Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Τουρκίας βρίσκονται σε εξέλιξη. Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο Charles Michel και ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, πραγματοποίησαν επίσημη επίσκεψη στην Τουρκία στις 6 Απριλίου 2021. Πραγματοποίησαν συναντήσεις με τον Τούρκο Πρόεδρο Ερντογάν.
Ο τουρκικός Τύπος ανέφερε για μια θερμή συνάντηση. Η φιλοκυβερνητική εφημερίδα Yeni Şafak με τίτλο «Ζεστά μηνύματα από την ΕΕ». Οι κορυφαίοι πωλητές Hürriyet παρουσίασαν μια φωτογραφία του Προέδρου Ερντογάν καλωσορίζοντας τον von der Leyen, με τον τίτλο «ειλικρινείς χαιρετισμοί στην Ευρώπη».
Τόσο η ευρωπαϊκή όσο και η τουρκική πλευρά σχολίασαν θετικά τη συνάντηση. Τα κύρια θέματα της συνάντησης ήταν: η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο Πέλαγος, το Κυπριακό, οι Σύριοι πρόσφυγες, η ελευθέρωση των θεωρήσεων για τους Τούρκους πολίτες, τα εσωτερικά και περιφερειακά ζητήματα της Τουρκίας και η υλοποίηση της Τελωνειακής Ένωσης.
Οι σχέσεις μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Τουρκίας είχαν σχεδόν παγώσει, καθώς η διαδικασία προσχώρησης σταμάτησε ουσιαστικά λόγω της διακοπής της διαπραγμάτευσης νέων κεφαλαίων της νομοθεσίας της ΕΕ με την τουρκική εσωτερική νομοθεσία. Η ΕΕ ετοιμάζεται ακόμη και να επιβάλει κυρώσεις σε τουρκικές οντότητες, ιδίως στο πλαίσιο της σύγκρουσης στην Ανατολική Μεσόγειο και την πολιτική της Τουρκίας στη Λιβύη. Τα ευρωπαϊκά ναυτικά έψαξαν τα τουρκικά πλοία, για τα οποία υπάρχουν υπόνοιες ότι παραβίασαν το εμπάργκο όπλων.
Αλλά το 2021 ξεκίνησε με αυτό που τα μέσα ενημέρωσης αποκαλούσαν «τουρκική γοητεία», με τον Πρόεδρο Ερντογάν να δηλώνει, «η πλήρης ένταξη στην ΕΕ είναι ο στρατηγικός στόχος της Τουρκίας».
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναγνώρισε την προσέγγιση της Τουρκίας στη δήλωσή του της 25ης Μαρτίου και η πρόσφατη επίσκεψη έδειξε μια εξελισσόμενη συναίνεση για μια σειρά θεμάτων.
ανατολική Μεσόγειος
Ο αγώνας για την επίτευξη των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών μεταξύ της Ελλάδας, της Ελληνοκυπριακής Διοίκησης της Κύπρου από τη μία πλευρά και της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου και της Τουρκίας από την άλλη έχει προκαλέσει σημαντική ένταση τα τελευταία χρόνια.
Η δήλωση της 25ης Μαρτίου “χαιρέτισε ήδη” ότι η Τουρκία σταμάτησε τις “παράνομες” δραστηριότητες γεώτρησης στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η θετική αξιολόγηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση βασίστηκε επίσης στο γεγονός ότι στις 25 Ιανουαρίου, τα λεγόμενα διερευνητικά καθήκοντα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας ξεκίνησαν ξανά μετά από μια παύση 5 ετών. Το αμερικανικό Think Tank Stratfor αναφέρει ότι η τουρκική πλευρά προσπαθεί να συμπεριλάβει θέματα θαλάσσιων συνόρων σε αυτές τις συνομιλίες, οι οποίες αξιολογούνται ως χρήσιμες «για την αποτροπή μιας επικίνδυνης στρατιωτικής σύγκρουσης μεταξύ δύο μελών του ΝΑΤΟ».
Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Michel «καλωσόρισε» τόσο τις διερευνητικές συνομιλίες όσο και την επερχόμενη επίσκεψη του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών στην Τουρκία, η οποία έχει προγραμματιστεί για τις 14 Απριλίου.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξέφρασαν επίσης την ικανοποίησή τους, με τον εκπρόσωπο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ να δηλώνει ότι «υποστηρίζει όλες τις προσπάθειες μείωσης των εντάσεων στην Ανατολική Μεσόγειο».
Ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ερντογάν πρότεινε να διεξαχθεί διεθνές συνέδριο για την Ανατολική Μεσόγειο με συμμετοχή όλων των παράκτιων χωρών. Η δήλωση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 25ης Μαρτίου έχει ήδη «καλέσει τον Ύπατο Εκπρόσωπο να προχωρήσει μπροστά».
ο Κυπριακή ερώτηση
Ένα θέμα που συζητήθηκε σε αυτό το συνέδριο θα είναι η συμμετοχή και των δύο πλευρών της Κύπρου, της ελληνικής διοίκησης στο νότο και της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου στα βόρεια, που θα εκπροσωπούν δύο διαφορετικά έθνη.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η ελληνική πλευρά απαιτούν μια ομοσπονδία και των δύο πλευρών, συμπεριλαμβανομένης της απόσυρσης του τουρκικού στρατού που βρίσκεται στο νησί. Η Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου και η Τουρκία, αντίθετα, υπερασπίζονται μια λύση δύο κρατών.
