Ένας ανώτερος Τούρκος εμπειρογνώμονας για θέματα της ΕΕ την Τετάρτη εξέφρασε την πεποίθησή του ότι η Τουρκία θα είναι μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης μεταβλητής γεωμετρίας – μια μέθοδο ολοκλήρωσης αναγνωρίζοντας ασυμβίβαστες διαφορές.
Έχουν περάσει 62 χρόνια από την αίτηση ένταξης της Τουρκίας από τον Adnan Menderes, τον πρώτο δημοκρατικά εκλεγμένο πρωθυπουργό της Τουρκίας, στην ΕΕ το 1959. Παρά τις καλύτερες προσπάθειες του Πρωθυπουργού Turgut Ozal τη δεκαετία του 1980 και άλλων Τούρκων ηγετών από τη δεκαετία του 1990 και μετά, κανένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα δεν έχει βγαίνω ακόμα.
Οι διαπραγματεύσεις για πλήρη ένταξη που ξεκίνησαν το 2004 φαίνεται να έχουν παγώσει μετά το ηττημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016 στην Τουρκία.
Η Τουρκία, ωστόσο, προσπαθεί να αναζωογονήσει τις σχέσεις από τότε.
Η δήλωση του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ότι το μέλλον της Τουρκίας βρίσκεται στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια της βιντεοδιάσκεψης του στις 9 Ιανουαρίου 20201 με τον Ουρσούλα φον ντερ Λέιν, πρόεδρο της Επιτροπής της ΕΕ, χαιρετίζεται ως σημαντικό βήμα.
Η ΕΕ, από την άλλη πλευρά, αναζητά τη νέα της κατεύθυνση μετά το Brexit και εν μέσω της προσφυγικής κρίσης.
Εκ μέρους της Υπηρεσίας Anadolu, ο Metin Mutanoglu, αναπληρωτής γενικός διευθυντής και αρχισυντάκτης, πήρε συνέντευξη από τον Irfan Kayar Ulger, ανώτερο μελετητή για τις σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ στο Πανεπιστήμιο Kocaeli στη βορειοδυτική Τουρκία.
AA: Ο Ulger, όπως ίσως γνωρίζετε ότι ξεκίνησε η ενταξιακή διαπραγμάτευση στις 3 Οκτωβρίου 2005, ήταν ένα βαθύ βήμα στις σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ όπως ήταν η Τελωνειακή Ένωση. Ωστόσο, δεν μπορούσαμε να προχωρήσουμε όπως θέλαμε τα τελευταία 60 χρόνια. Λοιπόν, μπορείτε να μας ενημερώσετε για την τελευταία κατάσταση;
ULGER: Ας ξεκινήσουμε τότε υπενθυμίζοντας τις τελευταίες δεκαετίες των σχέσεων Τουρκίας-ΕΕ. Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν στις 3 Οκτωβρίου 2005, πέντε χρόνια μετά τη Σύνοδο Κορυφής του Ελσίνκι του 1999, στην οποία η Τουρκία ορίστηκε επίσημα ως υποψήφια χώρα.
Η διαδικασία ελέγχου, κατά την οποία εξετάστηκε η δυνατότητα συνδυασμού του «κεκτημένου κοινοτικού συστήματος» της ΕΕ με τον τουρκικό νόμο και κανονισμούς, διήρκεσε ένα έτος. Και τότε το θέμα των κεφαλαίων διαπραγμάτευσης ήρθε στην ημερήσια διάταξη. Μέχρι τότε, το τουρκικό κοινό ήταν έντονα υπέρ της ΕΕ και είχε υψηλές προσδοκίες για την ένταξη της χώρας στην Ένωση. Δυστυχώς, μέσα στα πρώτα δύο χρόνια, αρχίσαμε να βιώνουμε απογοητεύσεις.
Η πρώτη έκπληξη ήρθε το 2006 όταν το Συμβούλιο της ΕΕ άσκησε βέτο σε οκτώ από τα 35 κεφάλαια διαπραγματεύσεων χρησιμοποιώντας τη διαμάχη μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ σχετικά με την ένταξη της κυβέρνησης της Νότιας Κύπρου στο πρώτο πρωτόκολλο ως πρόσχημα. Ακολούθησε τότε ο Γάλλος πρόεδρος Σαρκοζί που άσκησε βέτο σε πέντε κεφάλαια διαπραγματεύσεων και η κυβέρνηση της Νότιας Κύπρου βέτο σε έξι κεφάλαια διαπραγματεύσεων το 2009.
Επί του παρόντος, ανοίγουν 16 από τα 35 κεφάλαια διαπραγμάτευσης. Δεκατέσσερα κεφάλαια διαπραγμάτευσης παραμένουν μπλοκαρισμένα. Από το 2016, δεν άνοιξε νέο κεφάλαιο για διαπραγματεύσεις. Ως εκ τούτου, οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις καθυστερούν στην πράξη, παρόλο που συνεχίζονται νόμιμα.
Σε αυτό το πλαίσιο, θα ήταν σωστό να ισχυριστούμε ότι νομικά και τεχνικά προβλήματα που απορρέουν από το πλαίσιο διαπραγμάτευσης της ΕΕ, το οποίο συνεπάγεται την έγκριση κάθε κράτους μέλους για άνοιγμα νέων κεφαλαίων με διαπραγματευτικό κράτος, είναι βαθιά εμπόδια.
Δηλαδή, η έντονη ιστορική υποστήριξη της Τουρκίας προς τους Τουρκοκύπριους και η κυβέρνηση της Νότιας Κύπρου που είναι μέλος της ΕΕ εμποδίζουν το δρόμο της Τουρκίας για ένταξη στην ΕΕ.
AA: Όλα τα θέματα που εξετάστηκαν, θα μοιραστείτε μαζί μας την προοπτική σας για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ;
ULGER: Κατά τη γνώμη μου, η φιλοδοξία της Τουρκίας για ένταξη στην ΕΕ είναι σωστή. Ιστορικά, η Δύση έχει επιρροή στη βελτίωση της δημοκρατίας και των βασικών δικαιωμάτων και ελευθερίας στην Τουρκία.
Για παράδειγμα, η μετατροπή της Τουρκίας σε πολυκομματικό καθεστώς το 1946 πραγματοποιήθηκε υπό την πίεση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Ομοίως, η αύξηση της ευημερίας της Τουρκίας έγινε επίσης δυνατή χάρη στους στενούς δεσμούς της με την ΕΕ. Η Συνθήκη της Τελωνειακής Ένωσης του 1996 μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ ενίσχυσε τη ροή των άμεσων ξένων επενδύσεων προς την Τουρκία και ως εκ τούτου αύξησε το κατά κεφαλήν εισόδημα.
Η Τουρκία έχει δίκιο στο να πιστεύει ότι η ΕΕ δεν θα το επέτρεπε ούτως ή άλλως. Η αβεβαιότητα σχετικά με την ένταξη της Τουρκίας φαίνεται ότι προήλθε από την ΕΕ. Ωστόσο, η κατάσταση είναι λίγο πιο περίπλοκη.
Έχει σχέση με τις διαφωνίες μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ σχετικά με την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσει η ΕΕ μετά τις διευρύνσεις που ενσωμάτωσαν πρώην χώρες του Ανατολικού Μπλοκ.
Δεύτερον, μετά την απόρριψη του σχεδίου για το Σύνταγμα της ΕΕ από τη Γαλλία και τις Κάτω Χώρες το 2005, η περαιτέρω ολοκλήρωση της Ένωσης σταμάτησε.
Τρίτον, σήμερα παρατηρούμε την εμφάνιση της Ισλαμοφοβίας και της Ξενοφοβίας, και λαϊκιστικών υπερεθνικιστικών κομμάτων. Αυτό, σε συνδυασμό με τη ροή προσφύγων στην Ευρώπη από τις χώρες της Μέσης Ανατολής μετά την Αραβική Άνοιξη, επηρέασε αρνητικά την ευρωπαϊκή κοινή άποψη της Τουρκίας.
Υπάρχουν χώρες όπως η Ισπανία, η Ιταλία και η Μάλτα που υποστηρίζουν την ένταξη της Τουρκίας. Ωστόσο, δεν είναι σε θέση να πείσουν άλλους να επιτρέψουν στην Τουρκία.
