Τι είναι το νέο πολιτικό δόγμα της Τουρκικής Δημοκρατίας
Η εξωτερική πολιτική της Δημοκρατίας της Τουρκίας έχει υποστεί πολύ σοβαρές αλλαγές τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Η χώρα έχει απομακρυνθεί από τα δόγματα «Μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες» και «Στρατηγικό βάθος», ο αρχιτέκτονας των οποίων ήταν ο τότε υπουργός Εξωτερικών και πρωθυπουργός και τώρα ο ηγέτης του νεοσύστατου Future Party, Ahmet Davutoglu, στην πορεία του το νέο δόγμα της Blue Homeland. Ο αρθρογράφος της έκδοσής μας Bulat Nogmanov εξηγεί τι είναι αυτή η ιδέα.
Ποιο είναι το μέγεθος της «Γαλάζιας Πατρίδας» της Τουρκίας;
Η ιδέα της Blue Homeland σκιαγραφήθηκε από τον Ναύαρχο Cem Gürdeniz το 2006 και τελειοποιήθηκε στο επίπεδο του κρατικού δόγματος από έναν άλλο Ναύαρχο Jihad Yaji, ο οποίος τώρα είναι επικεφαλής του Κέντρου Ναυτιλιακών και Παγκόσμιων Στρατηγικών στο Πανεπιστήμιο Bahcesehir.
Η ουσία του δόγματος είναι ότι η υφαλοκρηπίδα και η υδάτινη περιοχή της Τουρκίας είναι εξίσου σημαντικές για το κράτος όσο και το τμήμα της γης. Ή όπως το έθεσε ο αρχιτέκτονας του δόγματος, ο Ναύαρχος Yaji: «Δεν μπορούμε να παραχωρήσουμε μια σταγόνα νερού της πατρίδας μας σε άλλους, όπως δεν μπορούμε να παραχωρήσουμε μια χούφτα της γης μας». Δηλαδή, το υδάτινο τμήμα της πατρίδας είναι τόσο ιερό όσο το τμήμα της γης. Και το πιο σημαντικό, η Τουρκία είναι έτοιμη να προωθήσει και να προστατεύσει τα συμφέροντά της τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα.
Στην πράξη, το δόγμα οδήγησε σε μια επιστημονική μελέτη που διεξήγαγε ο ίδιος ο Yaji, ο οποίος, βάσει των διατάξεων του διεθνούς ναυτικού δικαίου, καθόρισε ότι η συνολική έκταση της «Γαλάζιας Πατρίδας» της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένης της υφαλοκρηπίδας, της επιφάνειας του νερού και της Η υδάτινη περιοχή στις τρεις θάλασσες που περιβάλλουν τη χώρα (Μαύρο, Αιγαίο και Μεσόγειος), είναι 462.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Αυτή η δήλωση, η οποία σηματοδοτεί την εντατικοποίηση των τουρκικών δραστηριοτήτων στη θαλάσσια κατεύθυνση, προκάλεσε σίγουρα ένα κύμα αγανάκτησης μεταξύ των «frenemies» της Τουρκίας και των εταίρων του ΝΑΤΟ.
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας δεν είναι απλώς ένα έγγραφο που περιπλανιέται από το ένα κυβερνητικό γραφείο στο άλλο. Με αυτό το δόγμα, η Τουρκία ορίζει σαφώς τον ισχυρισμό της ως ισχυρή ναυτική δύναμη. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει επανεκτίμηση των αρχών στις οποίες βασίζεται η εξωτερική και εσωτερική πολιτική της χώρας. Για παράδειγμα, τώρα στην Τουρκία υπάρχει σαφής αντίληψη ότι μέχρι σήμερα όλες οι θαλάσσιες δραστηριότητες της χώρας διεξήχθησαν από μια μέτρια διεύθυνση υπό το υπουργείο μεταφορών, δεν υπήρχε σαφής θαλάσσια πολιτική. Χάρη στο δόγμα, όλες αυτές οι δραστηριότητες, από την αλιεία και τη ναυτιλία έως τη ναυτική πολιτική, άρχισαν να παίρνουν μια δομημένη και λογική μορφή που ανταποκρίνεται στα συμφέροντα της χώρας. Εξάλλου, είναι το δόγμα που δίνει την ευκαιρία να οικοδομήσουμε μια ισορροπημένη και ρεαλιστική σχέση με τις χώρες της περιοχής, με βάση όχι μόνο πολιτισμικές και θρησκευτικές ομοιότητες, όπως ήταν πριν, αλλά και τα πραγματικά συμφέροντα της χώρας. Ένα παράδειγμα εδώ είναι η πρόσφατη συμφωνία Λιβύης-Τουρκίας για τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ των δύο χωρών, καθώς και η ανάπτυξη σχέσεων με την Αίγυπτο προς αυτή την κατεύθυνση.
