Το Ηνωμένο Βασίλειο, ένας από τους τρεις διεθνείς εγγυητές της Κύπρου, μπαίνει ξανά στη σκηνή για να βρει μια λύση στη μακροχρόνια σύγκρουση που έχει δει τη διχοτόμηση του νησιού από το 1974.
Ο υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου Ντομίνικ Ραμπ πραγματοποίησε το πρώτο του επίσημο ταξίδι στην Κύπρο νωρίτερα αυτό το μήνα, πριν από μια πενταμερή διάσκεψη που θα φιλοξενήσει τα Ηνωμένα Έθνη τον Μάρτιο.
Η επίσκεψη του Raab άφησε τους Κύπριους με πολλά να μασήσουν τις επόμενες εβδομάδες.
Δεν ήταν τόσο οι δηλώσεις που έκανε μπροστά από τις κάμερες, αλλά μάλλον το νέο βρετανικό σχέδιο που αναφέρεται ότι πρότεινε και στις δύο πλευρές πίσω από κλειστές πόρτες.
Γράφοντας στην εφημερίδα της Κυπριακής Πολίτης, ο αρθρογράφος Διονύσης Διονυσίου είπε ότι ο Ραάβ παρουσίασε στους Έλληνες και Τουρκοκύπριους ηγέτες έναν οδικό χάρτη για την επανάληψη των ειρηνευτικών συνομιλιών που έχουν σταματήσει από το 2017.
«(Οι Βρετανοί) δεν προσφέρουν τίποτα νέο, αλλά αυτό είναι ένα σχέδιο γεφύρωσης που επιδιώκει να ικανοποιήσει τις θέσεις και των δύο πλευρών στο επίπεδο του συμβολισμού περισσότερο από ό, τι στην ουσία», δήλωσε ο Διονυσίου.
Σύμφωνα με τον Διονυσίου, οι βασικές αρχές της βρετανικής προσέγγισης είναι οι εξής:
- Τα δύο υπάρχοντα «κυρίαρχα κράτη» της ελληνοκυπριακής και της τουρκοκυπριακής κοινότητας θα ιδρύσουν την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Κύπρου, όπως έκαναν το 1960. Το νέο κράτος δεν θα χρειαστεί να υποβάλει εκ νέου αίτηση για ένταξη στον ΟΗΕ ή στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η Συνθήκη Λευκωσίας για την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1960 θεώρησε ότι το νησί αποτελείται από δύο ξεχωριστές «κοινότητες». Ωστόσο, μετά την τουρκική στρατιωτική επέμβαση του 1974 και τη δημιουργία της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου (ΤΔΒΚ), το Σχέδιο Ανάν του ΟΗΕ, το οποίο τέθηκε σε δημοψήφισμα και στις δύο πλευρές του διχασμένου νησιού τον Απρίλιο του 2004, αναφέρθηκε στην ίδρυση τμήματα της «Ενωμένης Κυπριακής Δημοκρατίας» ως «συστατικά κράτη».
- Η νέα ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα έχει την εξουσία σε τομείς όπως η εξωτερική πολιτική, η οικονομία, η ασφάλεια και η ιθαγένεια. Θα δημιουργηθεί Συμβούλιο Υπουργών, υπό την προεδρία δύο συμπροέδρων ίσου καθεστώτος, και θα αποτελείται από έξι Ελληνοκύπριους και τρεις Τουρκοκύπριους αντιπροσώπους. Όσον αφορά τους διορισμούς στο συμβούλιο, το βρετανικό σχέδιο προτείνει τη μελέτη των συστημάτων που χρησιμοποιούνται στο Βέλγιο και τη Βόρεια Ιρλανδία.
Στο Βέλγιο, κάθε κοινότητα, τα Βαλόνια και οι Φλαμανδοί, διορίζουν τους δικούς τους υπουργούς. Στη Βόρεια Ιρλανδία, το υπουργικό συμβούλιο διορίζεται βάσει του μεριδίου του πολιτικού κόμματος στο κοινοβούλιο.
