Από τον Jamie Dettmer
Από την εκλογή του Προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κάνει διπλωματικές προσκλήσεις προς τη Δύση, υπόσχεται δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό και υπόσχεται μια σοβαρή προσπάθεια για τη βελτίωση των σχέσεων με τους τουρκικούς εταίρους του ΝΑΤΟ.
Ο Τούρκος ηγέτης είπε στον πρόεδρο της Γαλλίας, Εμμανουήλ Μακρόν, σε τηλεοπτική κλήση την Τρίτη ότι η συνεργασία έχει «πολύ σοβαρές δυνατότητες» και πρόσθεσε ότι ο διάλογος έχει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο.
«Ως δύο ισχυροί σύμμαχοι του ΝΑΤΟ, μπορούμε να συνεισφέρουμε σημαντικά στην ειρήνη, τη σταθερότητα και τις ειρηνευτικές προσπάθειες σε μια ευρεία γεωγραφία – από την Ευρώπη στον Καύκασο, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική», δήλωσε ο Ερντογάν σε δήλωση μετά τη συνομιλία.
Επίσης την Τρίτη, ο Ερντογάν παρουσίασε ένα πολυαναμενόμενο σχέδιο δράσης που έχει ακολουθήσει σε μεγάλο βαθμό από τη νίκη του Μπάιντεν τον περασμένο Νοέμβριο, το οποίο λέει ότι στοχεύει στη βελτίωση των ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων στην Τουρκία.
«Ο απώτερος στόχος του σχεδίου δράσης της Τουρκίας είναι ένα νέο πολιτικό σύνταγμα», τόνισε ο Τούρκος πρόεδρος στην ομιλία του. Το σχέδιο προέρχεται από την «υποχρέωση του κράτους να προστατεύει, σε όλες τις υποθέσεις και τις πράξεις του και με όλους τους κρατικούς θεσμούς και οργανισμούς, τη σωματική και ηθική ακεραιότητα και την τιμή και την αξιοπρέπεια των ατόμων», ανακοίνωσε.
Ωστόσο, οι επικριτές του Ερντογάν λένε ότι το σχέδιο δράσης βρίσκεται παράξενα με την κατάργηση της διαφωνίας από την κυβέρνησή του – η Τουρκία φυλακίζει περισσότερους δημοσιογράφους από οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο – και τη φυλάκιση των πολιτικών αντιπάλων του Τούρκου ηγέτη, καθώς και μια κυλιόμενη καταστολή των αντιφρονούντων ομάδων, οι οποίες έγιναν πιο επεκτατική μετά από μια απόπειρα πραξικοπήματος το 2016 απέτυχε να ανατρέψει τον ισλαμιστή λαϊκιστή ηγέτη.
Επιφυλακτικότητα, σκεπτικισμός
Παρά τις προσκλήσεις προς το Μπάιντεν και τις Βρυξέλλες, οι οποίες περιελάμβαναν τον διορισμό νέου Τούρκου πρέσβη στις ΗΠΑ και τις δηλωμένες ελπίδες του Ερντογάν να μετατρέψουν μια νέα σελίδα στις σχέσεις με τη Δύση μετά από χρόνια τεταμένων σχέσεων, η επίθεση της διπλωματικής γοητείας έχει ληφθεί μέχρι στιγμής στην Ουάσιγκτον με επιφυλακτικότητα και σκεπτικισμό.
Αμερικανοί αξιωματούχοι λένε ότι μόνο τον περασμένο χρόνο ο Ερντογάν σχεδίαζε μια επικίνδυνη αντιπαράθεση στην Ανατολική Μεσόγειο με την Ελλάδα και την Κύπρο για επικερδή δικαιώματα γεώτρησης φυσικού αερίου και πετρελαίου. Οι Δυτικοί Ευρωπαίοι και οι άλλοι περιφερειακοί γείτονες της Τουρκίας κατηγόρησαν την Άγκυρα για αδιέξοδο σε αδιέξοδο που είδε ότι τα αντίπαλα πολεμικά πλοία πλησιάζουν. Και ακόμη και τον Δεκέμβριο, ο Τούρκος πρόεδρος συνέχιζε να διαμαρτύρεται για τη δημιουργία μιας δυτικής συνωμοσίας εναντίον της Τουρκίας με στόχο την αποτροπή της προβολής της τουρκικής εξουσίας και επιρροής στο εξωτερικό.
“Υπάρχουν λίγα σημάδια ότι η λεοπάρδαλη έχει αλλάξει πραγματικά τα σημεία της”, δήλωσε ένας Αμερικανός αξιωματούχος στην VOA την Τετάρτη. Μιλούσε λίγες μόνο ώρες μετά την ανακοίνωση της Τουρκίας ότι σκέφτεται να αγοράσει ένα δεύτερο αντιαεροπορικό πυραυλικό σύστημα S-400 από τη Ρωσία, παρά την έντονη αποδοκιμασία του από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ.
Η αρχική αγορά της Άγκυρας το περασμένο έτος από το ρωσικό σύστημα αεροπορικής άμυνας, το οποίο τα μέλη του ΝΑΤΟ λένε ότι είναι ασυμβίβαστο με την ένταξη στη Δυτική συμμαχία, ώθησε ακόμη και την πιο απαράδεκτη κυβέρνηση Τραμπ να επιβάλει κυρώσεις στην Τουρκία.
