίευση της λίστας Georghadjis. Τελικά, αποφάσισα να μην κατονομάσω κανέναν, διότι κάνοντας κάτι τέτοιο θα προτιμούσα αναπόφευκτα κάποιους ενώ δυσφορούσα άλλους. Σε κάθε περίπτωση η λίστα είναι πλέον δημόσια και είναι στη διάθεση όλων χωρίς εξαίρεση. Απλώς επισημαίνω ότι όλα τα πολιτικά κόμματα εκπροσωπούνται καλά σε αυτόν τον διαβόητο κατάλογο.
Η δημοσίευση του καταλόγου εισήγαγε ένα ευπρόσδεκτο στοιχείο διαφάνειας και δημιούργησε προηγούμενο για μια διαφανή προσέγγιση στην αξιολόγηση της οικονομικής συμπεριφοράς των πολιτικά εκτεθειμένων ατόμων.
Η αστεία δικαιολογία προστασίας των προσωπικών δεδομένων είναι απλώς μια οθόνη καπνού. Οι πολιτικοί μας, εάν επιθυμούν να παραμείνουν στην πολιτική σκηνή, πρέπει να συμφωνήσουν με την ιδέα ότι θα αναγκαστούν να γυρίσουν γυμνά, ακόμα κι αν οδηγεί στην έκθεση των ατελειών του σώματός τους.
Τότε, και μόνο τότε θα μπορέσουμε να επιτύχουμε την ιδιαίτερα επιθυμητή κάθαρση της πολιτικής μας ζωής.
Ο Χρήστος Παναγιωτίδης είναι τακτικός αρθρογράφος για το Cyprus Mail, Sunday Mail και Alithia