- Η νομοθετική εξουσία σε ομοσπονδιακό επίπεδο θα αποτελείται από ένα ενιαίο σώμα 36 ατόμων, αποτελούμενο από 24 Ελληνοκύπριους και 12 Τουρκοκύπριους εκπροσώπους, με δικαίωμα αρνησικυρίας που παρέχει ασφάλιση στους Τουρκοκύπριους.
- Τα δύο υπάρχοντα «κράτη της κοινότητας» θα έχουν το δικαίωμα να συνάπτουν τις δικές τους συμφωνίες. Θα είναι σε θέση να συμμετάσχουν σε διεθνείς οργανισμούς και να εκπροσωπούνται σε διεθνή αθλητικά γεγονότα με τον ίδιο τρόπο που τα συστατικά μέρη του Ηνωμένου Βασιλείου: Αγγλία, Σκωτία, Ουαλία και Βόρεια Ιρλανδία έχουν τις δικές τους ομάδες στο Παγκόσμιο Κύπελλο της FIFA.
- Η νέα ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα χρειαστεί τη συναίνεση των κοινοτικών κρατών για διεθνή και ευρωπαϊκά θέματα. Εάν δεν υπάρχει ομοφωνία, τότε η Κύπρος θα απέχει από το πρότυπο του Βελγίου.
- Η χώρα θα αποστρατικοποιηθεί σταδιακά. Ένας μικρός αριθμός Ελλήνων και Τούρκων στρατιωτών θα παραμείνει αρχικά, αλλά όλα τα ξένα στρατεύματα θα αποσυρθούν εντός δέκα ετών. Η Τουρκία θα παραιτηθεί από το δικαίωμα μονομερούς επέμβασης στο νησί.
Η Συνθήκη της Λευκωσίας του 1960 απαγορεύει οποιαδήποτε δραστηριότητα άμεσα ή έμμεσα να προωθήσει τη διαίρεση του νησιού και διατηρεί το δικαίωμα των τριών εγγυητών να αναλάβουν δράση για την αποκατάσταση του status quo. Το 1974, η Τουρκία χρησιμοποίησε αυτό το δικαίωμα για παρέμβαση στο νησί για να αντιμετωπίσει ένα πραξικόπημα που υποστηρίζεται από την Ελλάδα και έκτοτε διατηρεί στρατιωτική παρουσία.
- Η επικράτεια των δύο κοινοτικών κρατών θα είναι σύμφωνη με τον χάρτη που συμφωνήθηκε κατά τη διάρκεια συνομιλιών μεταξύ του Ελληνοκύπριου ηγέτη Νίκου Αναστασιάδη και του πρώην τουρκοκυπριακού ηγέτη Μουσταφά Ακίτσι που κατέρρευσε το 2017. Το έδαφος του τουρκοκυπριακού κράτους θα μειωθεί σε 28,2% έως 29,2% του νησιού με την επιστροφή των αμφισβητούμενων πόλεων Βαρόσα και Μόρφου στην ελληνοκυπριακή διοίκηση.
Μετά την τουρκική στρατιωτική επέμβαση του 1974, η ειρηνευτική γραμμή που χωρίζει το νησί σε δύο άφησε το 36,2% των εδαφών υπό τουρκικό έλεγχο.
- Η επιστροφή της αμφισβητούμενης περιουσίας, ένα από τα πιο περίπλοκα ζητήματα που καθυστερούν την επανένωση, θα διαχειρίζεται μια φόρμουλα τριών μερών που συμφωνήθηκε σε προηγούμενες διαπραγματεύσεις: επιστροφή, αποζημίωση και ανταλλαγή. Η ιστορική και συναισθηματική σύνδεση με την ιδιοκτησία θα αναγνωριζόταν, αλλά οι απόψεις των σημερινών ιδιοκτητών – που συχνά ζούσαν εκεί για περισσότερα από 40 χρόνια – θα αναγνωρίζονταν επίσης.