Αμερικανοί και δυτικοί αξιωματούχοι λένε ότι δεν προκαλεί έκπληξη ότι παραμένουν δύσπιστοι για τις προθέσεις του Ερντογάν. «Είναι δύσκολο να μην καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι μιλά και από τις δύο πλευρές του στόματός του», δήλωσε ένας Δυτικός διπλωμάτης. «Δεν υπάρχουν ενδείξεις να διευκολύνει την καταστολή του σχετικά με την εσωτερική διαφωνία ούτε να απομακρυνθεί από έναν γάμο ευκαιρίας με τη Ρωσία».
Ο Μπάιντεν έχει πάρει ακόμη πιο σκληρή γραμμή στην Τουρκία από τον προκάτοχό του στον Λευκό Οίκο, Ντόναλντ Τραμπ. Πριν εκλεγεί, ο Μπάιντεν χαρακτήρισε τον Ερντογάν ως αυτοκράτορα και η νέα κυβέρνηση έχει επιπλήξει την Άγκυρα για παραβιάσεις των δικαιωμάτων και προέτρεψε την απελευθέρωση του διακεκριμένου ακτιβιστή Osman Kavala.
Ο Μπάιντεν και ο Ερντογάν δεν έχουν ακόμη μιλήσει. Η μόνη επαφή υψηλού επιπέδου μέχρι στιγμής περιελάμβανε μια τηλεφωνική συνομιλία μεταξύ του Τζέικ Σουλίβαν, του αμερικανικού συμβούλου εθνικής ασφάλειας, και του Ιμπραήμ Καλίν, συμβούλου ασφαλείας του Τούρκου ηγέτη.
Σχέσεις ΕΕ, Τουρκίας
Αργότερα αυτό το μήνα, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρόκειται να επανεξετάσουν τις σχέσεις του μπλοκ με την Τουρκία. «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι κυβερνήσεις της ΕΕ θέλουν μια πιο ήρεμη, πιο προβλέψιμη σχέση με την Άγκυρα», δήλωσε ο Marc Pierini, επισκέπτης μελετητής στον ερευνητικό οργανισμό Carnegie Europe.
Λέει ότι θέλουν να δουν βελτιωμένες σχέσεις με την Τουρκία για οικονομικούς λόγους και επειδή φοβούνται ότι οποιαδήποτε περαιτέρω επιδείνωση θα μπορούσε να οδηγήσει τον Ερντογάν να διακόψει τη συμφωνία του με την ΕΕ για να εμποδίσει τους πρόσφυγες να χρησιμοποιήσουν ξανά την Τουρκία ως πύλη προς την Ευρώπη.
Αλλά σε ένα σχόλιο για το Carnegie Europe, ο Πιερίνι σημειώνει ότι η επιθετική διπλωματική γοητεία του Ερντογάν τοποθετεί τους Ευρωπαίους σε ένα δύσκολο σημείο. Δεν θέλουν να τους δουν «να δίνουν ευλογία στις αυταρχικές τάσεις της Τουρκίας σε μια εποχή που η χώρα αγνοεί κατηγορηματικά και χλευάζει τις θεμελιώδεις αξίες της Ευρώπης», είπε. «Η Άγκυρα προσπαθεί να αποφύγει τα ποινικά μέτρα και να γεμίσει την ατζέντα με μεταρρυθμίσεις που είναι εύγευστες για τους Ευρωπαίους. Ωστόσο, οι εγχώριες εξελίξεις στην Τουρκία δείχνουν προς την αντίθετη κατεύθυνση. ”
Θέματα δικαιωμάτων
Δυτικοί διπλωμάτες λένε ότι η Άγκυρα θέλει να περιορίσει οποιονδήποτε διάλογο με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη μόνο σε εμπορικά και οικονομικά θέματα με ζητήματα δικαιωμάτων και τον περιπετειώδη Ερντογάν στη Συρία, τη Λιβύη και την Κεντρική Ασία εκτός της ημερήσιας διάταξης.
Μέχρι στιγμής, αυτό δεν φαίνεται να λειτουργεί.
Τη Δευτέρα, 170 Αμερικανοί νομοθέτες, Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι, έστειλαν επιστολή στον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Αντώνι Μπλκέν, προτρέποντας την κυβέρνηση Μπάιντεν να αντιμετωπίσει «προβληματικά» ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς διαμορφώνει την πολιτική της έναντι της Τουρκίας.
Οι νομοθέτες σημείωσαν στην επιστολή ότι η Τουρκία υπήρξε από καιρό ένας σημαντικός εταίρος, αλλά λένε ότι ο Ερντογάν είναι υπεύθυνος για τα στελέχη της σχέσης.
«Τα στρατηγικά ζητήματα έχουν δικαίως λάβει σημαντική προσοχή στις διμερείς μας σχέσεις, αλλά η σοβαρή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η δημοκρατική οπισθοδρόμηση που λαμβάνουν χώρα στην Τουρκία είναι επίσης σημαντικές ανησυχίες», δήλωσε ο νομοθέτης, επισημαίνοντας την αποδυνάμωση της Τουρκικής δικαιοσύνης, τον διορισμό του Ερντογάν πολιτικοί σύμμαχοι σε βασικές στρατιωτικές θέσεις και θέσεις πληροφοριών, και η παράνομη φυλάκιση πολιτικών αντιπάλων, δημοσιογράφων και μελών μειονοτικών ομάδων.