Αρχικά δημοσιεύτηκε στο The Blogs (Times of Israel) – 6 Ιανουαρίου 2021
Ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πανικοβάλλεται όλο και περισσότερο καθώς πλησιάζει η ημερομηνία των εγκαινίων του εκλεγμένου Προέδρου Joe-Biden. Ο Ερντογάν γνωρίζει ότι, σε αντίθεση με τον Πρόεδρο Τραμπ, η κυβέρνηση Μπάιντεν δεν θα του δώσει ελεύθερο έλεγχο και σίγουρα δεν θα προσπαθήσει να τον προστατεύσει από το αμερικανικό δίκαιο και κυρώσεις. Κατά συνέπεια, η Τουρκία έχει αρχίσει να σπέρνει το τοπίο των μέσων ενημέρωσης με διαρροές και αναφορές σχετικά με την προσέγγιση με το Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένου ενός υποτιθέμενου backchannel πληροφοριών και του διορισμού νέου πρέσβη. Ο ίδιος ο Ερντογάν είπε πρόσφατα ότι η Τουρκία «θα ήθελε να φέρει τους δεσμούς μας [with Israel] σε καλύτερο σημείο. ” Αυτό χρησιμεύει τόσο για την πρόληψη των αυστηρότερων κυρώσεων των ΗΠΑ στην Τουρκία όσο και για τη διάσπαση του συνασπισμού που σχηματίζεται στην Ανατολική Μεσόγειο, του οποίου το Ισραήλ είναι ζωτικής σημασίας μέρος. Το Ισραήλ θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικό για αυτήν την δήθεν προσέγγιση και να διασφαλίσει ότι οι σύμμαχοί του και οι εταίροι του κατανοούν ρητά ότι δεν μπορεί να ξεφλουδιστεί από την Τουρκία.
Καταρχάς, η Τουρκία δεν έχει πλέον τίποτα να προσφέρει στο Ισραήλ, και δεν υπάρχει λόγος να αλλάξει η σχέση status quo, η οποία αφορά κυρίως το εμπόριο και τον τουρισμό. Ενώ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου το Ισραήλ έβλεπε την Τουρκία ως μέρος του τελικώς ματαιωμένου «δόγματος της περιφέρειας» για να συγκρατήσει την αραβική εχθρότητα σχηματίζοντας συμμαχίες με μη αραβικά περιφερειακά κράτη, το Ισραήλ έχει τώρα ακμάζουσες συνεργασίες και συμμαχίες με το μεγαλύτερο μέρος της Μέσης Ανατολής. Αντιθέτως, η Τουρκία είναι τώρα ο μεγαλύτερος εχθρός των προσπαθειών του Ισραήλ να οικοδομήσει περιφερειακές συμμαχίες και στους ίδιους τους συμμάχους. Ένας από τους νεότερους επίσημους συμμάχους του Ισραήλ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), οδηγεί μια πολύ δραστήρια, εκστρατευτική εξωτερική πολιτική που στοχεύει στη σύνθλιψη του πολιτικού Ισλάμ στηρίζοντας ή εγκαθιστώντας στρατιωτικούς αυτοκράτες μετά την Αραβική Άνοιξη το 2011, μια προσπάθεια στην οποία ο πρωταρχικός αντίπαλός του είναι Ισλαμική Τουρκία.
Παράλληλα με την Αραβική Μέση Ανατολή, το Ισραήλ έχει καταστεί ζωτικός εταίρος για μεσογειακά έθνη όπως η Κύπρος και η Ελλάδα. Οι εταιρικές σχέσεις στον τομέα της ενέργειας και της ασφάλειας έχουν αρχίσει να δεσμεύουν πολλές περιφερειακές συμμαχίες ασφάλειας, από την Κύπρο έως τα ΗΑΕ, καθεμία από τις οποίες εξαρτάται εν μέρει από το Ισραήλ και όλα αυτά σιωπηρά στοχεύουν στον περιορισμό των επιθετικών περιφερειακών πολιτικών της Τουρκίας.
Όταν ο πρώην Τούρκος ναύαρχος Cihat Yayci δημοσίευσε πρόσφατα μια εξωφρενική έκθεση για το Κέντρο Moshe Dayan για τη Μέση Ανατολή και τις Αφρικανικές Σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, που υποδηλώνει ότι το Ισραήλ καταργεί τις συμφωνίες του με τους περιφερειακούς συμμάχους του και αντ ‘αυτού διαιρεί τη Μεσόγειο με την Τουρκία, δεν θέλει να επαναπροσδιορίσει. Αντίθετα, αυτός – και κατ ‘επέκταση η τουρκική κυβέρνηση – επιθυμεί να προκαλέσει φόβο σε ολόκληρη την περιοχή ότι το Ισραήλ θα μπορούσε να λάβει σοβαρά υπόψη τις συστάσεις του και έτσι να απομονώσει το Ισραήλ από το αναπτυσσόμενο δίκτυο συμμαχιών του. Το Ισραήλ θα πρέπει να συμμετάσχει σε ενεργειακές συνομιλίες με την Τουρκία, όπως κάνει εδώ και αρκετά χρόνια, αλλά μόνο με ρεαλιστικούς όρους και ποτέ σε βάρος των πραγματικών συμμάχων του.