Ο Διονυσίου είπε ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά ήταν ικανοποιημένη από το σχέδιο επανένωσης του Ραάμπ, αλλά ανησυχεί για την «κυρίαρχη ισότητα», που πρόσφατα επιπλέουν από τους Τουρκοκύπριους ομολόγους τους.
Μετά την εκλογή του Ersin Tatar τον Οκτώβριο, η στάση της τουρκοκυπριακής κυβέρνησης έχει αλλάξει απότομα προς την ιδέα μιας «λύσης δύο κρατών» για την ομοσπονδιακή επανένωση. Ο Τατάρ έχει επανειλημμένα δηλώσει την υποστήριξή του για την ίδρυση δύο ανεξάρτητων και διεθνώς αναγνωρισμένων κρατών στην Κύπρο, παρά τα αντίθετα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, η τουρκική κυβέρνηση υποστήριξε τον Τατάρ στον κύριο αντίπαλό του Μουσταφά Ακίντσι, πρώην πρόεδρο και αναγνώρισε υποστηρικτή της ομοσπονδιακής διαδικασίας επανένωσης.
Και ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επανέλαβε πρόσφατα την προσέγγιση της κυβέρνησής του, λέγοντας ότι μια συμφωνία δύο κρατών θα ήταν η μόνη λύση στην Κύπρο.
«Είτε το αποδέχεστε είτε όχι, δεν υπάρχει πλέον η ομοσπονδία», είπε.
Σύμφωνα με τον Διονυσίου, το Ηνωμένο Βασίλειο προσπαθεί να κάνει παραχωρήσεις στην ολοένα και πιο αποφασιστική τουρκοκυπριακή θέση σχετικά με την κυριαρχία της ισότητας μέσω της έννοιας των «κοινοτικών κρατών».
Ωστόσο, ο Διονυσίου πρόσθεσε ότι η ιδέα της «κυριαρχικής ισότητας» δεν είναι κάτι νέο όσον αφορά το Κυπριακό.
Η κοινή δήλωση του Τουρκοκύπριου ηγέτη Ντέρβις Έρογλου και του Ελληνοκύπριου ηγέτη Νίκου Αναστασιάδη στις 11 Φεβρουαρίου 2014, επιβεβαίωσε ότι «καμία πλευρά δεν μπορεί να διεκδικήσει εξουσία ή δικαιοδοσία έναντι της άλλης» και «δεν υπάρχει ιεραρχία μεταξύ της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και της δύο συστατικές ομοσπονδιακές πολιτείες », είπε ο Διονυσίου.
Η Διονυσίου αναφέρθηκε επίσης στις επισκέψεις του Ειδικού Απεσταλμένου του ΟΗΕ Τζέιν Χουλετ Λούτετ στο νησί τον Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο, όταν έδωσε ένα μήνυμα για κάθε πλευρά του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες πριν από την άτυπη πενταμερή διάσκεψη.
Για τους Τουρκοκύπριους, το μήνυμα ήταν ότι «(διεθνής) αναγνώριση τουρκοκυπριακού κράτους στην Κύπρο είναι εκτός τόπου και χρόνου, και με μια τέτοια θέση στο τραπέζι, ο Γενικός Γραμματέας δεν σκοπεύει να συγκαλέσει το πενταμερές», Διονυσίου είπε.
Όσο για τους Ελληνοκύπριους, το μήνυμα από τον Γκουτέρη ήταν παρόμοιο, είπε ο Διονυσίου. Εάν αρνούνται να δεχτούν την πολιτική ισότητα των Τουρκοκυπρίων όπως ορίζεται στη διάσκεψη Crans Montana το 2017, τότε η πενταμελής συνάντηση θα ήταν άνευ σημασίας.