Ένα φανταστικό έγγραφο που προτείνει αμφιλεγόμενες αλλαγές των συνόρων στα Δυτικά Βαλκάνια προκάλεσε πολιτική καταιγίδα στην περιοχή και στις Βρυξέλλες αυτήν την εβδομάδα. Ενώ οι περισσότεροι αξιωματούχοι της ΕΕ δεν είχαν λίγες γνώσεις για το απατηλό έγγραφο, το γραφείο του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Charles Michel δεν μπορούσε να αρνηθεί τη λήψη του. Η EURACTIV ρίχνει μια πιο προσεκτική ματιά.
Την Πέμπτη (15 Απριλίου), ένα κατάστημα με έδρα τη Λιουμπλιάνα, necenzurirano.si δημοσίευσε αυτό που έλεγε ότι ήταν ένα «μη χαρτί» που φέρεται να έχει συνταχθεί από τον πρωθυπουργό Janez Janša, ή κάποιον από τον εσωτερικό του κύκλο, προτείνοντας πιθανές αλλαγές στα σύνορα για την αντιμετώπιση της παρατεταμένης δυσφορίας στην πρώην Γιουγκοσλαβία, με τίτλο Δυτικά Βαλκάνια – ένας δρόμος προς τα εμπρός.
Ο Janša αρνήθηκε να γράψει το έγγραφο και το γραφείο του, σε επαφή με την EURACTIV, δήλωσε ότι «δεν σχολιάζει περαιτέρω» το θέμα.
Τα Βοσνιακά μέσα ενημέρωσης ήταν τα πρώτα που ανέφεραν τη Δευτέρα ότι η Janša είχε παραδώσει ένα έγγραφο με κατευθυντήριες γραμμές για την «τελική αποσύνθεση της πρώην Γιουγκοσλαβίας» στον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Charles Michel τον Φεβρουάριο ή τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους.
Ανέφεραν επίσης ότι ο Πρόεδρος της Σλοβενίας Μπόρουτ Παχόρ είχε προσβάλει την πιθανή «ειρηνική διάλυση» της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης σε μια συνομιλία με την τριμερή προεδρία της Βοσνίας τον περασμένο μήνα – την οποία επιβεβαίωσε ο Παχόρ, αλλά επέμεινε ότι τα κίνητρά του ήταν διαφορετικά και ότι παρέμεινε πλήρως υπέρ του εδαφικού της Βοσνίας ακεραιότητα.
Το φόντο
Μετά τους Γιουγκοσλαβικούς πολέμους το 1991-95 και τη διαμεσολάβηση των ΗΠΑ, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη έγινε ομοσπονδία χωρισμένη σε δύο οντότητες με σημαντική ανεξαρτησία: τη Βοσνιακή-Κροατική Ομοσπονδία και τη Δημοκρατία Σέρπσκα.
Ο καθένας έχει τη δική του κυβέρνηση, νομοθετικό σώμα και αστυνομική δύναμη, αλλά οι δύο συγκεντρώνονται σε μια κεντρική κυβέρνηση και μια εκ περιτροπής προεδρία τριών ατόμων που κατέχουν εξίσου ένας Βόσνιος, ένας Κροάτης και ένας Σέρβος.
Μετά τις αεροπορικές επιθέσεις του ΝΑΤΟ το 1999 κατά των λειψάνων της τότε Γιουγκοσλαβίας, η πρώην σερβική επαρχία του Κοσσυφοπεδίου δημιουργήθηκε ως ξεχωριστή οντότητα, η οποία κήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησία του το 2008. Ωστόσο, το Βόρειο Κοσσυφοπέδιο, αποτελούμενο από τέσσερις δήμους με την πλειοψηφία των Σέρβων του Κοσσυφοπεδίου, διαφεύγει σε μεγάλο βαθμό από το έλεγχος της Πρίστινας.
