Όταν σκέφτομαι την Κύπρο, πονάει. Πώς εμείς, οι Έλληνες, οι Ελληνοκύπριοι, καταφέραμε να καταλάβουμε ένα ελληνικό νησί με μια μικρή τουρκική αγροτική μειονότητα (20%) και να το φέρουμε στο χείλος της διαίρεσης;
Επισκέφτηκα για πρώτη φορά την Κύπρο το φθινόπωρο του 1971. Κατευθυνθήκαμε γύρω από το νησί με ένα νοικιασμένο δεξί αυτοκίνητο Mini. Με γοητεύτηκαν οι Κυρήνη, Μπελάπαης, Σαλαμίνας, Αμμόχωστος. Με ενοχλούσαν τα τουρκικά χωριά, περιτριγυρισμένα από στρατόπεδα συγκέντρωσης, από τα οποία οι Τουρκοκύπριοι βγήκαν να εργαστούν κατά τη διάρκεια της ημέρας και φώναζαν τη νύχτα.
Το κυπριακό πρόβλημα της νεολαίας μου. Ήμουν μαθητής της δεκαετίας του ’50 που συμμετείχε σε διαδήλωση σε συνδικάτα (θυμάμαι ότι κατεβάσαμε τη λεζάντα “Picadilly” επειδή ήταν στα Αγγλικά). Ως φοιτητής στη Γερμανία, διορίστηκα για εκπροσώπηση της Επιτροπής της Ένωσης και μου έστειλαν φυλλάδια γερμανικής εκστρατείας γεμάτα ορθογραφικά λάθη που δεν τολμούσα ποτέ να μοιραστώ.
Παρακολουθούσα τις συνομιλίες σας στη Γιούριτς. Αν και διαφωνούσα έντονα με τον Σεφέρη (που συμμετείχε ացավ αριστερά), συμβιβαστήκαμε. Καλύτερα ένα φτωχό άλογο παρά καθόλου άλογο.
Τότε έμαθα τα νέα. Ο εμφύλιος πόλεμος συνεχίστηκε με την πρωτοβουλία μας. Χαίρομαι το 1964 όταν έμαθα για το σχέδιο του Άτσσον. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αναγνώρισαν την ΕΝΩΣΗ. Με την προϋπόθεση ότι οι τουρκικές βάσεις παραχωρούν την Καρπασία, ότι παραμένουν οι υπάρχουσες βρετανικές βάσεις. Ο Γιώργος Βορ Παπανδρέου είπε σύντομα. “Μας δίνουν μια πολυκατοικία μπροστά από το στούντιο διαμέρισμα.” Οι Έλληνες που εκδιώχθηκαν από την Κωνσταντινούπολη θα επέστρεφαν επίσης, και θα αποκατασταθεί το νομικό καθεστώς τους στην Ίμπρο και την Τένεδο.
Στο τέλος, το σχέδιο του Άτσσον απέτυχε ο φιλόδοξος Μακάριος, ο οποίος, εάν εφαρμοζόταν, θα έπαυε να είναι αρχηγός του κράτους. Πρέσβης Ι. Ο Σωσίδης, ο οποίος παρακολουθούσε τις συνομιλίες, ανέφερε τον φινλανδικό μεσολαβητή του ΟΗΕ Tuomioja, ο οποίος ολοκλήρωσε τα μέλη της ελληνικής αντιπροσωπείας. “Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ακύρωσε την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.”
Ήταν συνέχεια της ιστορίας του Κυπριακού. Δικαιολόγησε τον τίτλο της Ιστορίας των Χαμένων Ευκαιριών, που γράφτηκε από τον Ευάγγελο Αβέρωφ το 1963. Τα λάθη ήταν σχεδόν όλα μας. Το χειρότερο ήταν το πραξικόπημα της χούντας εναντίον του Μακάριου (το οποίο πραγματικά ηλίθιος πίστευε ότι ήταν), το οποίο έδωσε στην Τουρκία μια χρυσή ευκαιρία να καταλάβει το μισό της Κύπρου.
Τότε έκανα ό, τι μπορούσα. Τράβηξα και εκτύπωσα χιλιάδες αντίγραφα του συμβόλου για την Κύπρο. Με την αιματηρή γραμμή του Attila και τις λέξεις “ΔΕΝ ΞΕΧΕΙ”.
Και παρέμεινα θεατής των ελληνικών λαθών. Λίγα χρόνια αργότερα, το σχέδιο Ανάν ήταν μια πολύ ισορροπημένη λύση που μας ταίριαζε, αλλά λιώθηκε με τα δάκρυα του Τάσου Παπαδόπουλου μπροστά στον Ελληνοκύπριο λαό. ” Τέλος, οι Τουρκοκύπριοι ψήφισαν υπέρ, ενώ οι Ελληνοκύπριοι καταψήφισαν. Έτσι αισθανθήκαμε ασυνεπείς με την ΕΕ, στην οποία ως μέλος υποσχεθήκαμε μια ενωμένη Κύπρο.
Και στις πρόσφατες ελβετικές συνομιλίες μεταξύ του Προέδρου Αναστασιάδη και του Τούρκου ομολόγου του Akinci, πριν οι δύο πλευρές συμφωνήσουν σε όλα τα πιθανά ζητήματα, οι Έλληνες κούνησαν τη συμφωνία στον αέρα. Γιατί ένας Κύπριος φίλος που ξέρει πολλά μου εξήγησε ότι τα προσωπικά συμφέροντα παίζουν ρόλο εδώ. Ελπίζω ότι δεν πρόκειται για σκάνδαλο “χρυσού διαβατηρίου”.
Γενικά, η ιστορία του Κυπριακού είναι περίπλοκη και ακατανόητη. Η πιο ισχυρή και πλουσιότερη εκκλησία στην Κύπρο έχει μεγάλη δύναμη, ενώ κυριαρχούν τα οικογενειακά δίκτυα.
Δυστυχώς, εάν τελικά επικρατήσει η πρόσφατη απόφαση της Τουρκίας για την τελική κατάτμηση, αλλά Θεέ, δεν θα ευθύνονται οι Τούρκοι…
ΒΗΜΑ: