Χωρίς να πραγματοποιούνται εξερευνητικές δραστηριότητες, εκτός από την Αίγυπτο και την Τουρκία που αποφεύγουν τις προκλήσεις, το East Med είναι μια θάλασσα σχετικής ηρεμίας. Αυτό επέτρεψε τη διπλωματία να βρίσκεται στο επίκεντρο.
Στις 25 Ιανουαρίου, η Ελλάδα και η Τουρκία είχαν την πρώτη διερευνητική συνάντησή τους, από τις αψιμαχίες τους πέρυσι, στην Κωνσταντινούπολη, επαναλαμβάνοντας προηγούμενες συζητήσεις που σταμάτησαν το 2016. Σκοπός αυτού είναι να συμφωνήσουν σε μια ατζέντα που θα επέτρεπε την πραγματοποίηση διαπραγματεύσεων πλήρους κλίμακας . Το γεγονός ότι αυτή η πρώτη συνάντηση διήρκεσε τρεισήμισι ώρες μπορεί να είναι μια καλή αρχή, όπως και το γεγονός ότι οι δύο πλευρές διατηρούν τις εξελίξεις τους.
Αυτό θα ακολουθήσει τώρα ένας νέος γύρος συνομιλιών στην Αθήνα. Σε αυτό το στάδιο οι συνομιλίες είναι άτυπες, αλλά ελπίζουμε ότι θα οδηγήσουν σε συμφωνία για την προαγωγή επίσημων διαπραγματεύσεων.
Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των προσεγγίσεων των δύο χωρών ακόμη και σε αυτό το πρώιμο στάδιο καθορισμού της ατζέντας. Η Ελλάδα έχει καταστήσει σαφές ότι είναι διατεθειμένη να συζητήσει μόνο τις θαλάσσιες διαφορές μεταξύ των δύο χωρών, με αποτέλεσμα την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών βάσει του διεθνούς δικαίου. Η θέση της Τουρκίας είναι ότι όλα – όλες οι διαφορές και οι διαφορές – πρέπει να βρίσκονται στο τραπέζι.
Ωστόσο, μια τέτοια προσέγγιση θα ήταν επικίνδυνη. Το να θέσετε πάρα πολλά ζητήματα ταυτόχρονα αυξάνει τον κίνδυνο διαφωνιών και την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων. Μια καλά καθορισμένη, στενή, ατζέντα έχει καλύτερες πιθανότητες να πετύχει. Και μια επιτυχημένη αρχή μπορεί να ανοίξει το δρόμο για περαιτέρω διάλογο. Αυτό που είναι ενθαρρυντικό είναι ότι και οι δύο πλευρές είναι θετικές για την επανάληψη των διερευνητικών συζητήσεων. Ας ελπίσουμε ότι θα συγκλίνουν επίσης σε μια συμφωνημένη ατζέντα.
Στις 20 Ιανουαρίου, η Ελλάδα επέκτεινε τα χωρικά της ύδατα στο Ιόνιο Πέλαγος στα 12 ναυτικά μίλια, σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Ωστόσο, αποφεύγει να το πράξει στο Αιγαίο, καθώς αυτό θα θεωρηθεί από την Τουρκία ως πρόκληση, κινδυνεύει να κλιμακωθεί και να εγκαταλειφθεί η νέα προσπάθεια για έναρξη διαπραγματεύσεων.
Πέρυσι, η Ελλάδα συνήψε επίσημες συμφωνίες ΑΟΖ με την Ιταλία και την Αίγυπτο και συμφώνησε με την Αλβανία να παραπέμψει τις διαφορές τους στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Αυτές οι κινήσεις μπορούν να θεωρηθούν ως μήνυμα προς την Τουρκία ότι η τήρηση του διεθνούς δικαίου είναι το κλειδί για την επίλυση των διαφορών μεταξύ των δύο χωρών.
