Η Ρώμη ανεβαίνει πάνω από τη Μεσόγειο, αυτή τη φορά ως οικονομική δύναμη. Ενώ το 2020 εστίασε τη διεθνή προσοχή στην κατάσταση της Ιταλίας ως το επίκεντρο της αρχικής επιδημίας της Ευρώπης COVID-19, το 2021, η Ρώμη έχει αναδειχθεί ως η ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομική δύναμη της Ευρώπης στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, από τη Βόρεια Αφρική στα Βαλκάνια και πέρα από αυτήν. Δύο δεκαετίες στην παραγωγή, η εστίαση της Ιταλίας στη διαμεσογειακή εμπορική συνδεσιμότητα έχει επιτύχει κάτι παρόμοιο με μια μεσογειακή εκδοχή της Κίνας Belt and Road Initiative, με την Ιταλία στο κέντρο.
Τρομαγμένος τη διευρυμένη Μεσόγειο («Η διευρυμένη Μεσόγειος»), ο χάρτης της ανερχόμενης εμπορικής ικανότητας του 21ου αιώνα στην Ιταλία μοιάζει πολύ με τον χάρτη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του πρώτου αιώνα. Και όπως και άλλες δυνάμεις έπρεπε να υποκύψουν σε αυτήν την αυτοκρατορία, επειδή η οικονομική μηχανή μετά την Brexit της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελείται τώρα από τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία, ο βαθμός στον οποίο το Παρίσι και το Βερολίνο φιλοξενούν την ευρύτερη μεσογειακή ατζέντα της Ρώμης θα καθορίσει την ικανότητα της ΕΕ να λειτουργεί συνεκτικά, με επιπτώσεις και στη συμμαχία του ΝΑΤΟ.
Η Ιταλία διατηρεί παραδοσιακά τρεις πυλώνες εξωτερικής πολιτικής: Ευρωπαισμός, Ατλαντισμός και Μεσογειακός. Ωστόσο, η Ρώμη έβαλε πρόσφατα όλο και περισσότερα από τα στρατηγικά της αυγά στο καλάθι της Μεσογείου. Η απόφαση αυτή έγινε ρητή τον Ιανουάριο του 2018, όταν η τότε Ιταλός υπουργός Άμυνας Ρομπέρτα Πινότι ανέθεσε εκ νέου τα ιταλικά στρατεύματα που αναπτύχθηκαν στο Ιράκ και το Αφγανιστάν σε αποστολές στη Λιβύη και τον Νίγηρα, εξηγώντας διάσημα τις ιταλικές στρατηγικές προτεραιότητες: «η καρδιά των παρεμβάσεών μας είναι Διευρυμένη Μεσόγειος, από τα Βαλκάνια στο Σαχέλ, στο Κέρας της Αφρικής. “
Το στοίχημα της Ρώμης στην ευρύτερη Μεσόγειο έχει αποδώσει. Καθώς η ΕΕ αναδύθηκε από την κρίση χρέους της το 2012, η Ιταλία ξεπέρασε τη Γαλλία για να γίνει ο δεύτερος μεγαλύτερος κατασκευαστής της Ευρώπης. Η αξία της πωληθείσας παραγωγής της υπερβαίνει τη Γαλλία κατά περίπου το ένα τρίτο. Και μεγάλο μέρος της εξαγωγικής ροής του πηγαίνει στις μεσογειακές αγορές. οι εξαγωγές της σε αυτές τις περιοχές ξεπερνούν τις εξαγωγές τους τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στην Κίνα.
Τα επόμενα χρόνια, Διευρυμένη Μεσόγειος είναι έτοιμο να γίνει ακόμη μεγαλύτερο. Το 2019, η Ιταλία και η Τουρκία συμφώνησαν να δημιουργήσουν ένα δίκτυο μεταφορών Τουρκίας-Ιταλίας-Τυνησίας που χωρίζει το κέντρο της Μεσογείου, δημιουργώντας ένα τόξο εμπορικής σύνδεσης από το Μαγκρέμπ προς την ευρύτερη Μαύρη Θάλασσα. Ο κεντρικός κόμβος του διαδρόμου είναι το λιμάνι Ταράντο της Ιταλίας, το οποίο βρίσκεται στο νότιο άκρο της ιταλικής χερσονήσου στη στρατηγική καρδιά της Μεσογείου, και η υπηρεσία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων ξεκίνησε στον διάδρομο Τουρκίας-Ιταλίας-Τυνησίας στις αρχές Ιουλίου 2020.
