Από τον Δημήτριο (Άκης) Χατζηχάμπης
Πρόσφατα ελήφθησαν δύο πολύ σημαντικές στάσεις για το Κυπριακό που αποκαθιστούν την παραδοσιακή προσέγγιση για την εξεύρεση λύσης και είναι ακόμη πιο σημαντικές αφού προήλθαν από τους ηγέτες των δύο κομμάτων που εκπροσωπούν τη μεγάλη πλειοψηφία των Ελληνοκυπρίων.
Πρώτον, ο γενικός γραμματέας της Akel υπέβαλε γραπτή, περιεκτική πρόταση στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ενόψει της νέας διάσκεψης. Στην Crans-Montana πλησιάσαμε πολύ κοντά στην επίτευξη μιας στρατηγικής συμφωνίας για λύση βάσει του πλαισίου του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, ωστόσο μια τέτοια συμφωνία δεν υλοποιήθηκε. Έχουν περάσει περισσότερα από τρία χρόνια κατά τα οποία η Τουρκία έχει αναλάβει νέες πρωτοβουλίες στην ΑΟΖ και την Αμμόχωστο της Κύπρου και προώθησε την ιδέα μιας λύσης δύο κρατών. Η πρόταση του Άνδρου Κυπριανού, με πολιτικό ρεαλισμό, αναφέρει ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά πρέπει να εκφράσει μια ειλικρινή επιθυμία για συνέχιση των διαπραγματεύσεων από το σημείο που έφυγαν στο Crans-Montana, επιβεβαιώνοντας τη δέσμευσή του για μια δικοινοτική και διζωνική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα σύμφωνα με τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών και την ετοιμότητά της για διαπραγματεύσεις βάσει της κοινής δήλωσης του 2014, του πλαισίου του Γενικού Γραμματέα του Crans-Montana και των συγκλίσεων που επιτεύχθηκαν μέχρι τότε. Πιο συγκεκριμένα, πρέπει να επιβεβαιώσει τη δέσμευσή του για τις συγκλίσεις που αφορούν την αποτελεσματική συμμετοχή και ιδιαίτερα την εκ περιτροπής προεδρία μέσω της ψηφοφορίας, τη θετική τουρκοκυπριακή ψήφο στο Συμβούλιο Υπουργών και τον μηχανισμό επίλυσης του αδιεξόδου.
Μερικές μέρες αργότερα, ο πρόεδρος του Disy, σε μια τηλεοπτική συνέντευξη εξέφρασε εξίσου ρεαλιστικές θέσεις. Είπε ότι μετά από δεκαετίες συνομιλιών το Κυπριακό έχει συζητηθεί διεξοδικά μόνο με την πολιτική βούληση για μια λύση που χρειάζεται ακόμη. Ο Αβέρωφ Νεοφύτου τόνισε τους κινδύνους που συνεπάγεται, ιδίως όσον αφορά την Αμμόχωστο, εάν το παρόν αδιέξοδο συνεχίσει και ανέφερε ότι το πλαίσιο του Γενικού Γραμματέα στο Crans-Montana αποτελεί το καλύτερο δυνατό πλαίσιο για μια λύση, δεδομένου ότι περιλαμβάνει τον τερματισμό της τουρκικής στρατιωτικής κατοχής, εγγυάται και τα δικαιώματα παρέμβασης. Είπε ότι πίστευε ότι στη νέα διάσκεψη, η τουρκική πλευρά δεν θα πιέσει για την απαράδεκτη ιδέα μιας λύσης δύο κρατών και δήλωσε χωρίς αμφιβολία ότι μια λύση δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς αποδοχή της πολιτικής ισότητας με αποτελεσματική συμμετοχή μέσω της θετικής ψηφοφορία, στην οποία αναφέρονται όλα τα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Ο Νεοφύτου πρότεινε επίσης ότι η αποκέντρωση σε ομοσπονδιακό επίπεδο θα διευκόλυνε την αποτελεσματική λειτουργία του συστήματος, έτσι ώστε η καθημερινή διοίκηση να δοθεί στα συστατικά κράτη σύμφωνα με τη μακροχρόνια πραγματικότητα της ξεχωριστής καθημερινής ζωής των ελληνικών και Τουρκοκύπριοι, αφήνοντας στην κεντρική κυβέρνηση μόνο τις λειτουργίες που συνδέονται με την ιδέα ενός ενιαίου κράτους – διεθνή προσωπικότητα, ιθαγένεια, κυριαρχία, ΑΟΖ, ΠΓΔΜ και νόμισμα. Το νέο συνέδριο θα πρέπει να έχει ως στόχο να οδηγήσει σε ένα ακόμη τελικό συνέδριο για την εξεύρεση λύσης.