Η Τουρκία φαίνεται να έχει εισέλθει στο 2021 σε μια πλατφόρμα που υπόσχεται μεταρρύθμιση, τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Τουλάχιστον αυτό είναι το μήνυμα που ο πρόεδρος του, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ήθελε να μεταδώσει, δηλώνοντας επίσης ότι η θέση της Τουρκίας είναι στην Ευρώπη. Η Τουρκία έχει επίσης πραγματοποιήσει συμβιβαστικές επιθέσεις στο Ισραήλ, την Αίγυπτο και τα ΗΑΕ. Ωστόσο, ο Ερντογάν δεν έχει ακόμη ξεκαθαρίσει πώς και τι θα περιλαμβάνει αυτή η αλλαγή. Μέχρι στιγμής φαίνεται να υπαγορεύει τους όρους.
Ένας παράγοντας σε αυτήν την «ανατροπή» μπορεί να είναι η δυσοίωνη οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Τουρκία, η οποία επιδεινώνεται από τη διάδοση της δεύτερης φάσης της πανδημίας COVID-19. Αλλά ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι η πιθανότητα, χωρίς αλλαγή, να υπάρξουν πρόσθετες κυρώσεις από τις ΗΠΑ και την ΕΕ στη σύνοδο κορυφής του Συμβουλίου τον Μάρτιο. Στην πραγματικότητα, αυτό έχει καταστεί προθεσμία για την απόδειξη της προόδου.
Ακόμα πιο σημαντικό μπορεί να είναι ο παράγοντας Biden. Αναμφίβολα, η έλευση του Μπάιντεν στην προεδρία των ΗΠΑ πρέπει να είναι ανησυχητική για την Τουρκία. Χωρίς αλλαγή κατεύθυνσης, η Τουρκία είναι πιθανό να αντιμετωπίσει μια δύσκολη στιγμή με τον Μπάιντεν και την ομάδα του, οι οποίοι έχουν ισχυρές απόψεις για τις πολιτικές ελευθερίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα, καθώς και την επιθετικότητα προς τις γειτονικές χώρες της Τουρκίας. Αυτό περιλαμβάνει το συνεχιζόμενο Κυπριακό και τον ρόλο της Τουρκίας σε αυτό.
Ένας σημαντικός παράγοντας είναι ότι ο Antony Blinken, ο νέος υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, έχει μεγάλη πείρα στα θέματα της Μέσης Ανατολής, συμπεριλαμβανομένου του Κυπριακού και της ελληνοτουρκικής σύγκρουσης και μπορεί να διαδραματίσει πιο ενεργό ρόλο. Είπε σε πρόσφατη ακρόαση της Γερουσίας «Η Τουρκία είναι σύμμαχος, αλλά από πολλές απόψεις, δεν ενεργεί όπως θα έπρεπε».
Η Τουρκία έχει μια ευκαιρία για τις επόμενες εβδομάδες και ελπίζουμε ότι θα την καταλάβει. Η ΕΕ βλέπει θετικά αυτήν την αλλαγή κατεύθυνσης, αλλά έστειλε επίσης ένα σαφές μήνυμα ότι αυτή η αλλαγή συμπεριφοράς και αποκλιμάκωσης πρέπει να συνεχιστεί, αποφεύγοντας την επιστροφή στις αντιπαραθέσεις του περασμένου έτους.
Παρόλο που μέχρι στιγμής ηγείται η ΕΕ, η νέα αμερικανική κυβέρνηση θα ενθαρρύνει τις συζητήσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για την επίλυση των θαλάσσιων διαφορών τους και την αποφυγή μελλοντικών αντιδράσεων.