AA: Όπως ίσως είχατε ακολουθήσει, ο Ερντογάν πραγματοποίησε βιντεοκλήση με την Ουρσούλα von der Leyen στις 9 Ιανουαρίου και ο υπουργός Εξωτερικών Cavusoglu συναντήθηκε με τον επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Josef Borrell στις Βρυξέλλες. Υπό το φως αυτών των πρόσφατων εξελίξεων, πιστεύετε ότι τα προβλήματα μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ θα λυθούν σύντομα;
ULGER: Κατά τη γνώμη μου, υπάρχουν τώρα τρεις επιλογές για τις σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ.
Πρώτον, η ΕΕ αποδέχεται τα λάθη της και αναπτύσσει μια θετική, εποικοδομητική στάση απέναντι στην Τουρκία. Αυτό, ωστόσο, δεν φαίνεται τόσο πιθανό.
Το δεύτερο, η Τουρκία διακόπτει τους δεσμούς της με την Ευρώπη και ευθυγραμμίζεται με τη Ρωσία, την Κίνα και το Ιράν και εστιάζει στην Ανατολή. Το θεωρώ ακραίο και απίθανο.
Και η τρίτη επιλογή είναι ο επαναπροσδιορισμός των σχέσεων Τουρκίας-ΕΕ λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό πλαίσιο. Αυτό που εννοώ είναι μια συμφωνία όπως η Ευρωπαϊκή Συμφωνία Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ) που θα επέτρεπε την ελεύθερη ροή αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίων και ανθρώπων μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ.
Πιστεύω ότι μέσω μιας τέτοιας συμφωνίας, η οποία κατά πάσα πιθανότητα, η Τουρκία θα ενισχύσει τη θέση της στην Ευρώπη και τον κόσμο.
AA: Τι θα προτείνατε στο τουρκικό κοινό; Θα παραμείνουμε απογοητευμένοι ή θα αναπτύξουμε μια λογική προσέγγιση για τις σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ;
ULGER: Ιστορικά μιλώντας, οι Τούρκοι αποτελούν μέρος της ευρωπαϊκής ιστορίας. Ως εκ τούτου, είναι φυσιολογικό η Τουρκία να πάρει τη θέση της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Λόγω του ανθρώπινου δυναμικού και του πνεύματος επιχειρηματικότητας που διαθέτει, η Τουρκία μπορεί ενδεχομένως να καλύψει το κενό που άφησε ο Brexit. Από αυτήν την άποψη, βλέπω την πρόσφατη μεταρρυθμιστική ώθηση που ανέφερε η κυβέρνηση ως σημαντική ευκαιρία για την αποκατάσταση της εικόνας της Τουρκίας στην Ευρώπη.
AA: Τέλος, εξετάζοντας τις οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις που προκαλούνται από την πανδημία και το Brexit, θα ήθελα να σας ρωτήσω τι είδους μέλλον προβλέπετε για την ΕΕ;
ULGER: Είμαι πεπεισμένος ότι η Ένωση θα περιλαμβάνει μια διαφορετική, μεταβλητή δομή στο μέλλον. Στον πυρήνα, θα υπάρξουν πολιτείες που πέτυχαν το υψηλότερο επίπεδο ολοκλήρωσης. Ο δεύτερος κύκλος θα αποτελείται από τις χώρες της Ευρωζώνης. Ο τρίτος κύκλος θα είναι η ζώνη που μοιάζει με ΕΖΕΣ. Και ο τελευταίος κύκλος θα είναι μια προσαρμοσμένη ζώνη ένωσης. Η Τουρκία βρίσκεται σήμερα στον τέταρτο κύκλο.
Ωστόσο, πιστεύω ότι θα είναι δυνατόν για την Τουρκία να πραγματοποιηθεί στον τρίτο ή ακόμα και στον δεύτερο κύκλο.
Θα πρότεινα να είμαι ρεαλιστικός απέναντι στην ΕΕ και όχι υπερβολικά απαισιόδοξος ή αισιόδοξος.
* Γράφοντας από τον Ahmet Gencturk