Είναι ενθαρρυντικό να βλέπουμε ότι οι απόψεις των δύο μεγάλων κομμάτων ευθυγραμμίζονται. Το κλειδί, ως κοινός παρονομαστής, έγκειται στην αποδοχή του πλαισίου του Γενικού Γραμματέα στο σύνολό του, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής ισότητας όπως προβλέπεται στα ψηφίσματα του ΟΗΕ και επιβεβαιώθηκε στην Κοινή Διακήρυξη του 2014, στις προηγούμενες συγκλίσεις, στο πλαίσιο του Γενικού Γραμματέα και τη Δήλωση του Βερολίνου για το 2019. Η άρνηση της πολιτικής ισότητας θα αποτελούσε απόκλιση από την αποδεκτή βάση της λύσης και θα έδινε στην Τουρκική πλευρά την αποδέσμευση. Πράγματι, οφείλεται στην αποτυχία της Crans-Montana να συμφωνήσει σε μια τέτοια λύση που η τουρκική πλευρά άρχισε τότε να προτείνει μια λύση δύο κρατών, η οποία, εάν δεν γίνει αποδεκτή η πολιτική ισότητα, θα υλοποιηθεί αναπόφευκτα. Θεωρώντας ότι μια λύση που βασίζεται σε μια δικοινοτική, διζωνική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα είναι δεσμευτική τόσο για τα Ηνωμένα Έθνη όσο και για τα κόμματα, είναι επομένως επιτακτική ανάγκη στη νέα διάσκεψη να υπάρχει πλήρης και άνευ όρων αποδοχή του Γενικό πλαίσιο. Αυτό θα οδηγήσει στο win-win αποτέλεσμα στο οποίο στοχεύει.
Με την πολιτική ισότητα σε μια ομοσπονδιακή δομή δεν υπάρχει κανένα επιχείρημα για δύο κράτη, καθώς τα δύο ισότιμα συνιστώσα κράτη θα λειτουργούσαν ανεξάρτητα αλλά και μαζί σε ένα κράτος. Θα υπήρχε λοιπόν ένα δικοινοτικό και διζωνικό κράτος με ένα μόνο διεθνές καθεστώς. Πράγματι, όσο περνούσε ο χρόνος, θα μπορούσε εύλογα να αναμένεται ότι η συνεργασία μεταξύ των δύο κοινοτήτων θα οδηγούσε τελικά στην κατάρρευση οποιουδήποτε αρχικού εσωτερικού διαχωρισμού, δεδομένου ότι η οικονομία, όπως ο πολιτισμός, αναπόφευκτα ενώνει τους ανθρώπους.
Ο στόχος στη νέα διάσκεψη θα πρέπει επομένως να είναι η επίτευξη κοινής κατανόησης του πλαισίου του Γενικού Γραμματέα, καθιστώντας δυνατή μια στρατηγική συμφωνία για μια λύση μετά. Αυτή θα ήταν η ρεαλιστική προσέγγιση, όπως είναι παραδοσιακή.
Ο Δημήτριος (Άκης) Χατζηχάμπης είναι πρώην πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Κύπρου