Λίγο μετά τα εγκαίνια του Προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, η κυβέρνησή του δεσμεύθηκε να προβεί σε στρατηγική επισκόπηση των σχέσεων των Ηνωμένων Πολιτειών με τη Σαουδική Αραβία. Η διοίκηση στοχεύει να μετατοπίσει την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ μακριά από τη συναλλαγή του Ντόναλντ Τραμπ και σε μια νέα έμφαση στις αξίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ωστόσο, η πρόσφατη κυκλοφορία της αποχαρακτηρισμένης έκθεσης της CIA σχετικά με τη δολοφονία του Σαουδάραβου δημοσιογράφου Jamal Khashoggi ήταν ένα μάλλον αντι-κλιματολογικό γεγονός.
Μετά από εβδομάδες αναμονής, το γενικό συναίσθημα είναι ότι το έγγραφο – ή μάλλον η εκτελεστική του περίληψη, το μόνο μέρος που κυκλοφόρησε – παράγει περισσότερη θερμότητα από το φως. Δεν περιλαμβάνει νέες πληροφορίες, πειστικά αποδεικτικά στοιχεία ή συναρπαστική γλώσσα, αλλά «αξιολογεί» ότι ο Σαουδάραβος πρίγκιπας Mohammad Bin Salman (MBS) «ενέκρινε μια επιχείρηση… για να συλλάβει ή να σκοτώσει» Khashoggi. Στη συνέχεια, η κυβέρνηση του Μπάιντεν ανακοίνωσε ότι εργάζεται για μια «απαγόρευση Khashoggi» για τον περιορισμό των θεωρήσεων για όποιον βρέθηκε να έχει συμμετάσχει σε εξωεδαφικές επιχειρήσεις που χρηματοδοτούνται από το κράτος εναντίον αντιφρονούντων ή δημοσιογράφων, συμπεριλαμβανομένων 76 Σαουδάραβων. Κρίσιμα, ωστόσο, ο πρίγκιπας δεν είναι ανάμεσά τους.
Για όσους περιμένουν σκληρά τιμωρητικά μέτρα που στοχεύουν στο MBS, το έπος γύρω από την έκθεση μοιάζει περισσότερο με αρετή που σηματοδοτεί ένα εγχώριο κοινό παρά μια αλλαγή στην εξωτερική πολιτική. Ο Μπάιντεν καθυστέρησε τη δημοσίευση της έκθεσης για δύο ημέρες, καθώς ήθελε να μιλήσει πρώτα στον Σαουδάραχο Βασιλιά Σαλμάν Μπιν Αμπντουλαζίζ. Ο Λευκός Οίκος δικαιολόγησε την επιλογή του να μην επιβάλει κυρώσεις στον MBS δηλώνοντας ότι οι ΗΠΑ δεν επιβάλλουν τέτοια μέτρα σε ξένους ηγέτες, αναγνωρίζοντας έτσι σιωπηρά τον ηγετικό ρόλο του πρίγκιπα. Η τρέχουσα άρνηση του Μπάιντεν να συνεργαστεί άμεσα με τον MBS και όχι ο Βασιλιάς Σαλμάν μπορεί να είναι ταπεινωτικό για τον νεότερο Σαουδάραβο ηγέτη, αλλά δεν απειλεί την παραμονή του στην εξουσία.
Ενώ μπορεί να υπάρξει σαφής ψύξη των σχέσεων μεταξύ Ουάσινγκτον και Ριάντ, που χαρακτηρίζεται από πάγωμα των επιθετικών πωλήσεων όπλων στο Βασίλειο, αυτές οι εξελίξεις πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ θέλουν να διευκολύνουν ένα μαλακό πραξικόπημα εναντίον της MBS στο Ριάντ. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι ο Μπάιντεν δήλωσε κατά τη διάρκεια της προεδρικής του εκστρατείας ότι «υπήρχε πολύ λίγη κοινωνική αξία στην παρούσα κυβέρνηση στη Σαουδική Αραβία». Ενώ η απογοήτευσή του με τη Σαουδική Αραβία και ιδιαίτερα το MBS έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, ο Μπάιντεν βλέπει σαφώς τη συνεργασία με τη χώρα ως σημαντική διάσταση της πολιτικής των ΗΠΑ για τη Μέση Ανατολή. Η Ουάσιγκτον γνωρίζει ότι χρειάζεται τη στήριξη του Ριάντ στη διπλωματία για να τερματίσει τον πόλεμο στην Υεμένη και θέλει να αποφύγει να επαναλάβει το λάθος της εποχής του Ομπάμα για την επίτευξη πυρηνικής συμφωνίας με το Ιράν χωρίς την υποστήριξη περιφερειακών παραγόντων.
