Αναδύεται νέα ελπίδα για το διχασμένο νησί της Κύπρου, καθώς οι συνομιλίες των Ηνωμένων Εθνών ανακοινώνονται ότι θα επαναληφθούν τον Μάρτιο, έτοιμες να αφήσουν πίσω την κληρονομιά δεκαετιών αποτυχημένων προσπαθειών συμφιλίωσης.
Ο Ελληνοκύπριος υπουργός Εξωτερικών Νίκος Χριστοδουλίδης δήλωσε την Τετάρτη ότι οι διμερείς συνομιλίες μεταξύ τουρκοκυπρίων και ελληνοκυπριακών πλευρών αναμένεται να ξεκινήσουν ξανά σε μερικούς μήνες στη Νέα Υόρκη. Ο υπουργός Εξωτερικών εξέφρασε ότι οι ακριβείς ημερομηνίες και τοποθεσίες θα οριστικοποιηθούν από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες τις προσεχείς ημέρες, σύμφωνα με τις συνθήκες της πανδημίας του κοροναϊού.
Στις 20 Ιανουαρίου, ο Γκουτέρες ανακοίνωσε την πρόθεσή του να προσκαλέσει τους αντιπάλους ηγέτες στην Κύπρο σε μια άτυπη συνάντηση “το συντομότερο δυνατό”, αλλά προειδοποίησε ότι αυτή η συνάντηση πρέπει να είναι διαφορετική και να διευκρινίσει “την πραγματική έκταση” του κοινού οράματός τους “και να σκιαγραφήσει τα βήματα απαραίτητο για να χαράξουμε έναν δρόμο μπροστά.
Μετά από δεκαετίες του status quo, είπε, «γίνονται αλλαγές στο έδαφος που μπορεί να γίνουν μη αναστρέψιμες, εάν οι δύο κοινότητες δεν δεσμευτούν να επιλύσουν τις διαφορές τους ειρηνικά, προορατικά και με αποφασιστικότητα».
Μετά από διαβουλεύσεις τους τελευταίους μήνες από τον απεσταλμένο του ΟΗΕ Jane Holl Lute, ο Γκουτέρες είπε ότι και οι δύο πλευρές και οι εγγυητές έχουν εκφράσει την προθυμία τους να παρευρεθούν σε μια άτυπη συνάντηση υπό την αιγίδα του.
Η Κύπρος διαχωρίστηκε από το 1974 όταν η Τουρκία χρησιμοποίησε την εγγυητική της δύναμη για να παρέμβει στο νησί μετά από ένα ακροδεξιό στρατιωτικό πραξικόπημα που χρηματοδοτήθηκε από τη στρατιωτική χούντα, που ήταν τότε στην εξουσία στην Αθήνα, προσπάθησε να ενώσει το νησί με την Ελλάδα και ανέτρεψε τον Πρόεδρο Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ ‘.
Μετά από δεκαετίες διεθνούς βίας και τρόμου, που στοχεύουν κυρίως τους βρετανούς αποικιακούς ηγέτες του νησιού μέχρι την ανεξαρτησία το 1960, οι Τουρκοκύπριοι αναγκάστηκαν να ζήσουν σε θύλακες αφού οι Ελληνοκύπριοι άλλαξαν μονομερώς το σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1963. Η τουρκοκυπριακή κοινότητα αφαιρέθηκε πολιτικά δικαιώματα που παραβιάζουν το σύνταγμα και θεσπίζουν συμφωνίες που υπογράφηκαν το 1959 μεταξύ τουρκοκυπρίων και ελληνοκυπρίων ηγετών και εγγυητικών δυνάμεων του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ελλάδας και της Τουρκίας.
Μετά το 1974, το νησί διαιρέθηκε με ζώνη ασφαλείας 180 χιλιομέτρων (120 μιλίων) που περιπολούσε ο ΟΗΕ και σπάνιες διαβάσεις πέραν αυτών για διπλωματικούς σκοπούς. Η Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου (TRNC), που ιδρύθηκε το 1983, αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία και αντιμετωπίζει ένα μακροχρόνιο εμπάργκο στο εμπόριο, τις μεταφορές και τον πολιτισμό. Εν τω μεταξύ, η ελληνοκυπριακή διοίκηση αναγνωρίζεται από τη διεθνή κοινότητα και είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Την περασμένη εβδομάδα, κατά την επίσκεψή του στις Βρυξέλλες, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου εξέφρασε ότι η Τουρκία αναμένει ότι οι συνομιλίες διαπραγμάτευσης θα συνεχιστούν σύντομα και η ΕΕ θα συμμετάσχει επίσης ως παρατηρητής.
Η Άγκυρα είναι ο κύριος υποστηρικτής της ΤΔΒΚ εδώ και δεκαετίες. Τον Νοέμβριο, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε εκφράσει ότι μια λύση που βασίζεται στην παρουσία δύο ίσων κυρίαρχων κρατών πρέπει να διαπραγματευτεί στο νησί της Κύπρου.
