Τα στοιχεία βρίσκονται στην αγκαλιά του Προέδρου για μια λύση δύο κρατών
Του Γιώργου Κουμούλη
Στην πολιτική επιστήμη, ο όρος «δημοκρατικό έλλειμμα» αναφέρεται σε ένα ανεπαρκές επίπεδο δημοκρατίας σε πολιτικούς θεσμούς και διαδικασίες σε σύγκριση με ένα θεωρητικό ιδανικό της δημοκρατικής κυβέρνησης. Υπήρξε δημοκρατικό έλλειμμα όσον αφορά τη συνταγματική συμπεριφορά του προέδρου της Δημοκρατίας.
Σε μια δημοκρατία με προεδρικό σύστημα, ο πρόεδρος εκλέγεται με βάση το εκλογικό πρόγραμμα ή το μανιφέστο του. Με άλλα λόγια, ο προεδρικός υποψήφιος εξηγεί αναλυτικά τις συγκεκριμένες θέσεις και αρχές που αποτελούν το όραμά τους για τη χώρα και δεσμεύεται, ηθικά και πολιτικά, να κάνουν ό, τι είναι δυνατόν για να εφαρμόσουν αυτό το όραμα. Η εντολή τους από τους πολίτες που τους ψήφισαν είναι να εκπληρώσουν όσα είχαν υποσχεθεί στην προεκλογική εκστρατεία. Η απόκλιση από τις εκλογικές υποσχέσεις θεωρείται αδιανόητη στις ώριμες δημοκρατίες. Δεν παραβιάζει κανένα άρθρο του συντάγματος, αλλά αντίκειται σε αυτό που αποκαλούν στο «δίκαιο παιχνίδι» του ποδοσφαίρου. Εν ολίγοις, είναι ένας άγραφος νόμος ή σύμβαση την οποία οι ψηφοφόροι θα περίμεναν να τηρούν ιερά.
Το εξέχον ζήτημα των προεδρικών εκλογών το 2013 και το 2018 ήταν, φυσικά, το κυπριακό πρόβλημα. Ελληνοκύπριοι ψήφισαν τον Νίκο Αναστασιάδη, οπότε θα διαπραγματευόταν μια διευθέτηση βάσει μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας (BBF), η οποία παρεμπιπτόντως αποτελεί δέσμευση της πλευράς μας από τη συμφωνία Μακάριος-Ντενκτάς του 1977. Από την πλευρά του, ο Αναστασιάδης δεσμεύτηκε, γραπτώς και προφορικά, να επιδιώξει την επανένωση της Κύπρου και οι προσδοκίες για ένα τέτοιο συμπέρασμα έπεσαν στα ύψη με την εκλογή του Μουσταφά Ακιντσι ως «προέδρου» της «ΤΔΒΚ» το 2015. Απέναντι σε αυτόν, είχε έναν έντιμο πολιτικός, φεντεραλιστής, αληθινός Κύπριος πατριώτης που δεν ήταν ενέχυρο της Τουρκίας, πολιτικός δεσμευμένος – με την κυριολεκτική έννοια – να λύσει το Κυπριακό. Ήταν μια σπάνια περίσταση και μια που κατέστρεψε ο Αναστασιάδης. Ήμασταν απίστευτα ατυχές που το 2015 δεν είχαμε πρόεδρο πρόσωπο με πρόσωπο με τον Akinci ως Κληρίδη ή Βασιλείου.
Μετά την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων στο Crans-Montana (ο οποίος ήταν υπεύθυνος δεν είναι το θέμα του σήμερα), είδαμε μια στροφή 180 μοιρών από τον Αναστασιάδη, ο οποίος άρχισε να φλερτάρει με τη λύση των δύο κρατών. Ήταν ανίκανος να ελέγξει αυτήν την επιθυμία. Ήταν σαν ένας ερεθισμένος έφηβος που αισθάνεται ικανοποίηση και υπερηφάνεια λέγοντας σε όλους ότι είναι ερωτευμένος. Ο Αναστασιάδης αποκάλυψε τη φλερτ του με τη λύση των δύο κρατών στον αρχιεπίσκοπο, στον Ιωάννη Κασουλίδη, σε άλλους υπουργούς, στον Ανδρέα Παράσχο, στον Μεβλούτ Καβούσογλου και ο Θεός ξέρει πόσοι άλλοι, οι οποίοι δεν είχαν πει τίποτα.