Περιεχόμενα χωρίς χαρτί
Τα θεσμικά όργανα και τα κράτη μέλη της ΕΕ μοιράζονται περιστασιακά εμπιστευτικά αλλά ανεπίσημα μη έγγραφα ως προτεινόμενα σημεία ομιλίας ή πιθανά πλαίσια για συζήτηση ευαίσθητων θεμάτων για τον καθορισμό κοινής βάσης.
Η εφημερίδα προτείνει «λύσεις» που περιελάμβαναν «την ενοποίηση του Κοσσυφοπεδίου και της Αλβανίας» και ως αντιστάθμιση, «ένωση ενός μεγαλύτερου μέρους του εδάφους της Δημοκρατίας Σέρπσκα με τη Σερβία», ουσιαστικά επανασχεδιάζοντας τα σύνορα σε εθνικές γραμμές.
Το κροατικό ζήτημα στη Β-Ε φέρεται να λυθεί από τα κυρίως Κροατικά καντόνια της Β-Ε που εντάσσονται στην Κροατία ή με την παροχή ειδικού καθεστώτος «σύμφωνα με το μοντέλο του Νότιου Τιρόλου», της κυρίως γερμανόφωνης αυτόνομης επαρχίας στη βόρεια Ιταλία. Το ίδιο καθεστώς προτείνεται για «το σερβικό τμήμα του Κοσσυφοπεδίου».
Άνοιγμα της πόρτας στην Τουρκία
Σε δημοψήφισμα, «οι Βόσνιοι μπορούν να επιλέξουν μεταξύ του μέλλοντος στην ΕΕ ή εκτός αυτής, όπως η Τουρκία», δηλώνουν τα μη χαρτιά.
Η Τουρκία ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την περιοχή, αλλά η ΕΕ δεν σκέφτηκε ποτέ να μειώσει τη φιλοδοξία της για διεύρυνση στα Δυτικά Βαλκάνια προς όφελος της Άγκυρας.
Επιπλέον, το μη έγγραφο αναφέρεται σε «σιωπηλές διαδικασίες» που «βρίσκονται σε εξέλιξη» για να συμπεριλάβει την εκτέλεση των σχεδίων από «υπεύθυνους λήψης αποφάσεων στην περιοχή» και «υπεύθυνους λήψης αποφάσεων στη διεθνή κοινότητα».
Σε μια προηγούμενη κροατική εφημερίδα, ο υπουργός Εξωτερικών Γκόρνταν Γκλιτς Ράντμαν ζήτησε περισσότερη υποστήριξη για τη Βοσνία, συμπεριλαμβανομένων των προσπαθειών της για βελτίωση του «κατακερματισμένου πολιτικού τοπίου και της ατμόσφαιρας δυσπιστίας» που υπάρχει μεταξύ των πολιτικών εκπροσώπων της Βοσνίας και υποστήριξε το καθεστώς υποψήφιας της ΕΕ για τη χώρα ,
Η Σλοβενία ήταν μεταξύ των υπογραφόντων, όπως και η Βουλγαρία, η Κύπρος, η Ελλάδα και η Ουγγαρία.
Η μη άρνηση του Michel
Ζητήθηκε από την εταιρεία να επιβεβαιώσει ή να αρνηθεί ότι το σλοβενικό έγγραφο παραλήφθηκε από το γραφείο του Michel, είτε μέσω επίσημων είτε ανεπίσημων καναλιών, ο εκπρόσωπός του είπε στην EURACTIV ότι «δεν μπορεί να δώσει κανένα απολύτως σχόλιο» σχετικά με την υποδοχή του.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η διπλωματική της υπηρεσία (ΕΥΕΔ) δεν γνώριζαν το φερόμενο ανεπίσημο έγγραφο για τα σύνορα στα Δυτικά Βαλκάνια.
«Η ΕΥΕΔ δεν την έχει λάβει, δεν γνωρίζει το περιεχόμενό της πέρα από αυτό που αναφέρθηκε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης», δήλωσε ο επικεφαλής εκπρόσωπος της ΕΕ Πίτερ Στάνο στην EURACTIV όταν ρωτήθηκε για το έγγραφο.
Οι διπλωμάτες της ΕΕ «αγνοούν»
Οι Βρυξέλλες και ο επικεφαλής διπλωμάτης της ΕΕ, Josep Borrell, έχουν επανειλημμένα τονίσει την επιθυμία της ΕΕ να δει μια δέσμευση για μεταρρυθμίσεις από Βοσνιακούς αξιωματούχους που θα «επιτρέψουν στη χώρα να προχωρήσει προς την ΕΕ».
Μερικοί αναλυτές πρότειναν επίσης ότι οι ηγέτες της Σλοβενίας ενδέχεται να διερευνούν το επίπεδο δυσαρέσκειας με τη Βοσνία μεταξύ των «μεγαλύτερων παραγόντων», ή ακόμη και για λογαριασμό τους, εντός της ΕΕ.
Πέντε διπλωμάτες της ΕΕ με τους οποίους επικοινώνησε η EURACTIV, ωστόσο, δήλωσαν ότι δεν γνώριζαν επίσημα το έγγραφο καθώς «δεν έχει εισαχθεί μέσω των επίσημων καναλιών».
Στη διπλωματική πρακτική, αυτό σημαίνει ότι η ύπαρξή της μπορεί να αμφισβητηθεί δημοσίως ανά πάσα στιγμή.
«Αυτό το έγγραφο δεν έχει συζητηθεί μεταξύ των κρατών μελών. Δεν διανεμήθηκε επίσης επίσημα », δήλωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ στο EURACTIV.
«Μοιάζει με προκλητικές ενέργειες και παραπληροφόρηση», είπε άλλος διπλωμάτης της ΕΕ, αλλά αρνήθηκε να υποθέσει ποιος θα μπορούσε να έχει συμφέρον να διαδώσει τέτοια παραπληροφόρηση.
Μια προβληματική προεδρία;
Η Σλοβενία θα αναλάβει την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ την 1η Ιουλίου, οπότε το χρονοδιάγραμμα των δηλώσεων Pahor και Janša δημιουργεί μια ιδιαίτερη γροθιά, όπως συμβαίνει όταν αναμένεται μια πιο συγκεκριμένη συζήτηση για το μέλλον των Δυτικών Βαλκανίων σε επίπεδο ΕΕ.
Ο Σλοβένος ευρωβουλευτής Tanja Fajon (S&D), αρχηγός του δεύτερου μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης, Σοσιαλδημοκράτες, στην εθνική συνέλευση της Σλοβενίας, δήλωσε σε δήλωση της Πέμπτης ότι «η λύση για τα Βαλκάνια είναι μια ξεκάθαρη ευρωπαϊκή προοπτική, όχι μετακίνηση συνόρων».
Ο Fajon προειδοποίησε για ορισμένους Ευρωπαίους ηγέτες που προωθούν «αποδιοργανωτικές ιδέες και εθνικιστικές τάσεις και με μη διπλωματικές κινήσεις, επιβαρύνουν τον ήδη ενδιαφερόμενο πληθυσμό με επιπλέον ανησυχίες».
«Οποιαδήποτε ιδέα, όπως τις ακούμε, για τον καθορισμό και τη μετακίνηση συνόρων μεταξύ χωρών, ειδικά στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η οποία υπέστη τις περισσότερες ζημιές, είναι μια εξαιρετικά επικίνδυνη κίνηση», πρόσθεσε ο Ευρωπαίος νομοθέτης.
Ο Fajon πρόσφατα αναστάτωσε τη Βουλγαρία με επικεφαλής μια δολοφονική τροπολογία σε ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, επικρίνοντας έντονα τη Σόφια για την παρεμπόδιση της έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη Βόρεια Μακεδονία, ενώ συγχαίρει την «ώριμη» θέση των Σκοπίων.
Η τροπολογία απορρίφθηκε στην Ολομέλεια, αλλά παραμένουν οι αρνητικές ανησυχίες για την προεδρία της Σλοβενίας, ανέφεραν στη Βουλγαρία σχολιαστές στη Σόφια.
[Edited by Zoran Radosavljevic/Georgi Gotev]