Από τον Αύγουστο του 2020, η Τουρκία στέλνει πολλά πλοία διάτρησης στην Ανατολική Μεσόγειο, γεγονός που προκάλεσε διπλωματικές εντάσεις στην περιοχή. Η διαμάχη ξεκίνησε τον Ιούλιο όταν η Τουρκία έθεσε ναυτική προειδοποίηση πληροφορώντας ότι έστελνε το ερευνητικό πλοίο Oruc Reis για να πραγματοποιήσει γεωτρήσεις κοντά στο ελληνικό νησί Καστελόριζο. Τούρκοι και Έλληνες αξιωματούχοι πραγματοποιούν τεχνικές συναντήσεις στις Βρυξέλλες από τον Σεπτέμβριο του 2020 για να βρουν κοινό έδαφος για το θέμα. Από την άλλη πλευρά, έχει ειπωθεί ότι για να επεκτείνει τον στόλο γεώτρησης, η Τουρκία σκοπεύει να αποκτήσει σύντομα ένα τέταρτο σκάφος από τη Νορβηγία. Επομένως, η διαφωνία για τα θαλάσσια σύνορα δεν φαίνεται να επιλυθεί σύντομα.
Η σύγκρουση μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Τουρκίας σχετικά με την αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και εντατικοποιήθηκε με την ανακάλυψη φυσικών πόρων το 2010. Το τουρκικό επεκτατικό δόγμα Blue Homeland («Mavi Vatan»), το οποίο καθορίζει τα χωρικά ύδατα της χώρας , η ΑΟΖ και η υφαλοκρηπίδα, παίζει ρόλο στην αντιπαράθεση. Τονίζει επίσης μια ναυτική υπεροχή έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Ελλάδας. Η Τουρκία δικαιολογεί επίσης τις ενέργειές της στην Ανατολική Μεσόγειο ως τρόπο μείωσης της ενεργειακής της εξάρτησης από άλλες χώρες.
Υπάρχουν πολλά ελληνικά νησιά που βλέπουν τις τουρκικές ακτές της Μεσογείου και του Αιγαίου, τα οποία οδηγούν σε ένα περίπλοκο ζήτημα χωρικών υδάτων. Τα συμφέροντα της Ελλάδας και της Τουρκίας στη Μεσόγειο ήταν πάντα αντιμέτωπα μεταξύ τους, με την Αθήνα να κατηγορεί την Άγκυρα για παραβίαση της υφαλοκρηπίδας της, ενώ η Άγκυρα απαντά ότι νησιά που βρίσκονται μακριά από την ελληνική ακτή και πλησιέστερα στην τουρκική δεν μπορούν να έχουν δικό τους υφαλοκρηπίδα. Η εξερεύνηση των φυσικών πόρων μπορεί να φαίνεται σαν το κύριο σημείο των εντάσεων στη Μεσόγειο, αλλά οι ρίζες του προβλήματος είναι βαθύτερες από ό, τι φαίνεται.
Το Κυπριακό ζήτημα της Τουρκίας
Μετά από ένα πραξικόπημα που υποστηρίχθηκε από την Ελλάδα στην Κύπρο το 1974, ο τουρκικός στρατός παρενέβη και προσάρτησε μέρος του νησιού με το όνομα της προστασίας των συμφερόντων των Τουρκοκυπρίων. Τώρα υπάρχουν δύο κράτη στο νησί, η Κυπριακή Δημοκρατία και η Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου (ΤΔΒΚ). Με τα χρόνια, η Νότια Κύπρος, με την υποστήριξη της Ελλάδας, πλησίασε την ΕΕ και τελικά έγινε κράτος μέλος το 2004. Εν τω μεταξύ, η ΤΔΒΚ αναγνωρίζεται μόνο από την ίδια την Τουρκία, ενώ τα Ηνωμένα Έθνη την αναγνωρίζουν ως εδάφη που ανήκουν στην Κυπριακή Δημοκρατία και καταλαμβάνεται από τον τουρκικό στρατό.
Από το 1974, υπήρξαν αρκετές προσπάθειες για την οικοδόμηση της ειρήνης και την επανένωση, οι πιο διάσημες από αυτές γνωστές ως Σχέδιο Ανάν, αλλά και οι δύο πλευρές δεν βρήκαν ποτέ κοινό έδαφος, το οποίο οδήγησε στην αποτυχία των διαπραγματεύσεων. Πρόσφατα, ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν απέκλεισε την πιθανότητα μιας ενωμένης ομοσπονδιακής Κύπρου κατηγορώντας τον Έλληνα ομόλογό του ότι είναι αντιπαράθεση. Επέλεξε μια λύση δύο κρατών ως τον μοναδικό τρόπο επίλυσης της σύγκρουσης. Η Κύπρος ήταν επίσης ένα από τα κύρια ζητήματα για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ. Εάν δεν λυθεί το πρόβλημα, η τουρκική ένταξη δεν φαίνεται πιθανή, λαμβάνοντας υπόψη την κυπριακή και ελληνική αντιπολίτευση εντός της ίδιας της ΕΕ. Εν τω μεταξύ, φαίνεται ότι οι διαφωνίες θα συνεχιστούν και ότι το Κυπριακό θα απομονώσει την Τουρκία από την ΕΕ όλο και περισσότερο.