Ο Ερντογάν έχει ήδη διώξει δύο φορές σε μια δεκαετία τον Ισραηλινό πρεσβευτή για περιστατικά που σχετίζονται με τη Γάζα, ένα από τα οποία, ο στολίσκος της ελευθερίας της Γάζας, ήταν από όλες τις περιστασιακές αποδείξεις που σκόπιμα οργάνωσε η Τουρκία για να σπάσει τις διπλωματικές σχέσεις. Το Ισραήλ είναι ένα πολύ χρήσιμο κόλπο στην εγχώρια πολιτική της Τουρκίας και θα ήταν αντιπαραγωγικό να ανταλλάξουμε πρεσβευτές με την Τουρκία ξανά, καθώς εξουσιοδοτεί τον Ερντογάν μόνο όταν στη συνέχεια αισθάνεται αναπόφευκτα την ανάγκη να προκαλέσει ένα περιστατικό και να αποβάλει αυτόν τον πρέσβη.
Η τμηματική αλληλεπίδραση πληροφοριών, υποθέτοντας ότι υπάρχει οποιοσδήποτε τομέας στον οποίο θα μπορούσαν να συνεργαστούν οι χώρες, δεν απαιτεί πρέσβη, όπως καταδεικνύει η συνάντηση του 2013 μεταξύ του τότε επικεφαλής της Μοσάντ Ταμίρ Πάρντο και του Τούρκου αρχηγού των πληροφοριών, Άγκαν Φιντάν στην Άγκυρα. Ομοίως, οι πωλήσεις ισραηλινών όπλων στην Τουρκία, ένα από τα φερόμενα οφέλη της εξομάλυνσης που υπερασπίζεται ο Τούρκος προεδρικός σύμβουλος εξωτερικών υποθέσεων Mesut Casin, δεν απαιτούν διπλωματικές σχέσεις. Το 2013, για παράδειγμα, το Ισραήλ, σύμφωνα με πληροφορίες λόγω της πίεσης των ΗΠΑ, καθώς και του αντιληπτού ανοίγματος για τη βελτίωση των σχέσεων με την Τουρκία εναντίον του Ιράν, άρχισε να αναβαθμίζει την τουρκική αεροπορία. Δεδομένης της αποτυχίας αυτών των πρωτοβουλιών να βελτιώσουν τις σχέσεις ακόμη και στο αποκορύφωμα των εντάσεων μεταξύ Τουρκίας και Ιράν, ωστόσο, δεν είναι σαφές ποιο όφελος θα μπορούσε να φέρει το Ισραήλ η περαιτέρω συμμετοχή.
Υπάρχουν ορισμένοι αναλυτές – συχνά Τουρκικοί ή καλλιεργημένοι και ενισχυμένοι από την Τουρκία – που υποστηρίζουν ότι το Ισραήλ και η Τουρκία έχουν κοινά συμφέροντα και ότι μια ισραηλινή-τουρκική προσέγγιση θα συμβάλει στην ενίσχυση αυτών των συμφερόντων. Είναι πολύ ασαφές πού επικαλύπτονται τα συμφέροντα της Τουρκίας με το Ισραήλ σε οποιονδήποτε τομέα, εάν είναι η υποστήριξη και η διευκόλυνση της Χαμάς και η ανταγωνιστική συνεργασία της Τουρκίας με το Ιράν ή η απόπειρα υπονόμευσης των αραβικών και μεσογειακών εταίρων του Ισραήλ. Το Ισραήλ είναι ένας βασικός άξονας της αρχιτεκτονικής ασφάλειας και ενέργειας των ΗΠΑ στην περιοχή. Οι πολιτικές του Ερντογάν στοχεύουν κυρίως στην υπονόμευση αυτής της αρχιτεκτονικής και της επιρροής των ΗΠΑ ευρύτερα, από τη Βενεζουέλα έως τη Μέση Ανατολή, συνήθως σε συνεργασία με το Ιράν και τη Ρωσία. Υπάρχει λίγος χώρος για κοινά ενδιαφέροντα σε αυτήν την εικόνα. Ακόμα και το Αζερμπαϊτζάν, ένας ζωτικός εταίρος τόσο του Ισραήλ όσο και της Τουρκίας, δεν είναι η αρένα συνεργασίας που επιδεικνύει η επιφανειακή ανάλυση, αν και η χώρα φέρεται να προσπαθεί να διευκολύνει την εξομάλυνση.
Αν δεν υπάρχουν συγκεκριμένες παραχωρήσεις της Τουρκίας ή μια ουσιαστική αλλαγή στην περιφερειακή κατάσταση, δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν κανένα ισραηλινό συμφέρον με το χιούμορ της προσέγγισης του Ερντογάν ή την ενθάρρυνση των προοδευτικά πιο φρικτών απαιτήσεων και δραστηριοτήτων της Τουρκίας. Η εισερχόμενη κυβέρνηση Μπάιντεν είναι πιθανό να έχει μια πιο επιθετική προσέγγιση απέναντι στην Τουρκία, οπότε αναμένεται ότι το Ισραήλ θα διαδραματίσει υποστηρικτικό ρόλο, ιδίως όταν οι ΗΠΑ προσπαθούν να αναπροσαρμόσουν τη στρατιωτική τους παρουσία για να αντιμετωπίσουν την Κίνα στον Ειρηνικό. Οι προσπάθειες του Ερντογάν να αποκρούσει αυτό το αποτέλεσμα πρέπει να απορριφθούν, δημοσίως όπου είναι απαραίτητο, από ισραηλινούς αξιωματούχους προκειμένου να καθησυχάσουν τους συμμάχους και τους εταίρους του Ισραήλ. Η εμπορική και τουριστική σχέση μεταξύ του Ισραήλ και της Τουρκίας θα συνεχιστεί ανεξάρτητα, και το Ισραήλ δεν έχει τίποτα άλλο να κερδίσει φιλοξενώντας ένα αδίστακτο κράτος.
Ο Oved Lobel είναι αναλυτής πολιτικής στο Συμβούλιο Αυστραλίας / Ισραήλ και Εβραϊκών Υποθέσεων (AIJAC)