Είναι ένα παλιό μοτίβο που, όταν οι σχέσεις ΗΠΑ-Σαουδικής Αμύνης, οι Σαουδάραβες στρέφονται στην Ευρώπη
Οι ΗΠΑ φαίνεται μάλλον επικεντρωμένες στην αναπροσαρμογή της σχέσης τους με τη Σαουδική Αραβία για να αλλάξουν τη συμπεριφορά του MBS – με τρόπο που σίγουρα υπαινίσσεται το τέλος της αγάπης υπό τον Τραμπ. Πράγματι, όπως και άλλα κράτη της Μέσης Ανατολής, η Σαουδική Αραβία έχει ήδη μετατοπίσει τις εσωτερικές και περιφερειακές πολιτικές της πιο κοντά στο όραμα της νέας κυβέρνησης των ΗΠΑ. Για να ανταποκριθεί στη νέα αμερικανική εστίαση στα ανθρώπινα δικαιώματα, το Ριάντ απελευθέρωσε πρόσφατα πολιτικούς κρατούμενους όπως ο Λουτζάν αλ-Χάθλουλ και ο Γουαλίντ αλ Φιτάι, και εισήγαγε μορατόριουμ για τη θανατική ποινή για ανηλίκους και εκείνους που καταδικάστηκαν για εγκλήματα που σχετίζονται με ναρκωτικά. Με στόχο να προσδιοριστεί ως μέρος της λύσης και όχι ως αιτία περιφερειακών εντάσεων, η Σαουδική Αραβία συμφιλιώθηκε με το Κατάρ – μια διαδικασία που κορυφώθηκε στις 5 Ιανουαρίου με τη Διακήρυξη της Al-Ula.
Οι Ευρωπαίοι μπορούν να ενθαρρύνουν περισσότερο αυτόν τον ρεαλισμό στο Ριάντ. Θα πρέπει τώρα να προσπαθήσουν να συνεργαστούν με τις ΗΠΑ για να λάβουν άλλα θετικά βήματα από τους Σαουδάραβες.
Είναι ένα παλιό μοτίβο που, όταν οι σχέσεις ΗΠΑ-Σαουδικής Αμύνης, οι Σαουδάραβες στρέφονται προς την Ευρώπη. Αυτό συνέβη μετά τις 9/11 και (σε μικρότερο βαθμό) κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Μπαράκ Ομπάμα, και συμβαίνει ξανά τώρα. Με την πεποίθηση ότι η ομάδα του Μπάιντεν θα ακούσει τους Ευρωπαίους, το Ριάντ έχει ήδη προσπαθήσει να βελτιώσει τις σχέσεις του με τις εθνικές κυβερνήσεις στην Ευρώπη και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στα τέλη του 2020 και στις αρχές του 2021, ο υπουργός Εξωτερικών της Σαουδικής Αμερικής Πρίγκιπας Faisal bin Farhan συναντήθηκε με περισσότερους από τους Ευρωπαίους ομολόγους του από ό, τι πριν από το covid-19 έκανε τα ταξίδια δύσκολα. Αυτό περιλάμβανε την πρώτη επίσημη επίσκεψη ενός υπουργού Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας στην Πορτογαλία – η οποία ανέλαβε την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ – και συναντήσεις στις Βρυξέλλες με τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Charles Michel και τον Ύπατο Εκπρόσωπο για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας Josep Borrell.
Η Σαουδική Αραβία έχει αναζωογονήσει τις διαπραγματεύσεις για συμφωνία συνεργασίας με την ΕΕ. Και ο Ιταλός Υπουργός Εξωτερικών Luigi Di Maio συναντήθηκε πρόσφατα με την MBS στο Ριάντ, όπου οι δύο υπέγραψαν Μνημόνιο Συνεργασίας για τη δημιουργία στρατηγικής εταιρικής σχέσης μεταξύ των χωρών τους. Η Σαουδική Αραβία ασχολείται επίσης με τη διπλωματία με την Ελλάδα και την Κύπρο, συμπεριλαμβανομένης της πλήρους συμμετοχής στη «Φιλία», ενός άτυπου ομίλου που ιδρύθηκε από την Ελλάδα τον Φεβρουάριο και περιλαμβάνει τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Κύπρο, την Αίγυπτο, το Μπαχρέιν, το Ιράκ, την Ιορδανία, και τη Γαλλία.