Το τμήμα Taranto-Τυνησίας του δικτύου αποτελεί σημαντικό σύνδεσμο μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής, συνδέοντας τις ακτές της Βόρειας Αφρικής με τις μεγάλες αγορές και τα κέντρα παραγωγής της Ιταλίας, της Γερμανίας, ακόμη και της Σκανδιναβίας. Από τα λιμάνια της Τυνησίας, ο διάδρομος μπορεί επίσης να συνδέσει την Ιταλία με την Αλγερία και την εθνική οδό Trans-Sahara, επεκτείνοντας ενδεχομένως τον διάδρομο Ευρώπη-Αφρική της Ιταλίας και της Τουρκίας προς τη Δυτική Αφρική μέχρι το Λάγος της Νιγηρίας. Με την Ιταλία να αντιμετωπίζει την προοπτική να είναι ο πύργος του ευρωπαϊκού εμπορίου στην Αφρική, ίσως όλοι οι δρόμοι να οδηγήσουν και πάλι στη Ρώμη.
Πέρα από το εμπόριο μεταποιημένων προϊόντων με την Αφρική, η Ιταλία έχει επίσης ιδρύσει μια ενεργειακή αυτοκρατορία εκεί. Η προσπάθεια ηγείται του ιταλικού ενεργειακού γίγαντα Eni, υπό τον de facto έλεγχο της κυβέρνησης στη Ρώμη λόγω του ότι η ιταλική κυβέρνηση είναι ο μοναδικός μεγαλύτερος μέτοχος. Η Eni ελέγχει περίπου το 45% της παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Λιβύη και είναι ένας από τους κορυφαίους ξένους εταίρους στην Αλγερία, τον μεγαλύτερο παραγωγό φυσικού αερίου στην Αφρική. Μαζί με την κρατική εταιρεία πετρελαίου της Αλγερίας, Sonatrach, η Eni κατέχει από κοινού τον 1 μεσογειακό αγωγό που μεταφέρει το φυσικό αέριο της Αλγερίας μέσω της Τυνησίας στην Ιταλία. Εν τω μεταξύ, η Ιταλία θα ολοκληρώσει σύντομα τη διαδικασία σύνδεσης του ηλεκτρικού της δικτύου με την πλούσια σε ενέργεια Αλγερία μέσω της Τυνησίας με την ολοκλήρωση του υποθαλάσσιου καλωδίου μήκους 192 χιλιομέτρων, 600 μεγαβάτ μεταξύ Τυνησίας και Σικελίας. Μόλις ολοκληρωθεί, η Ιταλία θα είναι σε θέση να κοιτάξει τα έθνη του Μαγκρέμπ για να εξισορροπήσει την προσφορά και τη ζήτηση, αντί να βασίζεται αποκλειστικά στις ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας με τους ευρωπαίους γείτονές της στα βόρεια σύνορα της Ιταλίας.
Η εμβέλεια της Ιταλίας επεκτείνεται επίσης στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου η Eni είναι 50% ιδιοκτήτης και διαχειριστής του μαζικού υπεράκτιου πεδίου φυσικού αερίου Zohr της Αιγύπτου, το μεγαλύτερο στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Eni κατέχει επίσης ποσοστό 50 τοις εκατό σε μία από τις δύο εγκαταστάσεις υγροποιημένου φυσικού αερίου της Αιγύπτου και είναι ο κορυφαίος φορέας εκμετάλλευσης στην υπεράκτια εξερεύνηση φυσικού αερίου της Κύπρου. Από την κατασκευή υποδομών έως τις πωλήσεις όπλων έως τις εξαγωγές καταναλωτών, η Ιταλία έχει γίνει μια δυναμική δύναμη γύρω από τα νότια και ανατολικά χείλη της Μεσογείου.
Στις βόρειες ακτές της Μεσογείου στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, Η Ιταλία είναι επίσης ένας κορυφαίος ενεργειακός σκύλος με την επιρροή του στον αγωγό Trans Adriatic, ο οποίος κυκλοφόρησε τον περασμένο Νοέμβριο και διαπραγματεύεται. Για τα Δυτικά Βαλκάνια, καθώς και για μέλη της ΕΕ, Βουλγαρία, Κροατία και Ρουμανία, η Ιταλία είναι ο κορυφαίος εμπορικός εταίρος. Το 2018, η ανταλλαγή της Ιταλίας με τα Δυτικά Βαλκάνια ανήλθε σε 11,4 δισεκατομμύρια δολάρια. Μετά τη Γερμανία, η Ιταλία είναι ο κορυφαίος εμπορικός εταίρος της Ρουμανίας, η οποία έχει τον έκτο μεγαλύτερο πληθυσμό της ΕΕ. Το 2019, η χώρα ήταν επίσης ο τρίτος μεγαλύτερος οικονομικός εταίρος της Βουλγαρίας, με διμερές εμπόριο ύψους άνω των 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, και δεύτερος μεγαλύτερος της Κροατίας, με τον όγκο των 6,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων να αντιστοιχεί σχεδόν στα 6,6 δισεκατομμύρια δολάρια της Γερμανίας.
