Μετά την έκδοση συμβουλευτικού σημειώματος (Navtex) που εμποδίζει μια περιοχή στο Αιγαίο μεταξύ των ελληνικών νησιών Λήμνος, Σκύρος και Λέσβος από τις 18 Φεβρουαρίου έως τις 2 Μαρτίου, το τουρκικό ωκεανογραφικό σκάφος Τσεσμέ ξεκίνησε έρευνες στις 18 Φεβρουαρίου. Ένας εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης το χαρακτήρισε «μια περιττή κίνηση που δεν βοηθά το θετικό συναίσθημα».
Αποστολή Τσεσμέ στο Αιγαίο ακολούθησε συνεδρίαση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας της Τουρκίας στα τέλη Ιανουαρίου, υπό την προεδρία του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η οποία δήλωσε ότι η χώρα είναι «αποφασισμένη να προστατεύσει τα δικαιώματα, τη συνάφεια και τα συμφέροντά της στην Ανατολική Μεσόγειο, το Αιγαίο και την Κύπρο». Ο Ερντογάν φαίνεται να είναι αποφασισμένος να διατηρήσει μια θέση αντοχής-τι-μπορεί.
Στις 23 Φεβρουαρίου, το τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu, επικαλούμενο πηγές στο τουρκικό υπουργείο Άμυνας, δήλωσε ότι «τέσσερα ελληνικά μαχητικά αεροσκάφη παρενοχλήθηκαν Τσεσμέ ενώ διενεργεί έρευνες στο Αιγαίο. ” Οι Έλληνες το αρνήθηκαν έντονα. Στην πραγματικότητα είπαν ότι η Τουρκία φαίνεται να ενορχηστρώνει ένα «περιστατικό» για να απεικονίσει την Ελλάδα – στις ΗΠΑ και την ΕΕ – ως υποκινητής έντασης, πριν από τις επικείμενες κρίσιμες συναντήσεις του Μαρτίου.
Θα μπορούσε να σχετίζεται με το γεγονός ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν και η ΕΕ εξετάζουν μια πιο σκληρή γραμμή με τη χώρα. Ανησυχημένος, η Τουρκία μπορεί να προσπαθεί να παρουσιαστεί ως θύμα, παρά ως επιτιθέμενος, στην περιοχή. Εάν ναι, θα είναι εκπληκτικό εάν αυτό λειτουργεί.
Ό, τι κρύβεται πίσω από αυτές τις εξελίξεις, είναι πολύ ατυχές. Ο χρόνος αποστολής Τσεσμέ στο Αιγαίο είναι στην καλύτερη περίπτωση λυπηρό. Δεν είναι κάτι που δεν θα μπορούσε να περιμένει αργότερα.
Οι προσεχείς διερευνητικές συναντήσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, η σύνοδος κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Μάρτιο και η συνάντηση για το Κυπριακό είναι σημαντικές για όλους. Είμαι βέβαιος ότι οι βασικοί παίκτες θα εργαστούν πίσω από τα παρασκήνια για να ηρεμήσουν την κατάσταση και να τους επιτρέψουν να συμβούν. Πόσο αποτελεσματικά θα είναι, δεν θα ήξερα, αλλά τότε δεν έχω μεγάλες προσδοκίες ότι θα υπάρξουν σημαντικές ανακαλύψεις.
Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση Μπάιντεν εξετάζει μια ισχυρότερη αντίδραση εναντίον του Ερντογάν. Οι θαλάσσιοι ισχυρισμοί και δράσεις της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο είναι μια από τις ανησυχίες που συμμερίζονται η ΕΕ και οι ΗΠΑ. Αυτό επιβεβαιώθηκε μετά από τηλεφωνική συζήτηση στα τέλη Ιανουαρίου, μεταξύ του συμβούλου εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ Τζέικ Σούλιβαν και του Μπιέρν Σέμπερτ, επικεφαλής του υπουργικού συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που εντόπισε την Τουρκία, καθώς και την Κίνα, ως θέματα «αμοιβαίου ενδιαφέροντος». Ερχόμενος τόσο σύντομα αφού ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Antony Blinken κατηγόρησε την Τουρκία – κατά την ακρόαση επιβεβαίωσης της Γερουσίας – ότι δεν ενεργεί σαν σύμμαχος, αυξάνει την πίεση στη χώρα.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν αμφισβητεί όλο και περισσότερο την κατάσταση της «στρατηγικής εταιρικής σχέσης» με την Τουρκία. Η σύνδεση της Τουρκίας με την Κίνα πρέπει να προκαλεί μεγάλη ανησυχία στον Ερντογάν, ο οποίος ελπίζει για στενότερη σχέση με τις ΗΠΑ, ειδικά καθώς τώρα φαίνεται πιθανό ότι οι ΗΠΑ θα συμμορφωθούν με την ΕΕ για την επιθετική επιδίωξη της Τουρκίας για τις θαλάσσιες διεκδικήσεις της στην Ανατολική Μεσόγειο. Αναμένεται από την Τουρκία να τηρήσει το αποδεκτό διεθνές δίκαιο και όχι μόνο τη δική της «μοναδική» ερμηνεία του.