Αλλά οι Ευρωπαίοι πρέπει να αντισταθούν στον πειρασμό να εκμεταλλευτούν την πίεση στις σχέσεις ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας για βραχυπρόθεσμα, στενά και συμφέροντα κέρδη. Στο παρελθόν, οι Ευρωπαίοι δεν ήταν ντροπαλοί για να αποκομίσουν τα στρατηγικά και οικονομικά οφέλη που μπορούν να προκύψουν με την παρέμβαση των ΗΠΑ ή της αμυντικής βιομηχανίας των ΗΠΑ. Η απόφαση του Ηνωμένου Βασιλείου να μην ακολουθήσει το προβάδισμα των ΗΠΑ στη διακοπή της πώλησης επιθετικών όπλων στη Σαουδική Αραβία, μαζί με την επερχόμενη επίσκεψη του Γάλλου Προέδρου Εμμανουήλ Μακρόν στο Ριάντ, υποδηλώνει ότι ορισμένοι Ευρωπαίοι αισθάνονται ξανά μια τέτοια ευκαιρία.
Αντ ‘αυτού, οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να συντονίζονται στενά μεταξύ τους και με τις ΗΠΑ για να αξιοποιήσουν στο έπακρο τη μεταστροφή του Trump στη εξωτερική πολιτική της Σαουδικής Αραβίας. Όπως οι ΗΠΑ, η Ευρώπη πρέπει να πιέσει τη Σαουδική Αραβία να λάβει εποικοδομητικά μέτρα για να ενισχύσει τις σχέσεις της με τους δυτικούς εταίρους της. Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να τονίσουν τη σημασία του MBS να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις του για ουσιαστικές εσωτερικές μεταρρυθμίσεις, προχωρώντας προς την κατάργηση της θανατικής ποινής, το τέλος του συστήματος κηδεμονίας για τις γυναίκες και τη νομοθεσία για τη θρησκευτική ελευθερία. Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, πρέπει να πιέσουν το Ριάντ για να υποστηρίξουν την απο κλιμάκωση και τη διπλωματία σε συγκρούσεις σε ολόκληρη την περιοχή.
Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για το Ιράν, το πιο ευαίσθητο ζήτημα για τη Σαουδική Αραβία και βασικό για τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Για να πείσει τους Σαουδάραβες να δώσουν τη διπλωματία με το Ιράν – και όχι να σαμποτάρουν τέτοιες προσπάθειες πίσω από τα παρασκήνια – οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να συμμετάσχουν σε μια συλλογική προσπάθεια πολιτικής και ασφάλειας για να διαβεβαιώσουν το Ριάντ ότι η επιστροφή στην πυρηνική συμφωνία δεν θα σήμαινε να κλείσει τα μάτια Η περιφερειακή επίθεση του Ιράν.
Η Σαουδική Αραβία ανησυχεί για το γεγονός ότι οι ΗΠΑ έχουν δηλώσει την πρόθεσή τους να αποδεχτούν την ιρανική επιρροή στην Υεμένη, τερματίζοντας την υποστήριξή τους στη στρατιωτική εκστρατεία υπό τη Σαουδική Αραβία εκεί και αναστρέφοντας τον χαρακτηρισμό των Χούτι ως ξένης τρομοκρατικής οργάνωσης. Για να προετοιμάσουν το έδαφος για περιφερειακές συνομιλίες για την ασφάλεια, οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να συνεργαστούν με τις ΗΠΑ για να παρέχουν διπλωματική δέσμευση και εγγυήσεις ασφάλειας που αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα. Πρέπει επίσης να τονίσουν ότι η Σαουδική Αραβία θα πρέπει να κάνει συμβιβασμούς για την υποστήριξη της βιώσιμης περιφερειακής αποκλιμάκωσης, καθιστώντας σαφές ότι η περαιτέρω βοήθεια από τη Δυτική ασφάλεια θα απειλείται εάν η χώρα δεν κινηθεί προς αυτήν την κατεύθυνση.
Η στρατηγική επισκόπηση του Λευκού Οίκου για τις σχέσεις ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας δεν χρειάζεται να ωθήσει το Ριάντ σε μια γωνία ή να βλάψει μόνιμα τη σχέση μεταξύ των πλευρών. Η «κρίσιμη δέσμευση» μπορεί, εάν αντιμετωπιστεί διπλωματικά, να οδηγήσει σε καλή πολιτική. Οι Ευρωπαίοι έχουν στρατηγικό συμφέρον να συντονίσουν με τις ΗΠΑ και να συνεργαστούν με τη Σαουδική Αραβία για να βρουν έναν δρόμο προς τα εμπρός.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων δεν λαμβάνει συλλογικές θέσεις. Οι εκδόσεις του ECFR αντιπροσωπεύουν μόνο τις απόψεις των μεμονωμένων συγγραφέων.