Όπως και με τις άλλες περιοχές τη διευρυμένη Μεσόγειο, Η Ιταλία έχει μεγάλο επενδυτικό αποτύπωμα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Εκεί, οι κατασκευαστές έχουν επωφεληθεί από την απρόσκοπτη πρόσβαση στην αγορά της ΕΕ – χάρη στη συμμετοχή στο μπλοκ ή, στην περίπτωση των Δυτικών Βαλκανίων, ρυθμίσεις ελεύθερου εμπορίου – για τη μετεγκατάσταση της παραγωγής. Για να είμαστε σίγουροι, αν είστε ιταλική επιχείρηση ενδυμάτων και ενδυμάτων, για παράδειγμα, είναι φθηνότερο να δημιουργήσετε κατάστημα στη Νοτιοανατολική Ασία από ότι στη Ρουμανία ή τη Σερβία, όπου το κόστος εργασίας είναι υψηλότερο. Ωστόσο, έχοντας τις εγκαταστάσεις παραγωγής σας δίπλα σας επιτρέπει να εισαγάγετε πολύ μικρότερες παρτίδες και να είστε σε θέση να ανταποκριθείτε στις διακυμάνσεις της ζήτησης και των τάσεων της μόδας πιο εύκολα. Ο τομέας της αυτοκινητοβιομηχανίας λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο. Και όταν πρόκειται για τραπεζικές συναλλαγές, πολλές ιταλικές τράπεζες έχουν αναλάβει τον έλεγχο των ανατολικοευρωπαϊκών, όπως το Banca Intesa Beograd της Σερβίας και το Privredna Banka Zagreb της Κροατίας.
Με τα οικονομικά της συμφέροντα να καλύπτουν πολλές πολιτικές γραμμές στην ευρύτερη Μεσόγειο, η Ιταλία έπρεπε να πλοηγηθεί σε μια ποικιλία αντιφατικών γεωπολιτικών επιταγών. Ενώ τα ενεργειακά της συμφέροντα στη Λιβύη κλίνουν τη Ρώμη με την Τουρκία πάνω από την Αίγυπτο στην Κεντρική Μεσόγειο, οι βαθιές ενεργειακές συνεργασίες της Ιταλίας με την Αίγυπτο και την Κύπρο τοποθετούν τη Ρώμη και την Άγκυρα σε αντίθετες πλευρές του φράχτη στην Ανατολική Μεσόγειο. Αν και η εξωτερική πολιτική της Ιταλίας φαίνεται συχνά τυχαία, και μπορεί μερικές φορές να είναι έτσι, πρωταρχικός στόχος της Ρώμης ήταν η εξάλειψη των γεωπολιτικών αντιφάσεων.
Σε αυτό το βαθμό, η Ρώμη έχει την τάση να αναλάβει το ρόλο του συμβιβαστή και να αναζητήσει συνέργειες με παγκόσμιες δυνάμεις, όπως το Πεκίνο και η Μόσχα, οι οποίες καταβάλλουν συντονισμένες προσπάθειες για να επεκτείνουν την επιρροή τους στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Ο κρατικός ρωσικός ενεργειακός γίγαντας Rosneft είναι συνεργάτης 30% με την Eni στον τομέα φυσικού αερίου Zohr και η Eni συνεργάζεται με την Rosneft και την Gazprom στην παραγωγή και μεταφορά φυσικού αερίου μέσω της Μαύρης Θάλασσας. Οι σχέσεις με την Κίνα είναι ακόμη πιο βαθιές. Η στρατηγική Mediterraneo allargato της Ιταλίας, με έμφαση στην ενεργειακή και εμπορική συνδεσιμότητα, μοιράζεται έναν γεωπολιτικό συντονισμό με την πρωτοβουλία Belt and Road της Κίνας. Με την υπογραφή του μνημονίου Belt and Road του Μαρτίου 2019 μεταξύ Ρώμης και Πεκίνου, η Ιταλία έγινε η πρώτη μεγάλη ευρωπαϊκή χώρα που υπέγραψε επίσημα τη μαζική επιχείρηση εμπορικής συνδεσιμότητας της Κίνας.
Ως ένα εμπορικό έθνος σε άνοδο, η Ιταλία χαράζει τις προσπάθειες της Γαλλίας να περιορίσει την ικανότητα της Ιταλίας να επεκτείνει τις αγορές της γύρω από τη λεκάνη της Μεσογείου, καθώς και την εκτίμηση του Βερολίνου στο Παρίσι για τον καθορισμό του πολιτικού προγράμματος της ΕΕ στην περιοχή.
Η αλληλεγγύη της ΕΕ ενόψει της αυξανόμενης επιρροής του Πεκίνου και της Μόσχας θα απαιτήσει από τις Βρυξέλλες, το Βερολίνο και το Παρίσι να λάβουν καλύτερα υπόψη τα συμφέροντα της Ρώμης ως παράγοντα δύναμης στη μεσογειακή εμπορική συνδεσιμότητα. Διαφορετικά, η Ιταλία μπορεί να επιλέξει να συνεργαστεί πιο βαθιά με τους αντιπάλους της Ευρώπης καθώς συνεχίζει να προωθεί την οικονομική της άνοδο στην ευρύτερη Μεσόγειο.