Η Τουρκία έχει ήδη αρχίσει να εφαρμόζει το δόγμα
Μια σαφής απόδειξη ότι το δόγμα είναι αρκετά σοβαρό και η Τουρκία θα χρησιμοποιήσει όλα τα πολιτικά, διπλωματικά και εξουσιαστικά εργαλεία προς αυτή την κατεύθυνση ήταν οι ναυτικές ασκήσεις που πραγματοποιήθηκαν τον Μάρτιο του 2019, οι οποίες μόλις έλαβαν το συμβολικό όνομα «Μπλε πατρίδα». Ήταν η μεγαλύτερη ναυτική άσκηση στην ιστορία της Τουρκίας από την ίδρυση της δημοκρατίας. Οι ασκήσεις πραγματοποιήθηκαν ταυτόχρονα σε τρεις θάλασσες: τη Μαύρη Θάλασσα, το Αιγαίο Πέλαγος και τη Μεσόγειο Θάλασσα και ολόκληρος ο ναυτικός και αεροπορικός στόλος της χώρας συμμετείχε σε αυτές. Ο συμβολισμός του ονόματος και η κλίμακα αυτού που συμβαίνει είχε ως στόχο να καταστήσει σαφές στις χώρες της περιοχής ότι η Τουρκία είναι έτοιμη να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη μοίρα της περιοχής και, εάν είναι απαραίτητο, να προστατεύσει τα συμφέροντά της με στρατιωτική δύναμη .
Πολλοί από τους εταίρους και τους συμμάχους της Τουρκίας στη Δύση έχουν αντιληφθεί το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας ως πολεμικό και επεκτατικό. Ακόμη και αυτές οι φωνές ακούστηκαν ως «η ώρα της διπλωματίας έχει τελειώσει, και η Τουρκία θα λύσει τώρα τις κρίσεις με στρατιωτικά μέσα». Αν και η Τουρκία καθ ‘όλη τη διάρκεια της ιστορίας της κατέφυγε σε στρατιωτική λύση στο ζήτημα έξω από τα σύνορά της μόνο σε ακραίες περιπτώσεις, όπως συνέβη, για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της Κυπριακής κρίσης του 1974.
Παρεμπιπτόντως, το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας έχει κάποια σχέση με την Κύπρο, αλλά σε ένα ελαφρώς διαφορετικό πλαίσιο. Το θέμα είναι ότι το 2004, η Κύπρος, ως ενιαίο κράτος, έγινε δεκτή στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την ίδια χρονιά υπήρχε ο λεγόμενος «Χάρτης της Σεβίλλης», που αναπτύχθηκε στο Πανεπιστήμιο της Σεβίλλης, σύμφωνα με τον οποίο αποκλειστικές οικονομικές ζώνες καθορίστηκαν για τις χώρες της περιοχής της Μεσογείου. Με μια «τυχαία» σύμπτωση, σε αυτόν τον χάρτη αποδείχθηκε ότι στην Τουρκία δόθηκε κυριολεκτικά μικροσκοπικές οικονομικές ζώνες, ενώ η Ελλάδα και η Κύπρος έλαβαν τεράστιες περιοχές νερού.
Αυτό προκάλεσε διαμαρτυρία από την Τουρκία και η Ευρωπαϊκή Ένωση έσπευσε να απορρίψει την Κάρτα της Σεβίλλης, λέγοντας ότι δεν έχει νομική ισχύ και δεν είναι αποδεκτή από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, στην πραγματικότητα, για κάποιο λόγο, όλες οι αρχές της ΕΕ σε σχέση με την Τουρκία καθοδηγούνται από το χάρτη της Σεβίλλης, από τη ναυτιλία και την αλιεία έως τη σεισμική εξερεύνηση στο ράφι της Ανατολικής Μεσογείου. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η Κύπρος πήρε αμέσως το χάρτη της Σεβίλλης και στη βάση της διακήρυξε την αποκλειστική οικονομική ζώνη της στη Μεσόγειο Θάλασσα, και αυτό το σημείο εξακολουθεί να είναι ένα από τα εμπόδια στην πορεία της Τουρκίας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σύμφωνα με τις δηλώσεις του Cem Gyurdeniz προς την Πολεμική Αεροπορία, όλες οι απόπειρες πραξικοπήματος στην Τουρκία τον 21ο αιώνα, από την υπόθεση Ergenekon έως την επιχείρηση Sledgehammer και την επιχείρηση FETO, αποσκοπούσαν στην εκτροπή της Τουρκίας από την Ανατολική Μεσόγειο και νοτιοανατολικά του Χώρα. Αυτό, στην πραγματικότητα, σχεδιάστηκε να στερήσει την Τουρκία από την αποκλειστική οικονομική ζώνη στη θάλασσα και να κόψει ένα κομμάτι στα νοτιοανατολικά, δημιουργώντας εκεί την κουρδική αυτονομία. Από αυτήν την άποψη, μπορούμε να υποθέσουμε ότι το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας έχει γίνει ένα είδος απάντησης σε απόπειρες παραβίασης των δικαιωμάτων και των συμφερόντων της Τουρκίας. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ο Ναύαρχος Gyurdeniz συνελήφθη το 2011 με ψευδείς κατηγορίες συμμετοχής στην Επιχείρηση Sledgehammer και καταδικάστηκε σε 18 χρόνια, αλλά μετά από 3 χρόνια αθωώθηκε και απελευθερώθηκε.
Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, μπορούμε να πούμε ότι το μέλλον της Τουρκίας βρίσκεται στις θάλασσες, καθώς δεν είναι μόνο πηγή τροφής με τη μορφή αλιείας, αλλά και πηγή ενέργειας. Η σεισμική εξερεύνηση που πραγματοποιήθηκε από τουρκικά σκάφη στο πλαίσιο του δόγματος της Γαλάζιας Πατρίδας έχει ήδη δείξει ότι υπάρχουν τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου στα ράφια της Μαύρης Θάλασσας και της Μεσογείου, η παραγωγή των οποίων μπορεί να αλλάξει σημαντικά τη θέση της Τουρκίας στον σύγχρονο κόσμο.
Από τον Bulat Nogmanov