Από τον Ανδρέα Χαραλάμπους και τον Όμηρο Πισσαρίδη
Η πρακτική της παροχής κρατικών εγγυήσεων για την εξασφάλιση τραπεζικών δανείων για επιχειρήσεις είναι ευρέως διαδεδομένη.
Στην Κύπρο, αυτή η πρακτική ακολουθείται σε μικρή κλίμακα, κυρίως για σκοπούς δημοσιονομικής διαχείρισης και όχι για να ενθαρρύνει την ανάπτυξη της οικονομίας. Η πλειονότητα των κρατικών εγγυήσεων περιορίζεται στη χρηματοδότηση ημικρατικών και τοπικών αρχών, καθώς και για επιχειρηματικά δάνεια που χορηγούνται από εμπορικές τράπεζες, χρησιμοποιώντας ρευστότητα που εξασφαλίζεται σε ευνοϊκούς όρους από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Πρόσφατα, χρησιμοποιήθηκαν επίσης κρατικές εγγυήσεις για τη διευκόλυνση της μεταφοράς σημαντικού χαρτοφυλακίου δανείων από την πρώην Συνεργατική Τράπεζα Κύπρου στην Ελληνική Τράπεζα.
Η αβεβαιότητα που δημιουργήθηκε από την πανδημία και η επακόλουθη απροθυμία των τραπεζών να διατηρήσουν το ρυθμό δανεισμού σε ένα περιβάλλον εντατικών κινδύνων, έφεραν το θέμα στο προσκήνιο. Ήδη, η κυβέρνηση έχει υποβάλει για διαβούλευση ένα πρόγραμμα, το οποίο προβλέπει κρατικές εγγυήσεις έως 1,4 δισεκατομμύρια ευρώ για επιχειρηματικά δάνεια που στοχεύουν εταιρείες που έχουν πληγεί σοβαρά από την πανδημία.
Λαμβάνοντας υπόψη τις παγκόσμιες βέλτιστες πρακτικές, οι κρατικές εγγυήσεις φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματικές όταν χρησιμοποιούνται ως μέσο για την προώθηση επενδύσεων σε νεοσύστατες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε τομείς με πολλά υποσχόμενες προοπτικές, για παράδειγμα υψηλής τεχνολογίας, ψηφιακού μετασχηματισμού και της πράσινης οικονομίας. Στην ουσία, δεδομένου ότι, μέσω του κράτους, η κοινωνία επωμίζεται μέρος του κινδύνου που σχετίζεται με την απαραίτητη μεταμόρφωση στην αυριανή οικονομία, ο στόχος θα πρέπει να είναι η μείωση του κινδύνου που αναλαμβάνει ο ιδιωτικός τομέας κατά την ανάληψη δραστηριοτήτων σχετικά υψηλού κινδύνου.
Στο πλαίσιο ενός τέτοιου αναπροσανατολισμού των συστημάτων κρατικών εγγυήσεων στην Κύπρο, ένα αναπόσπαστο στοιχείο πρέπει να στοχεύει σε τομείς με πολλά υποσχόμενα μακροπρόθεσμα οφέλη για την οικονομία, όπως η γεωργία προηγμένης τεχνολογίας, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ο ψηφιακός μετασχηματισμός επιχειρήσεων, η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και πρωτοποριακή υγειονομική περίθαλψη. Μια ζωτική προϋπόθεση είναι η ισορροπημένη κατανομή των κινδύνων, υποδηλώνοντας ότι η κρατική εγγύηση θα πρέπει να καλύπτει μόνο μέρος του δανείου, ενώ οι τράπεζες θα πρέπει να διατηρούν μέρος του κινδύνου που σχετίζεται με το εγγυημένο δάνειο. Με αυτόν τον τρόπο, οι τράπεζες θα έχουν κίνητρα να αξιολογούν διεξοδικά και με ακρίβεια τη βιωσιμότητα του χρηματοδοτούμενου έργου. Η τιμολόγηση της εγγύησης είναι εξίσου σημαντική, υπονοώντας ότι οι τράπεζες θα κληθούν να καταβάλουν τέλος που αντιστοιχεί στο αποκτηθέν όφελος της κρατικής εγγύησης.
Οι τρέχουσες συζητήσεις στην Κύπρο εξελίσσονται γύρω από τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού εποπτικού πλαισίου, με σκοπό να διασφαλιστεί η τήρηση των οικονομικών και κοινωνικών στόχων του προτεινόμενου καθεστώτος εγγυήσεων. Ενώ η σωστή εποπτεία τέτοιων κυβερνητικών συστημάτων είναι πράγματι ζωτικής σημασίας, οι προτάσεις που ευνοούν τον έλεγχο του συνόλου των χορηγηθέντων δανείων από κυβερνητικά ιδρύματα δεν συμφωνούν με τις διεθνώς αναγνωρισμένες αρχές. Η επίτευξη των συμφωνηθέντων στόχων και η ελαχιστοποίηση καταχρηστικών πρακτικών, που θα οδηγούσαν σε υψηλότερο κόστος για τον φορολογούμενο, θα μπορούσε να επιτευχθεί αποτελεσματικότερα μέσω της καθιέρωσης μετρήσιμων, στο μέτρο του δυνατού, σημείων αναφοράς και αξιολόγησης του συστήματος έναντι τέτοιων ποσοτικών κριτηρίων από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες στο προκαθορισμένα και τακτικά διαστήματα. Αυτές οι εκθέσεις αξιολόγησης θα πρέπει να δημοσιεύονται περαιτέρω για λόγους διαφάνειας.
Εν κατακλείδι, τα καθεστώτα κρατικών εγγυήσεων μπορούν, με βάση διεθνώς αναγνωρισμένες πρακτικές, να μετατραπούν δυνητικά σε ένα αποτελεσματικό και ωφέλιμο μέσο που θα συνέβαλε στην οικονομική ανάπτυξη. Η συμμετοχή εμπειρογνωμόνων για τον λεπτομερή σχεδιασμό ενός τέτοιου ανανεωμένου σχεδίου θα ήταν υποστηρικτική.
Ο Ανδρέας Χαραλάμπους είναι οικονομολόγος και πρώην διευθυντής του υπουργείου Οικονομικών. Ο Omiros Pissarides είναι Διευθύνων Σύμβουλος της PricewaterhouseCoopers Investment Services