Η Τουρκία, ως εγγυητικό κράτος της ΤΔΒΚ, διεξάγει επί του παρόντος δραστηριότητες εξερεύνησης υδρογονανθράκων στην περιοχή. Η Άγκυρα αμφισβήτησε με συνέπεια τις μονομερείς γεωτρήσεις της Ελληνοκυπριακής διοίκησης στην Ανατολική Μεσόγειο, υποστηρίζοντας ότι η ΤΔΒΚ έχει επίσης δικαιώματα στους πόρους της περιοχής.
Μιλώντας σε επίσημη τελετή για την επέτειο της 37ης επετείου της ΤΔΒΚ από την ίδρυσή της, στην πρωτεύουσα Λευκωσία (Λευκωσία), ο Ερντογάν είπε: «Υπάρχουν δύο λαοί και δύο ξεχωριστά κράτη στην Κύπρο».
Λαμβάνοντας υπόψη αυτήν την κατάσταση, πρέπει να διαπραγματευτεί μια λύση δύο κρατών με βάση την κυριαρχία της ισότητας για την επίλυση του Κυπριακού, είπε, προσθέτοντας ότι η Τουρκία δίνει προτεραιότητα σε μια βιώσιμη λύση που παρέχει τα νόμιμα δικαιώματα και ασφάλεια των Τουρκοκυπρίων.
Το Κυπριακό ζήτησε μια ειρηνευτική διαδικασία εντός και εκτός λειτουργίας τα τελευταία χρόνια. Οι τελευταίες συνομιλίες, οι οποίες ξεκίνησαν στις 28 Ιουνίου 2017, και παρακολουθήθηκαν από τον ειδικό σύμβουλο της Guterres για την Κύπρο, Espen Barth Eide, απέτυχαν μετά από 10 ημέρες έντονων συζητήσεων. Η ελληνοκυπριακή πλευρά διέρρευσε αρχεία, τα οποία τα Ηνωμένα Έθνη είχαν χαρακτηρίσει εμπιστευτικά, στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης πριν τα στείλει στα Ηνωμένα Έθνη και στην τουρκική πλευρά, και ενώ οι Έλληνες δεν απομακρύνθηκαν ποτέ από τη συζήτηση για «μηδενικά στρατεύματα, μηδενικές εγγυήσεις», επίσης δεν έλαβε εποικοδομητικά βήματα προς προσφορές και προτάσεις.
Πριν από αυτό, το 2003, η κυβέρνηση της ΤΔΒΚ διευκόλυνε τους περιορισμούς διέλευσης για τους Τουρκοκύπριους πολίτες και επέτρεψε τη διενέργεια διαβάσεων με δελτία ταυτότητας και διαβατήρια χωρίς προηγούμενη ειδοποίηση, ενώ παράλληλα διευκολύνουν τους περιορισμούς για όσους ταξιδεύουν από την Ελληνική Κύπρο στην Τουρκική Κύπρο. Η κίνηση ήταν μια χειρονομία ομαλοποίησης και καλής θέλησης. Τον επόμενο χρόνο, η ελληνοκυπριακή διοίκηση προσχώρησε στην ΕΕ, παρά τον διαχωρισμό του νησιού.
Το 2004, το σχέδιο του τότε Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Κόφι Ανάν για μια λύση έγινε αποδεκτό από τους Τουρκοκύπριους αλλά απορρίφθηκε από τους Ελληνοκύπριους σε δίδυμα δημοψηφίσματα.
Μετά από χρόνια αποτυχημένων προσπαθειών, οι προσδοκίες της ΤΔΒΚ από τις επερχόμενες συνομιλίες είναι σαφείς. Ο Πρόεδρος της ΤΔΒΚ Ερσίν Τατάρ δήλωσε τη Δευτέρα ότι οι Τουρκοκύπριοι πρέπει να έχουν ένα διεθνώς αναγνωρισμένο κράτος.
Μιλώντας μέσω συνδέσμου βίντεο με τον Guterres, ο Τατάρ είπε ότι μια πιθανή λύση για την Κύπρο πρέπει να εξευρεθεί «βάσει των υφιστάμενων δύο κρατών και της κυριαρχικής ισότητας», σύμφωνα με τον εκπρόσωπο της ΤΔΒΚ Μπερνά Çelik Doğruyol.
Ο Ντόουρουολ πρόσθεσε ότι ο Γκουτέρες θα προτιμούσε να πραγματοποιηθεί στη Νέα Υόρκη μια άτυπη συνάντηση 5 + των Ηνωμένων Εθνών για την Κύπρο – συμπεριλαμβανομένων των δύο πλευρών του νησιού και των εγγυητικών χωρών – αλλά λόγω της πανδημίας των κορωνών, η ημερομηνία και η ώρα μιας τέτοιας συνάντησης δεν έχουν ακόμη αποφασιστεί.
Επί του παρόντος, η ΤΔΒΚ έχει πληθυσμό σχεδόν 400.000 ανθρώπων. Παρόλο που δεν αναγνωρίζεται από καμία άλλη χώρα εκτός από την Τουρκία, παρουσιάζει ένα πρότυπο κράτος όσον αφορά τη δημοκρατία και την ελευθερία του. Μια έκθεση του Freedom House του 2016 για τη χώρα ανέφερε ότι είναι «ελεύθερη» όσον αφορά τα πολιτικά δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες.