Παράδειγμα ασφάλειας στον Κόλπο στην ιστορική μετατόπιση

Οι γεωπολιτικές ευθυγραμμίσεις της περιοχής του Κόλπου μετατρέπονται γρήγορα τόσο σε διμερή όσο και σε πολυμερή μορφή. Ξεκινώντας με την προσέγγιση μεταξύ του Κατάρ και της Σαουδικής Αραβίας τον Ιανουάριο, το κοινό νήμα εδώ είναι ότι η αλλαγή της περιφερειακής στρατηγικής υπό τον πρόεδρο των ΗΠΑ Joe Biden ήταν κρίσιμη με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

Η «απόψυξη» που διακρίνεται πρόσφατα στις σχέσεις Σαουδικής-Τουρκίας και η δραματική συνάντηση πριν από 10 ημέρες στη Βαγδάτη μεταξύ των ανώτερων αξιωματούχων ασφαλείας της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν μπορεί να θεωρηθεί ως «παράγωγα» της αλλαγής στις πολιτικές των ΗΠΑ.

Ο Anwar Gargash, σύμβουλος του Προέδρου των Εμιράτων, Sheikh Khalifa bin Zayed, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι «το μεταβαλλόμενο πρόσωπο της Μέσης Ανατολής» θα αποδοθεί στις Συμφωνίες του Αβραάμ τον περασμένο Αύγουστο, την οποία χαρακτήρισε ως «μια εναλλακτική στρατηγική άποψη» με στόχο την ενίσχυση περιφερειακή ασφάλεια. Όμως οι υψηλοί ισχυρισμοί δεν είναι ούτε ένα στοιχείο αλήθειας.

Πράγματι, ο ιστορικός μετασχηματισμός των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων έδωσε ένα φύλλο αγκύρωσης για τη νέα άνευ προηγουμένου περιφερειακή ομαδοποίηση που εμφανίστηκε στον ορίζοντα που περιλαμβάνει τέσσερις χώρες της ευρύτερης Ανατολικής Μεσογείου, της Δυτικής Ασίας και του Περσικού Κόλπου – Ελλάδα, Κύρος, Ισραήλ και τα ΗΑΕ.

Ωστόσο, ουσιαστικά, είναι η μετατόπιση του τόπου της παραδοσιακής περιφερειακής στρατηγικής ασφαλείας του Κόλπου των ΗΠΑ μακριά από το παρελθόν – χωρίζοντας την περιοχή σε αντίπαλα στρατόπεδα για να τροφοδοτήσουμε οποιαδήποτε αντιπάθεια προς το Ιράν και να την εκμεταλλευτούμε για την προώθηση των αμερικανικών συμφερόντων – δηλαδή ήδη έχει μια ηρεμιστική επίδραση στην περιοχή.

Σίγουρα, κάθε μια από τις πρόσφατες τάσεις στις ευθυγραμμίσεις του Κόλπου θα έχει επίσης συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Έτσι, η «εξομάλυνση» μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Κατάρ οφείλεται κυρίως στις ανησυχίες του Ριάντ σχετικά με την εξωτερική πολιτική της εισερχόμενης κυβέρνησης Μπάιντεν. Το Ριάντ θέλει κάποια καλή θέληση με τον Μπάιντεν στο πλαίσιο της σοβαρής βλάβης στην εικόνα της Σαουδικής Αραβίας – και συγκεκριμένα του Πρίγκιπα της, – στα μάτια πολλών δημοκρατικών νομοθετών στην Ουάσινγκτον.

Οι βελτιωμένες σχέσεις μεταξύ του Ριάντ και της Ντόχα ενδέχεται να μην οδηγήσουν απαραίτητα σε πυκνή διμερή συνεργασία ή να αναπνέουν νέα ζωή στο νορμανδικό Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου, αλλά οδηγεί σε περισσότερη διπλωματία και, συνεπώς, σε λιγότερες απειλές και πράξεις βίας. Είναι ενδιαφέρον ότι η Άγκυρα είχε διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο όσον αφορά την παροχή της Ντόχα στην αυτοπεποίθηση να παραμείνει ισχυρή ενάντια στον αποκλεισμό της Σαουδικής Αραβίας, αλλά η ίδια η προοπτική των σχέσεων Σαουδάραβας-Κατάρ να κινηθούν προς μια θετική κατεύθυνση, δημιουργεί επίσης ελπίδα για την Άγκυρα που μπορεί να οικοδομήσει μια ισχυρότερη σχέση με το Ριάντ χωρίς να υπονομευθεί η συμμαχία Τουρκίας-Κατάρ.

Και πάλι, η ικανότητα του Κατάρ να αποσπάσει το εμπάργκο υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας ενίσχυσε έμμεσα την περιφερειακή θέση της Τουρκίας ως μια όλο και πιο ισχυρή δύναμη. Η τουρκική-στρατιωτική βάση του Κατάρ και η παρουσία τουρκικού στρατιωτικού προσωπικού στην πολιορκημένη Αραβική χώρα του Κόλπου συνέβαλαν στην αποτροπή του Κατάρ.

Οι περισσότεροι δυτικοί ειδήμονες έκαναν βιαστικά το συμπέρασμα ότι το Ιράν θα ήταν ο «χαμένος» από τη συμφωνία Σαουδάραβας-Κατάρ. Αλλά υποτίμησαν τον ρεαλισμό των αραβικών κρατών του Κόλπου. Διότι, αν και η Τεχεράνη επωφελήθηκε από τη διαμάχη του Κόλπου όταν ξέσπασε πριν από τρεισήμισι χρόνια και η κρίση προσέφερε στο Ιράν την ευκαιρία να φέρει τη συνεργασία του με το Κατάρ σε νέα ύψη, η ζεστασιά στη σχέση Ιράν-Κατάρ έχει τώρα γίνετε ένα διαρκές χαρακτηριστικό της διπλωματίας του Κόλπου.

Εν τω μεταξύ, τα σημάδια είναι ότι οι συνομιλίες στη Βιέννη για την επίλυση της επιστροφής των ΗΠΑ στο JCPOA και την άρση των κυρώσεων του Ιράν προχωρούν καλά. Αυτό θα οδηγήσει σε μια περαιτέρω επανεξέταση στο Ριάντ, το οποίο ενδέχεται να εξηγήσει εν μέρει τη συνάντηση πριν από δέκα ημέρες στη Βαγδάτη μεταξύ του Khalid bin Ali Al Humaidan, του Σαουδικού αρχηγού της Γενικής Διεύθυνσης Πληροφοριών και του στρατηγού Ismail Qaani, του επικεφαλής της ελίτ της Ισλαμικής Δύναμης Quds του Ιράν Επαναστατικό σώμα φρουρών.

Δυστυχώς, αυτή η συνάντηση θα μπορούσε να είχε πραγματοποιηθεί πολύ νωρίτερα, αλλά για την Ουάσινγκτον την υπονόμευσε με τη δολοφονία του Ιρανού στρατηγού Qassem Soleimani τον Ιανουάριο του περασμένου έτους. Αρκεί να πούμε ότι η Σαουδική Αραβία επανεξετάζει το Ιράν είναι ανεξάρτητη από τις στρατηγικές των ΗΠΑ απέναντι στο Ιράν. Τώρα, αυτό δίνει λόγο για ελπίδα.

Φυσικά, η ανακούφιση των εντάσεων Σαουδαραβίας-Ιράν δεν μπορεί να μετατραπεί σε μια φιλονικία καθώς οι οξείες αντιφάσεις παρακωλύουν τη σχέση αυτή. Ωστόσο, μόνο η αναστολή της αμοιβαίας εχθρότητας θα βελτιώσει την κατάσταση ασφάλειας του Κόλπου.

Πράγματι, η πορεία της δέσμευσης ΗΠΑ-Ιράν κατά την προσεχή περίοδο ενός έτους θα είναι καθοριστική. Γιατί, εάν αρθούν οι κυρώσεις των ΗΠΑ και επιταχυνθεί η ένταξη του Ιράν στη διεθνή κοινότητα, το τοπίο της Δυτικής Ασίας θα αλλάξει φαινομενικά. Ανεξάρτητα από τον τόπο εξουσίας στο Ιράν μετά τις προσεχείς προεδρικές εκλογές, δεν πρέπει να υπάρχει αμφιβολία ότι η προθυμία του Ιράν να είναι παράγοντας περιφερειακής σταθερότητας είναι πραγματική.

Για αρχή, το Ιράν δεν είχε ποτέ καμία πρόθεση να κάνει τη βόμβα. Δεύτερον, η προτεραιότητά του δεν έγκειται στην προβολή της εξουσίας στη γειτονιά του, αλλά στην ανασυγκρότηση της οικονομίας του Ιράν που έχει καταστραφεί από δεκαετίες δυτικών κυρώσεων και απομόνωσης. Ως ανταποκρινόμενο καθεστώς, οι προσδοκίες του εγχώριου κοινού πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη. Τρίτον, η διοίκηση του Μπάιντεν αναβίωσε το αρχείο της Παλαιστίνης.

Με όλα αυτά, το περιθώριο επέκτασης της φύσης των Συμφωνιών Αβραάμ στην περιοχή του Κόλπου προς μια κατεύθυνση κατά του Ιράν έχει συρρικνωθεί. Αυτό εξηγεί εν μέρει την πολιτική «Look West» του Ισραήλ και των ΗΑΕ για συνεργασία με την Ελλάδα και την Κύπρο για τη δημιουργία ενός νέου περιφερειακού ομίλου ασφαλείας.

Η συνάντηση σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών των τεσσάρων χωρών την Παρασκευή στην Πάφο, το νησί της Κύπρου της Μεσογείου, μπορεί να φανεί υπό το φως αυτό. Ο οικοδεσπότης, ο υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου Νίκος Χριστοδουλίδης χαρακτήρισε με μεγαλοπρέπεια το γεγονός ότι σηματοδοτεί μια νέα εποχή για την περιοχή, καθοδηγούμενη από το κοινό όραμα «της ευρύτερης Ανατολικής Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής και του Κόλπου ως περιοχή σταθερότητας, ευημερίας και ειρήνης».

Ισχυρίστηκε ότι αυτή η νέα εποχή θα βοηθήσει να διαλύσει «την επικρατούσα, περιοριστική αφήγηση της γειτονιάς μας ως περιοχή αναταραχών, συγκρούσεων και κρίσεων» και να ξεδιπλώσει μια «ριζικά διαφορετική» με θετική και περιεκτική ατζέντα που θα προάγει τη «συνεργασία, ειρήνη, σταθερότητα και ευημερία ».

Εν τέλει, ωστόσο, οι τέσσερις συμμετέχοντες ελπίζουν να αποκτήσουν στρατηγικό βάθος για την επιδίωξη του κοινού ανταγωνισμού τους έναντι της Τουρκίας, συγκεντρώνοντας τους πόρους τους και ενισχύοντας τη συνολική αμοιβαία συνεργασία. (Δείτε την προοπτική του Ισραήλ στην εφημερίδα Jerusalem Post με τίτλο Η σύνοδος κορυφής Ισραήλ, ΗΑΕ και Κύπρος στέλνει μήνυμα στην Τουρκία.)

Την Κυριακή, το Ισραήλ και η Ελλάδα ανακοίνωσαν τη μεγαλύτερη συμφωνία αμυντικών προμηθειών που περιλαμβάνει ποτέ 1,65 δισεκατομμύρια δολάρια σύμβαση για την ίδρυση και λειτουργία ενός εκπαιδευτικού κέντρου για την Ελληνική Πολεμική Αεροπορία από τον Ισραηλινό υπεύθυνο άμυνας Elbit Systems για μια περίοδο 22 ετών.

Ο Ισραηλινός υπουργός Άμυνας Μπένι Γκάντζ είπε: «Είμαι βέβαιος ότι (αυτό το πρόγραμμα) θα αναβαθμίσει τις δυνατότητες και θα ενισχύσει τις οικονομίες του Ισραήλ και της Ελλάδας και έτσι η συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών μας θα εμβαθύνει σε αμυντικό, οικονομικό και πολιτικό επίπεδο». Εν τω μεταξύ, τα ΗΑΕ και η Ελλάδα έχουν επίσης ένα σημαντικό πρόγραμμα αμυντικής συνεργασίας. Η Ελλάδα σκοπεύει να σχεδιάσει την απόκτηση 40 μαχητικών αεροσκαφών συμπεριλαμβανομένων των γαλλικών Rafales και των αμερικανικών αεροσκαφών F-35. Σύμφωνα με πληροφορίες, η Διοίκηση του Μπάιντεν διέγραψε την πώληση 50 αεριωθούμενων αεροσκαφών F-35 στα ΗΑΕ.

Είναι σαφές ότι τα συμφέροντα της Ελλάδας, του Ισραήλ και της Εμιράτης συγκλίνουν στην συγκράτηση των θολωτών φιλοδοξιών της Τουρκίας για περιφερειακή κυριαρχία, με τις οποίες και η Κύπρος συμφωνεί. Είναι σημαντικό, απολαμβάνει επίσης την υποστήριξη των ΗΠΑ. Αλλά, σημαντικά, η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος απέχουν από την ομάδα των 4 εθνών και, αντίθετα, δίνουν προτεραιότητα στη σταθεροποίηση της σχέσης τους με την Τουρκία.

Το Ισραήλ αναμένει ότι η δυναμική προς τη δέσμευση ΗΠΑ-Ιράν γίνεται ασταμάτητη και οποιοδήποτε νέο πρότυπο ασφάλειας στον Κόλπο θα απεικονίζει αναπόφευκτα την ένταξη του Ιράν. Το Ισραήλ πρέπει να σκεφτεί σκληρά και γρήγορα καθώς το φορείο του Ιράν έχει ξεπεράσει τη χρησιμότητά του. Είναι σαφές ότι ούτε οι αντι-σιωνιστικές πολιτικές του Ιράν ποτέ δεν προστέθηκαν στον «αντισημιτισμό». Πρέπει να υπάρχει ένας τρόπος να παραμεριστούμε το σπαθί και να πάρουμε το λούτρινο για να γυρίσουμε το χαλαρωμένο έδαφος.

Source