Αντιμέτωπη με οικονομικές και στρατηγικές προκλήσεις, η Τουρκία στράφηκε στη Νοτιοανατολική Ασία για να συμβάλει ενδεχομένως στην αναζωογόνηση της οικονομίας της. Η Άγκυρα μπορεί να βρει υποστήριξη από την Κίνα στη νέα της ώθηση, αλλά η οικοδόμηση δεσμών με την περιοχή θα εξαρτηθεί από την ικανότητα της Τουρκίας να κρατήσει τη θρησκεία έξω από την εξίσωση.
Από τον Niranjan Marjani
Στις 6 Ιανουαρίου, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Καβούσογλου μίλησε με πρεσβευτές της Νοτιοανατολικής Ασίας στην Τουρκία και τόνισε τη σημασία της ενίσχυσης των σχέσεων με τις χώρες του ASEAN ως μέρος της πρωτοβουλίας της Ασίας.
Η Τουρκία ξεκίνησε την πρωτοβουλία Asia Anew το 2019 για να διαφοροποιήσει τους δεσμούς της με τις ασιατικές χώρες στους τομείς της εκπαίδευσης, της άμυνας, του εμπορίου, της τεχνολογίας, του πολιτισμού και του πολιτικού διαλόγου, αλλά δεν έχει ακόμη λάβει σημαντικά μέτρα στο πλαίσιο του προγράμματος.
Η Τουρκία είχε ιστορικά μικρή αλληλεπίδραση με τη Νοτιοανατολική Ασία. Από το 2015, η Τουρκία άνοιξε πρεσβείες στο Μπρουνέι, την Καμπότζη, το Λάος και τη Μιανμάρ και η ASEAN χορήγησε το καθεστώς Εταίρος τομεακού διαλόγου στην Τουρκία το 2017.
Το ASEAN θα μπορούσε να είναι σημαντικό για την οικονομία της Τουρκίας
Η προσέγγιση της Τουρκίας στη Νοτιοανατολική Ασία έρχεται καθώς η οικονομία της χώρας διέρχεται κρίση, με την τουρκική λίρα να χάνει το 20% της αξίας της έναντι του δολαρίου το 2020 μόνο. Πέρυσι, το εμπορικό χάσμα της Τουρκίας αυξήθηκε πάνω από 45 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, αύξηση 154% σε σύγκριση με το 2019.
Η Τουρκία συμμετέχει επίσης σε μια στρατηγική αναμέτρηση στην ανατολική Μεσόγειο για την αποφασιστική της προσέγγιση στην εξερεύνηση φυσικού αερίου, αντλώντας σημαντικές αντιρρήσεις από την Ελλάδα και την Κύπρο. Σε απάντηση στις ενέργειες της Τουρκίας στη Μεσόγειο, η ΕΕ έχει επιβάλει περιορισμένες κυρώσεις σε άτομα και εταιρείες που συμμετέχουν στις δραστηριότητες εξερεύνησης. Ωστόσο, μετά τις νέες εντάσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, η πιθανότητα ανακωχής μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ μειώνεται.
Ταυτόχρονα, οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις στον τουρκικό στρατό και ανώτερους αξιωματούχους για την αγορά ενός ρωσικού πυραυλικού αμυντικού συστήματος S-400.
Η ΕΕ και οι ΗΠΑ είναι μεταξύ των μεγαλύτερων οικονομικών εταίρων της Τουρκίας και η ΕΕ είναι η κύρια πηγή επενδύσεων στην Τουρκία.
Οι σχέσεις της Τουρκίας με τις χώρες του ASEAN εξακολουθούν να αναπτύσσονται. Προς το παρόν, καμία χώρα της Νοτιοανατολικής Ασίας δεν συγκαταλέγεται στους 15 κορυφαίους εμπορικούς εταίρους της Τουρκίας, αλλά η Τουρκία έχει συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με τη Μαλαισία και τη Σιγκαπούρη που τέθηκαν σε ισχύ το 2015 και το 2017, αντίστοιχα. Η Τουρκία βρίσκεται σε συνομιλίες με την Ταϊλάνδη για μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου, η οποία, σύμφωνα με τον πρέσβη της Μπανγκόκ στην Τουρκία, θα μπορούσε να ενισχύσει το εμπόριο μεταξύ των δύο έως και 40%.
Το διμερές εμπόριο ανέρχεται σήμερα σε 1,6 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ ετησίως, με τη μεγάλη πλειοψηφία να είναι οι ταϊλανδέζικες εξαγωγές προς την Τουρκία. Με την Ινδονησία, η Τουρκία κατέληξε σε συμφωνία στα τέλη του 2020 για να αυξήσει το εμπόριο από 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σε 10 δισεκατομμύρια δολάρια και οι δύο βρίσκονται σε συνομιλίες για μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου, τη «Συνολική Συμφωνία Οικονομικής Εταιρικής Σχέσης Τουρκίας-Ινδονησίας».
Με αβεβαιότητα σχετικά με τις σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ και τις ΗΠΑ, η ASEAN θα μπορούσε να προσφέρει ένα νέο δρόμο για τη διαφοροποίηση των οικονομικών της δεσμών.
