Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες λέει ότι σκοπεύει να προσκαλέσει τους αντιπάλους ηγέτες στην Κύπρο σε μια άτυπη συνάντηση “το συντομότερο δυνατό”, αλλά προειδοποιεί ότι αυτή η συνάντηση πρέπει να είναι διαφορετική και να διευκρινίσει “την πραγματική έκταση” του κοινού οράματός τους “και να σκιαγραφήσει τα βήματα απαραίτητο για να χαράξουμε έναν δρόμο μπροστά.
Ο επικεφαλής του ΟΗΕ προειδοποίησε επίσης σε έκθεση προς το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ (UNSC) που κυκλοφόρησε την Τρίτη ότι «ο χρόνος εργάζεται ενάντια σε μια αμοιβαία αποδεκτή πολιτική διευθέτηση στην Κύπρο»
Μετά από δεκαετίες του status quo, είπε, «γίνονται αλλαγές στο έδαφος που μπορεί να γίνουν μη αναστρέψιμες, εάν οι δύο κοινότητες δεν δεσμευτούν να επιλύσουν τις διαφορές τους ειρηνικά, προορατικά και με αποφασιστικότητα».
Ο Γκουτέρες δεν έδωσε ημερομηνία για τη συνάντηση των αντιπάλων Ελλήνων και Τουρκοκυπρίων ηγετών της Κύπρου μαζί με τους τρεις «εγγυητές» της ανεξαρτησίας του νησιού της Μεσογείου – Ελλάδα, Τουρκία και Βρετανία. Η εκπρόσωπος του ΟΗΕ Stephane Dujarric είπε στους δημοσιογράφους την Τρίτη ότι «δεν υπάρχει ημερομηνία που μπορώ να μοιραστώ μαζί σας».
Η UNSC ενημερώθηκε την Τρίτη σχεδόν πίσω από κλειστές πόρτες σχετικά με τις τελευταίες εξελίξεις από την ειδική εκπρόσωπο του ΟΗΕ Elizabeth Spehar, η οποία είναι επικεφαλής της ειρηνευτικής αποστολής του ΟΗΕ στην Κύπρο.
Οι διπλωμάτες του Συμβουλίου, μιλώντας υπό την προϋπόθεση της ανωνυμίας τους επειδή η ενημέρωση και οι συζητήσεις ήταν ιδιωτικές, ανέφεραν ότι υπήρχε ευρεία υποστήριξη μεταξύ των 15 μελών για την πρόθεση του Γκουτέρες να συγκαλέσει συνάντηση του ΟΗΕ το συντομότερο δυνατό. Τα μέλη χαιρέτισαν επίσης τη θετική ανταπόκριση των αντιπάλων ηγετών που δήλωσαν ότι συμφωνούν να λάβουν μέρος χωρίς προϋποθέσεις, ανέφεραν οι διπλωμάτες.
Πολλοί γύροι συνομιλιών με τη μεσολάβηση του ΟΗΕ κατέληξαν σε αποτυχία, με την τελευταία ώθηση για μια ειρηνευτική συμφωνία τον Ιούλιο του 2017 να τελειώνει σε αδικία. Αυτή η συνάντηση οδήγησε επίσης σε μια προφανή μετατόπιση από την Τουρκία και τους Τουρκοκύπριους προς την επιδίωξη συμφωνίας δύο κρατών αντί να επιδιώξουν τον δηλωμένο στόχο τους για την επανένωση της χώρας ως ομοσπονδίας που αποτελείται από ελληνικές και τουρκικές ζώνες.
Ο Τουρκοκύπριος πρόεδρος Ερσίν Τατάρ λέει ότι μια λύση δύο κρατών είναι ο μόνος τρόπος και για τους δύο λαούς να ζήσουν ειρηνικά στη συνύπαρξη στο νησί.
Ο Γκουτέρες τόνισε ότι «η πρωταρχική ευθύνη για το μέλλον της διαδικασίας παραμένει στα μέρη».
Μετά από διαβουλεύσεις τους τελευταίους μήνες από τον απεσταλμένο του ΟΗΕ Jane Holl Lute, είπε ότι και οι δύο πλευρές και οι εγγυητές έχουν εκφράσει την προθυμία τους να παραστούν σε μια άτυπη συνάντηση υπό την αιγίδα του.