Οι δραστηριότητες εξερεύνησης υδρογονανθράκων στην Κύπρο βρίσκονται σε ακινησία, εν μέρει λόγω του συνεχιζόμενου αντίκτυπου του Covid-19, αλλά και λόγω της τρομερής κατάστασης των διεθνών εταιρειών πετρελαίου (ΔΟΕ), που ξετυλίγονται υπό τον αντίκτυπο των χαμηλών τιμών πετρελαίου και φυσικού αερίου και τεράστιες απώλειες και διαγραφές περιουσιακών στοιχείων κατά τη διάρκεια του 2020. Η πορεία προς την πλήρη ανάκαμψη θα είναι αργή και στο τέλος της, σε 2-3 χρόνια, οι ΔΟΕ θα είναι διαφορετικές, δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στην καθαρή ενέργεια και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Αυτή η καθυστέρηση στην επανάληψη της υπεράκτιας εξερεύνησης μπορεί να είναι ευλογία, απομακρύνοντας τους υδρογονάνθρακες, ενώ οι προτεραιότητες μετατοπίζονται σε συζητήσεις για την επίλυση του Κυπριακού. Αυτά προχωρούν, με την πρώτη συνάντηση που έχει προγραμματιστεί από τον ΟΗΕ να πραγματοποιηθεί στη Νέα Υόρκη στις αρχές Μαρτίου.
Εν τω μεταξύ, η Αίγυπτος προχωρά μπροστά. Έχει υπογράψει μια νέα συμφωνία εξερεύνησης με τη Shell για ένα υπεράκτιο μπλοκ στην Ερυθρά Θάλασσα. Επιπλέον, το EGPC και το EGAS σχεδιάζουν να προσφέρουν τμήματα εξερεύνησης χερσαίας και υπεράκτιας για τον Φεβρουάριο.
Ο Tareq El Molla, υπουργός πετρελαίου της Αιγύπτου, ανακοίνωσε νωρίτερα αυτό το μήνα την πρόθεση της Αιγύπτου να επεκτείνει τα πετροχημικά έργα για να παρακολουθήσει τα τρέχοντα έργα και να εκμεταλλευτεί τους επεκτεινόμενους πόρους πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η χώρα έχει ενημερώσει το εθνικό της πετροχημικό σχέδιο έως το 2023 για να ανταποκριθεί στις αλλαγές σε αυτόν τον κλάδο.
Η Αίγυπτος επωφελήθηκε επίσης από την πρόσφατη αύξηση των τιμών ΥΦΑ, επαναλαμβάνοντας τις εξαγωγές από το εργοστάσιο υγροποίησης της στο Idku, με τις περισσότερες εξαγωγές να πηγαίνουν στην Κίνα, την Ινδία και την Τουρκία. Η χώρα είναι επίσης έτοιμη να συνεχίσει τις εξαγωγές της από το δεύτερο εργοστάσιο υγροποίησης της Damietta – που βρίσκεται σε αδράνεια από το 2012 λόγω των διαφορών που έχουν πλέον επιλυθεί – από τον Φεβρουάριο. Οι εξαγωγές ΥΦΑ θα χρησιμοποιούν κυρίως πλεόνασμα φυσικού αερίου από το αέριο Zohr και πιθανώς εισαγωγές από το Ισραήλ, εάν το επιτρέπουν οι τιμές.
Η Chevron – έχοντας αποκτήσει την Noble Energy και τα συμφέροντά της στην περιοχή – και τους εταίρους της στα πεδία φυσικού αερίου Leviathan και Tamar του Ισραήλ, υπέγραψε συμφωνία για επένδυση 235 εκατομμυρίων δολαρίων σε έναν νέο αγωγό, επεκτείνοντας τις υπάρχουσες εγκαταστάσεις για να τους επιτρέψει να αυξήσουν τις εξαγωγές φυσικού αερίου στην Αίγυπτο ως 7 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως (bcm / έτος).
Ο Λίβανος και το Ισραήλ συζητούσαν τη διαμάχη για την ΑΟΖ μέχρι τον περασμένο Νοέμβριο, αλλά τα κενά μεταξύ των δύο πλευρών είναι ακόμη μεγάλα. Ίσως χρειαστεί να περιμένουμε εκλογές και στις δύο χώρες. Οι ΗΠΑ είναι έτοιμες να συνεχίσουν τη διαμεσολάβηση.
Συνολικά, η ηρεμία επέστρεψε στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος πριν να επιλυθούν μακροχρόνια προβλήματα. Αλλά τουλάχιστον προς το παρόν, η απειλή κλιμάκωσης των συγκρούσεων έχει υποχωρήσει.