Η Κίνα θα μπορούσε να βοηθήσει την Τουρκία να πλησιάσει τον ASEAN
Ο παράγοντας της Κίνας θα μπορούσε επίσης να αποδειχθεί σημαντικός στις σχέσεις Τουρκίας-ASEAN. Με την περιφερειακή συνολική οικονομική εταιρική σχέση (RCEP) που υπογράφηκε τον Νοέμβριο του 2020, η επιρροή της Κίνας στο ASEAN αυξήθηκε μόνο και το Πεκίνο μπορούσε να χρησιμοποιήσει την επιρροή του για να στηρίξει τις σχέσεις της Τουρκίας με την περιοχή. Με βάση τις συμφωνίες της Άγκυρας με τη Μαλαισία και τη Σιγκαπούρη, η Κίνα θα μπορούσε να διευκολύνει περισσότερες συμφωνίες μεταξύ της Τουρκίας και άλλων χωρών του ASEAN.
Η υποστήριξη της Τουρκίας ωφελεί επίσης την Κίνα, δεδομένου ότι θα συμβάλει στην εξισορρόπηση των προσπαθειών της Ινδίας για αύξηση της εμβέλειας της στο ASEAN, καθώς το Νέο Δελχί επιδιώκει να επαναφέρει τους δεσμούς της με την περιοχή μετά την αποχώρηση από το RCEP. Η Τουρκία, από μόνη της και ως μέρος της τρόικας Κίνας-Πακιστάν-Τουρκίας, αποτελεί ήδη στρατηγική πρόκληση για την Ινδία στη Νότια Ασία. Η Τουρκία ήταν ξεκάθαρη για τον ρόλο που θέλει να παίξει στο Τζαμού και Κασμίρ. Με τη Νότια Ασία ήδη στην ατζέντα της Τουρκίας, η Άγκυρα μπορεί να βρει κοινό έδαφος με την Κίνα για να επεκτείνει την επιρροή της στη Νοτιοανατολική Ασία.
Οι κυρώσεις των ΗΠΑ στον τουρκικό στρατό θα μπορούσαν επίσης να προσφέρουν στην Κίνα την ευκαιρία να ενισχύσει τις σχέσεις με την Τουρκία. Οι δεσμοί του Πεκίνου με την Άγκυρα έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, με μια συνθήκη έκδοσης και την κίνηση της Τουρκίας να προμηθευτεί ένα εμβόλιο COVID-19 από την Κίνα.
Η Τουρκία είναι επίσης κλειδί για την Πρωτοβουλία Belt and Road της Κίνας (BRI) και οι δύο συνδέονται πλέον σιδηροδρομικώς μέσω της κεντρικής Ασίας μέσω της «Διαδρομής Διεθνούς Διαμετακόμισης Trans Caspian Middle Corridor». Η Τουρκία θα μπορούσε να επωφεληθεί από την εγγύτητά της από την BRI προς την Κίνα, καθώς επιδιώκει τη θέση της στη Νοτιοανατολική Ασία.
Η θρησκευτική γωνία θα παίξει ρόλο μεταξύ Τουρκίας και ASEAN;
Καθώς η Τουρκία φαίνεται να κερδίζει τη θέση της στη Νοτιοανατολική Ασία, το ζήτημα της θρησκείας δεν μπορεί να αγνοηθεί.
Υπάρχουν δύο πτυχές σε αυτό: το ένα είναι το ιστορικό της Τουρκίας για την προώθηση της ριζοσπαστικοποίησης. Η Τουρκία έχει κατηγορηθεί για ριζοσπαστικοποίηση μουσουλμάνων μέσω ΜΚΟ και εκπαιδευτικών προγραμμάτων και υποστηρίζει ισλαμικές χώρες όπως το Πακιστάν και το Αζερμπαϊτζάν εναντίον μη ισλαμικών χωρών Ινδία και Αρμενία. Τώρα η Τουρκία προσπαθεί επίσης να επεκτείνει την επιρροή της στο Μπαγκλαντές.
Η άλλη πτυχή είναι ότι η μόνη ουσιαστική εμπλοκή της Τουρκίας με τη Νοτιοανατολική Ασία στο πρόσφατο παρελθόν ήταν για θρησκευτικούς λόγους. Το 2019, η Μαλαισία φιλοξένησε τη Διάσκεψη Κορυφής της Κουάλα Λουμπούρ για να αμφισβητήσει την υπεροχή της Σαουδικής Αραβίας στον μουσουλμανικό κόσμο και να δημιουργήσει έναν θεσμό παράλληλο με τον Αραβικό Οργανισμό Ισλαμικής Συνεργασίας (OIC). Οι συμμετέχοντες στην Κουάλα Λουμπούρ περιελάμβαναν το Ιράν, τη Μαλαισία, το Κατάρ και την Τουρκία. Αυτή η σύνοδος κορυφής ήταν μια θρησκευτική συγκέντρωση και δεν περιελάμβανε καμία οικονομική ατζέντα.
Απομένει να δούμε αν η Τουρκία είναι σε θέση να κρατήσει τη θρησκεία μακριά από τις ευρύτερες σχέσεις της με τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας, ειδικά με τις μουσουλμανικές πλειοψηφικές χώρες όπως η Ινδονησία και η Μαλαισία, και να επικεντρωθεί μόνο στην ενίσχυση των οικονομικών δεσμών με την περιοχή.