«Σκοπός της συνάντησης θα είναι να καθοριστεί εάν υπάρχει κοινό έδαφος για τα μέρη να διαπραγματευτούν μια βιώσιμη, διαρκή λύση στο Κυπριακό εντός προβλεπόμενου ορίζοντα», δήλωσε ο γενικός γραμματέας.
Ο Γκουτέρες είπε ότι η πανδημία COVID-19 έχει διευρύνει μακροχρόνια κατάγματα εντός και μεταξύ των δύο κοινοτήτων του νησιού.
Επισήμανε επίσης την αύξηση των εντάσεων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου σχετικά με την εξερεύνηση πετρελαίου και φυσικού αερίου και την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων.
Ο Γκουτέρες ζήτησε σοβαρές προσπάθειες για την εξάλειψη των εντάσεων και προέτρεψε τον διάλογο για την επίλυση των διαφορών.
«Εξακολουθώ να τονίζω ότι οι φυσικοί πόροι που βρίσκονται εντός και γύρω από την Κύπρο θα πρέπει να ωφελούν και τις δύο κοινότητες και να αποτελούν ισχυρό κίνητρο για επίτευξη αμοιβαία αποδεκτού διακανονισμού στην Κύπρο χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση», είπε.
Η Κύπρος χωρίστηκε από το 1974 όταν η Τουρκία χρησιμοποίησε τα δικαιώματα εγγυητή της για παρέμβαση στο νησί μετά από ένα ακροδεξιό στρατιωτικό πραξικόπημα που χρηματοδοτήθηκε από τη στρατιωτική χούντα, που ήταν τότε στην εξουσία στην Αθήνα, προσπάθησε να ενώσει το νησί με την Ελλάδα και ανέτρεψε τον Πρόεδρο Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ ‘. Μετά από δεκαετίες διεθνούς βίας και τρόμου, με στόχο κυρίως τους βρετανούς αποικιακούς ηγέτες του νησιού μέχρι την ανεξαρτησία το 1960, οι Τουρκοκύπριοι αναγκάστηκαν να ζήσουν σε θύλακες αφού οι Ελληνοκύπριοι άλλαξαν μονομερώς το σύνταγμα το 1963. Η τουρκοκυπριακή κοινότητα αφαιρέθηκε από τα πολιτικά τους δικαιώματα κατά παράβαση του συντάγματος και των ιδρυτικών συμφωνιών που υπογράφηκαν το 1959 μεταξύ τουρκοκυπρίων και ελληνοκυπρίων ηγετών και εγγυητικών δυνάμεων Μεγάλη Βρετανία, Ελλάδα και Τουρκία.
Μετά το 1974, το νησί διαιρέθηκε με ζώνη ασφαλείας 180 χιλιομέτρων (120 μιλίων) που περιπολούσε ο ΟΗΕ και σπάνιες διαβάσεις πέραν αυτών για διπλωματικούς σκοπούς. Η Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου (TRNC), που ιδρύθηκε το 1983, αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία και αντιμετωπίζει ένα μακροχρόνιο εμπάργκο στο εμπόριο, τις μεταφορές και τον πολιτισμό. Εν τω μεταξύ, η ελληνοκυπριακή διοίκηση αναγνωρίζεται από τη διεθνή κοινότητα καθώς η Κυπριακή Δημοκρατία ιδρύθηκε το 1960, η οποία είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το 2003, η κυβέρνηση της ΤΔΒΚ διευκόλυνε τους περιορισμούς διέλευσης για τους Τουρκοκύπριους πολίτες και επέτρεψε τη διενέργεια διαβάσεων με δελτία ταυτότητας και διαβατήρια χωρίς προηγούμενη ειδοποίηση, ενώ ταυτόχρονα διευκόλυνε τους περιορισμούς για όσους ταξιδεύουν από την Ελληνική Κύπρο στην Τουρκική Κύπρο. Η κίνηση ήταν μια ομαλοποίηση και χειρονομία καλής θέλησης ένα χρόνο πριν ένα ειρηνευτικό σχέδιο που υπερασπίστηκε ο πρώην Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Κόφι Ανάν ψηφίστηκε σε δημοψήφισμα και συμφώνησε η τουρκική κοινότητα, αλλά απορρίφθηκε από τους Έλληνες.