Υπό το πρίσμα αυτό, η κυρίαρχη άποψη σε μεγάλο μέρος του κοινού είναι ότι ο Αναστασιάδης αναζητά λύση δύο κρατών, παρόλο που δεν το παραδέχεται δημόσια, δεδομένου ότι η απλή αναφορά του θεωρείται μεγάλο ταμπού. Αν ο Αναστασιάδης συμπεριφερόταν με άψογα δημοκρατικό τρόπο, θα έπρεπε να παραιτηθεί και να σταθεί σε νέες προεδρικές εκλογές με τη λύση των δύο κρατών να συμπεριληφθεί στο μανιφέστο του. Η παραμονή ως πρόεδρος, χωρίς εντολή για λύση δύο κρατών είναι δημοκρατικά ανορθόδοξη. ένας συγγραφέας στον Πολίτη το χαρακτήρισε ως προδοσία.
Δεν υπάρχει τρόπος η Βουλή των Αντιπροσώπων να λάβει μέτρα εναντίον του Αναστασιάδη για αυτή τη στάση, παρόλο που θα μπορούσε να το πράξει βάσει του άρθρου 44 του συντάγματος. Εκτός από την πλήρη υποστήριξη της Disy, τα υπόλοιπα μέρη, με εξαίρεση τον Akel και τους Πράσινους, θα προτιμούσαν μια λύση δύο κρατών από την BBF.
Το δημοκρατικό έλλειμμα δεν είναι μόνο εμφανές στην αντιδημοκρατική συμπεριφορά του προέδρου και του νομοθετικού σώματος. Αναδύεται και διατηρείται από κοινωνίες μειωμένης «δημοκρατικής ευαισθησίας», δηλαδή με υψηλούς δείκτες απάθειας και αδιαφορίας για κοινωνικοοικονομικά και πολιτικά ζητήματα. Γιατί, για παράδειγμα, κανένας από εμάς δεν διαμαρτυρήθηκε για τα ταξίδια του Αναστασιάδη στις Σεϋχέλλες στο ιδιωτικό αεροπλάνο ενός Σαουδάραβου σεΐχη; Αυτό το ταξίδι δεν σχετίζεται με τα 36 διαβατήρια της Κύπρου που εκδόθηκαν για τον σεΐχη και την οικογένειά του; Σε άλλες δημοκρατικές χώρες, ακόμη και ένα δώρο ενός μπουκαλιού κρασιού σε έναν κρατικό αξιωματούχο προκαλεί προσκλήσεις παραίτησης.
Ο καταλύτης για τη δημιουργία ενός δημοκρατικού ελλείμματος είναι ο συστηματικός χειρισμός της σκέψης και της κρίσης που καλλιεργούν τα σχολεία μας. Δύο από τις θεμελιώδεις αρχές του Διαφωτισμού είναι η απόρριψη κάθε εξουσίας και η αμφισβήτηση όλων των υφιστάμενων γνώσεων. Η εκπαίδευση της Κύπρου αγωνίζεται με αυτές τις δύο αρχές και φέρει μεγάλο μέρος της ευθύνης για το δημοκρατικό έλλειμμα. Η ερευνητική περιέργεια του μαθητή και η αμφισβήτηση της ορθότητας των εγχειριδίων του σχολείου παραβιάζονται επειδή οι μαθητές τιμωρούνται με χαμηλά σημάδια. Οι καλοί μαθητές υπακούουν στα τυφλά τους «ανώτερους» τους και συνεχίζουν ως πολίτες που αποδέχονται αναμφισβήτητα την εξουσία κάποιου ηγέτη. Η ανάκριση των πραγμάτων θεωρείται «μη απαραίτητη»
Ο Γιώργος Κουμουλής είναι οικονομολόγος και κοινωνικός επιστήμονας