Η απομόνωση της Τουρκίας στην περιοχή
Οι παρατεταμένες συνομιλίες, οι οποίες οδήγησαν στην αποτυχία της ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ, οδήγησαν την Τουρκία να γυρίσει την πλάτη της στην ΕΕ και να επικεντρωθεί στο να είναι μια ισχυρή, περιφερειακή δύναμη. Τώρα που αισθάνεται απομονωμένη, η Τουρκία προσπαθεί να ασκήσει τη δύναμή της σε όλες τις γειτονικές περιοχές. Οι πρόσφατες συμμετοχές στον Καύκασο και στην περιοχή MENA υποστηρίζουν αυτό το επιχείρημα.
Εν τω μεταξύ, η θαλάσσια συμφωνία της Τουρκίας με την εθνική συμφωνία της Λιβύης (GNA) δημιούργησε επίσης εντάσεις με άλλες περιφερειακές δυνάμεις, όπως η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία, καθώς είναι οι υποστηρικτές της κυβέρνησης του Τομπρούκ. Ο ρόλος της Αιγύπτου είναι στην πραγματικότητα ένα σημαντικό σημείο, καθώς είναι επίσης ένα από τα ενδιαφερόμενα μέρη στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι τουρκικές αξιώσεις για τη Μεσόγειο απειλούν επίσης τις αιγυπτιακές προσπάθειες να γίνουν περιφερειακός κόμβος φυσικών πόρων. Η συμφωνία για τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, που υπογράφηκε στις αρχές Αυγούστου 2020, επίσης αναστάτωσε την Τουρκία και προκάλεσε την ανανέωση των προσπαθειών εξερεύνησης.
Ο αποκλεισμός από την ένταξη στην ΕΕ ακολούθησε και ο αποκλεισμός από το EastMed Gas Forum (EMGF), αφήνοντας έτσι την Τουρκία άλλη επιλογή από το να ενεργήσει μόνη της. Ιδρύθηκε ως διεθνής οργανισμός στις 16 Ιανουαρίου 2020, το EMGF συγκεντρώνει την Κύπρο, την Αίγυπτο, την Ελλάδα, το Ισραήλ, την Ιταλία, την Ιορδανία, την Παλαιστίνη, με πιθανή μελλοντική ένταξη στη Γαλλία. Ο κύριος λόγος για τον αποκλεισμό της Τουρκίας φαίνεται να είναι η αντίθεση των ΗΠΑ στην αγορά πυραύλων 400 $ από την Άγκυρα από τη Ρωσία. Οι Τούρκοι πολιτικοί δεν καλωσόρισαν αυτήν την πράξη και την ερμήνευσαν ως πολιτική συγκράτησης έναντι της Τουρκίας. Η πιθανότητα ενός αγωγού της Ανατολικής Μεσογείου μέσω των χωρών μελών του EMFG προς την ευρωπαϊκή αγορά, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται η Τουρκία, είναι μια άλλη ανησυχία των κυβερνητικών αξιωματούχων. Επιμένουν στο γεγονός ότι πρέπει να συμπεριληφθούν στο φόρουμ για την προώθηση της περιφερειακής συνεργασίας.
Η θέση της ΕΕ επί του θέματος
Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να είναι προσεκτική να αντιδράσει, καθώς η Τουρκία δεν χαιρετίζει θερμά την παρέμβαση της ΕΕ στο θέμα της Ανατολικής Μεσογείου. Προβλήθηκαν αρκετά επιχειρήματα από τούρκους αξιωματούχους: η ΕΕ δεν μπορεί να διαδραματίσει ρόλο σε αυτό το ζήτημα, δεδομένου ότι εμπλέκει ένα κράτος μέλος εναντίον ενός τρίτου · Δεν είναι αρμοδιότητα της ΕΕ να επιλύει τα θαλάσσια ζητήματα, αλλά είναι ένα από τα διεθνή δικαστήρια · Εναπόκειται στις εθνικές κυβερνήσεις να αποφασίσουν για τις συνοριακές διαφορές.
Στο επίκεντρο των πρόσφατων γεγονότων, η ΕΕ εξετάζει την επιβολή περαιτέρω κυρώσεων έναντι της Τουρκίας για μη εξουσιοδοτημένες και παράνομες γεωτρήσεις στη Μεσόγειο. Αναλυτική έκθεση αναμένεται να παραδοθεί από τον κορυφαίο διπλωμάτη της ΕΕ Josep Borrell στη σύνοδο κορυφής του Μαρτίου. Κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στις Βρυξέλλες, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου τόνισε το γεγονός ότι εάν η ΕΕ επαναλάβει τις ενταξιακές συνομιλίες και αποφύγει κυρώσεις, η Τουρκία θα ενδιαφερόταν να πληροί όλα τα κριτήρια. Αυτή και οι προαναφερθείσες αντιδράσεις των Τούρκων αξιωματούχων δείχνουν ενδιαφέρον για μια στενότερη συνεργασία με την ΕΕ, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει στην κλιμάκωση της κατάστασης στην Ανατολική Μεσόγειο, εάν τα μέλη της ΕΕ δείχνουν επίσης ενδιαφέρον για τη συνεργασία.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ είχαν διαφορετικές αντιδράσεις στις πρόσφατες προσπάθειες της Τουρκίας. Κατά τη διάρκεια της κορυφής της αντιπαράθεσης, το Βερολίνο ξεκίνησε προσπάθειες διαμεσολάβησης μεταξύ της Άγκυρας και της Αθήνας τον Αύγουστο. Σε μια τηλεδιάσκεψη με τον Τούρκο αντιπρόσωπό της, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ ανέφερε τη σημασία της προόδου στον διάλογο. Μίλησε επίσης για το πώς χαιρέτισε τις πρόσφατες εξελίξεις και τα θετικά νέα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Από την άλλη πλευρά, η έκκληση του Macron για Pax Mediterranea ήταν επιτυχής, με μια σαφή αιγυπτιακή αντίθεση προς την εξωτερική πολιτική της Άγκυρας και τα απειλούμενα ενεργειακά συμφέροντα της Ιταλίας στη Λιβύη και την Κύπρο. Η σαφής αντίθεση του Macron έναντι της εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν κάνει τα πράγματα χειρότερα από ό, τι είναι. Η Γαλλία έστειλε ήδη πολλά πολεμικά πλοία στην Ανατολική Μεσόγειο για να δείξει την αλληλεγγύη της προς την Ελλάδα. Οι αντίθετες θέσεις στον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης διαδραματίζουν επίσης ρόλο στις σχέσεις των δύο χωρών. Φαίνεται ότι τα εθνικά συμφέροντα της Γαλλίας και της Τουρκίας στην περιοχή θα παρατείνουν την κρίση της Ανατολικής Μεσογείου για τώρα.
συμπέρασμα
Η επίλυση της σύγκρουσης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας. Η πολυπλοκότητα της κατάστασης στην Ανατολική Μεσόγειο απαιτεί ορισμένους συμβιβασμούς. Και τα δύο μέρη πρέπει να είναι έτοιμα για ορισμένες παραχωρήσεις εάν θέλουν να βρουν μια ειρηνική λύση και να συνυπάρξουν στη Μεσόγειο. Διαφορετικά, θα πρέπει να ετοιμαστούν για μελλοντικές αντιπαραθέσεις, οι οποίες θα προκύψουν τελικά λόγω της εγγύτητας των ελληνικών νησιών στις τουρκικές ακτές.
Ο τουρκικός αποκλεισμός από την περιφερειακή συνεργασία είναι επίσης προβληματικό ζήτημα. Το EMGF πρέπει να συμπεριλάβει την Τουρκία ως κράτος μέλος, καθώς είναι μια από τις ισχυρότερες δυνάμεις της Μεσογείου. Η συζήτηση ενεργειακών θεμάτων μαζί με άλλες χώρες όπως η Αίγυπτος, η Ελλάδα και η Κύπρος σε μια κοινή πλατφόρμα θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει στην εξεύρεση κοινού εδάφους στα θαλάσσια σύνορα.
Η ήπια προσέγγιση της ΕΕ έναντι των μερών θα μπορούσε να είναι χρήσιμη, αλλά η υπερβολική συμμετοχή είναι επίσης επικίνδυνη, καθώς η Τουρκία δεν θεωρεί κατάλληλη τη συμμετοχή της ΕΕ στην περιοχή. Αυτό που μπορεί να κάνει η ΕΕ είναι να διατηρήσει στενή συνεργασία με την Τουρκία σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Η καθιέρωση περισσότερων κυρώσεων θα ενοχλούσε την Τουρκία ακόμη περισσότερο, και αντί να αναζητήσει κοινό έδαφος, η Τουρκία μπορεί να γίνει πιο βίαιη και επεκτατική. Αντ ‘αυτού, συνεργαζόμενοι περαιτέρω, η ΕΕ θα μπορούσε να ενισχύσει τις αμοιβαίες σχέσεις με την Τουρκία και να επιτύχει ορισμένα θετικά αποτελέσματα.