Ωστόσο, η Τουρκία είναι αποφασισμένη να συνεχίσει μια επιθετική πολιτική για όσα θεωρεί ότι είναι τα δικαιώματά της στην Ανατολική Μεσόγειο. Η ανάπτυξη του Τσεσμέ στο Αιγαίο είναι ενδεικτικό της αποφασιστικότητας της Τουρκίας να διατηρήσει το ante, ακόμη και σε μια στιγμή που ο Ερντογάν έχει ξεκινήσει μια επιθετική γοητεία προς την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Όμως, όπως επεσήμανε η FT «αυτό το ξέσπασμα λογικής θα μπορούσε να είναι λίγο περισσότερο από την προληπτική ατμόσφαιρα». Η Τουρκία εξακολουθεί να βλέπει τη διατήρηση της έντασης ως μέσου για την επιβολή των απαιτήσεών της – ο Ερντογάν πιθανότατα θεωρεί την υποχώρηση ως αδυναμία.
Σε ένδειξη ελπίδας για το μέλλον, οι διερευνητικές συνομιλίες μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας που επαναλήφθηκαν στα τέλη Ιανουαρίου ήταν εποικοδομητικές. Οι δύο πλευρές συμφώνησαν σε επόμενη συνάντηση στην Αθήνα. Η Ελλάδα πρότεινε να γίνει αυτό στις αρχές Μαρτίου. Ας ελπίσουμε ότι τα πρόσφατα γεγονότα δεν θα το εκτροχιάσουν. Η μείωση των εντάσεων στην Ανατολική Μεσόγειο είναι το κλειδί για την επίλυση προβλημάτων και τη μελλοντική σταθερότητα στην περιοχή.
Αλλού στην Ανατολική Μεσόγειο
Ο υπουργός Πετρελαίου της Αιγύπτου, Tareq El Molla, σε μια πρώτη επίσκεψη στο Ισραήλ στις 21 Φεβρουαρίου, συμφώνησε με τον Ισραηλινό ομόλογό του, Yuval Steinitz, να συνεργαστεί για μια διακυβερνητική συμφωνία για την κατασκευή ενός υπεράκτιου αγωγού φυσικού αερίου από το πεδίο φυσικού αερίου Leviathan στις εγκαταστάσεις υγροποίησης της Αιγύπτου.
Αναφέρθηκαν συγκεκριμένα στην αύξηση των «εξαγωγών φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω των εγκαταστάσεων υγροποίησης στην Αίγυπτο, ενόψει της αυξανόμενης ζήτησης φυσικού αερίου στην Ευρώπη». Αλλά αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις εξελίξεις που συμβαίνουν σήμερα στην Ευρώπη σχετικά με το μέλλον του φυσικού αερίου στο μελλοντικό ενεργειακό μείγμα της ΕΕ, ενόψει των δεσμεύσεων για μείωση των εκπομπών κατά 55% έως το 2030 και καθαρό μηδέν έως το 2050.
Ο κανονισμός της ΕΕ για την ταξινόμηση για τη θέσπιση ενός πλαισίου για τη διευκόλυνση των βιώσιμων επενδύσεων άφησε εντελώς το φυσικό αέριο. Παρόλο που η συζήτηση συνεχίζεται, οι προβλέψεις της ΕΕ δείχνουν ότι η κατανάλωση φυσικού αερίου στην Ευρώπη μειώνεται κατά 25% -30% έως το 2030. Αυτό, και οι χαμηλές τιμές, δυσκολεύουν να δούμε πώς το Ισραήλ και η Αίγυπτος αναμένουν να μπορούν να προχωρήσουν σε σχέδια για εξαγάγετε ΥΦΑ στην Ευρώπη. Μετά από μια άνοδο τον Ιανουάριο, οι τιμές spot επέστρεψαν σε χαμηλά επίπεδα. Για να παραδοθεί το LNG τον Απρίλιο, η τιμή στην Ιαπωνία έχει μειωθεί στα 6,25 $ / mmbtu και στη Δυτική Ευρώπη στα 5,37 $ / mmbtu.
Θετικά, το East Med Gas Forum (EMGF) τίθεται σε ισχύ την 1η Μαρτίου. Αυτό θα μπορούσε τελικά να καταστεί καταλύτης στην ανάπτυξη των περιφερειακών αγορών ενέργειας, ιδίως των τοπικών πόρων φυσικού αερίου για τη διευκόλυνση της ολοκλήρωσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Και ως υπενθύμιση των περιβαλλοντικών κινδύνων που παραμονεύουν σε μια κλειστή θάλασσα όπως η Μεσόγειος, στις αρχές Φεβρουαρίου υπήρχε μια διαρροή πετρελαίου στα ανοικτά των ακτών του Ισραήλ που τώρα έχει εξαπλωθεί μέχρι το Λίβανο. Δεν είναι γνωστά πολλά γι ‘αυτό, αλλά εκτιμάται ότι προκλήθηκε από περίπου 1000 τόνους πίσσας που διαρρέουν στη θάλασσα, η οποία έχει πλέον εξαπλωθεί σε περίπου 190 χιλιόμετρα ακτογραμμής. Οι κίνδυνοι για το εύθραυστο περιβάλλον της Μεσογείου είναι προφανείς.