Οι συνομιλίες μεταξύ των δύο πλευρών έχουν προγραμματιστεί για τα τέλη Απριλίου στο πλαίσιο της οργάνωσης του ΟΗΕ. Μετά την επίσκεψη της ΕΕ στην Τουρκία, ο Έλληνας Πρόεδρος Αναστασιάδης δήλωσε: «Δεν θα έλεγα ότι είμαι αισιόδοξος».
Εν τω μεταξύ, ο Τούρκος προεδρικός εκπρόσωπος İbrahim Kalın κάλεσε την ΕΕ, σε σχέση με τη σύγκρουση στη Μεσόγειο και την Κύπρο, «να μην επιτρέψει σε ορισμένες χώρες-μέλη να καταλάβουν τις τουρκοευρωπαϊκές σχέσεις».
Σύριοι πρόσφυγες
Ένα άλλο θέμα στη συνάντηση μεταξύ του Τούρκου Προέδρου και της ηγεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν οι Σύριοι πρόσφυγες στην Τουρκία. Η Τουρκία και η Ευρωπαϊκή Ένωση συμφώνησαν σε κοινή δήλωση τον Μάρτιο του 2016, σύμφωνα με την οποία η Τουρκία ασφαλίζει τα σύνορα με την ΕΕ, παίρνει πίσω όλους τους παράνομους μετανάστες και σε αντάλλαγμα, η ΕΕ θα υποστηρίξει τα προγράμματα με κεφάλαια.
Η τουρκική πλευρά έδωσε προτεραιότητα στο θέμα σε υψηλό βαθμό, με τον Προεδρικό Εκπρόσωπο Καλίν να απαιτεί νέα συμφωνία και να επιταχύνει τη μεταφορά χρημάτων για τους Σύρους πρόσφυγες τόσο στην Τουρκία όσο και εντός της Συρίας.
Ο Kemal İnat από το Think Tank SETA με στενές σχέσεις με την τουρκική κυβέρνηση ερμηνεύει τα τουρκικά αιτήματα προς την ΕΕ αμφίδρομα, ως προχωρημένη κατανομή φορτίων και υποστήριξη για τις στρατιωτικές και πολιτικές προσπάθειες της Τουρκίας στη Συρία για την πρόληψη νέων κυμάτων προσφύγων.
Σε συμφωνία με αυτήν την ερμηνεία, ο Kalın ζήτησε καλύτερο συντονισμό μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ σχετικά με την καταπολέμηση των τρομοκρατικών οργανώσεων στο νότιο τμήμα της Τουρκίας.
Από την ευρωπαϊκή πλευρά, ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen ανέλαβε το θέμα. Η Von der Leyen αναγνώρισε τις προσπάθειες της Τουρκίας για την πρόληψη της παράνομης μετανάστευσης, ζήτησε να επαναλάβει τις “επιχειρήσεις επιστροφής από τα ελληνικά νησιά στην Τουρκία” και ανακοίνωσε ότι η μελλοντική χρηματοδότηση θα επιτρέψει στους πρόσφυγες στην Τουρκία “να κερδίσουν τα προς το ζην”.
Περαιτέρω θέματα
Και οι δύο πλευρές εξέφρασαν τα εξής: τη βούληση για εκσυγχρονισμό της υπάρχουσας τελωνειακής ένωσης, την προετοιμασία για έναρξη διαλόγου υψηλού επιπέδου και τη συνέχιση των εργασιών για τη διαδικασία ελευθέρωσης των θεωρήσεων.
Η ευρωπαϊκή πλευρά έθεσε επίσης τον αγώνα κατά της αλλαγής του κλίματος και ενέτεινε τις ατομικές επαφές στην ημερήσια διάταξη.
Και οι δύο πλευρές συζήτησαν επίσης περιφερειακά ζητήματα όπως η κατάσταση στη Λιβύη και τη Συρία.
Οι εκπρόσωποι της ΕΕ εξέφρασαν κριτική για την αποχώρηση της Τουρκίας από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Michel εξέφρασε «βαθιές ανησυχίες» σχετικά με την ελευθερία του λόγου, τη στόχευση των πολιτικών κομμάτων και των μέσων ενημέρωσης.
Ο προεδρικός εκπρόσωπος Kalın δήλωσε ότι η Τουρκία θα συνεχίσει τον αγώνα ενάντια στη βία με στόχο τις γυναίκες ενισχύοντας την εγχώρια νομοθεσία και κάλεσε τους εκπροσώπους της ΕΕ να σεβαστούν την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης σε συνεχιζόμενες δίκες.
Χαμογελαστά πρόσωπα κρύβουν απειλές
Και οι δύο πλευρές σχολίασαν τη συνάντηση με θετικά λόγια. Ο Πρόεδρος της Επιτροπής της ΕΕ von der Leyen δήλωσε ότι είχε «μια ενδιαφέρουσα πρώτη συνάντηση με τον Πρόεδρο Ερντογάν», με την ΕΕ και την Τουρκία να «βρίσκονται στην αρχή ενός δρόμου» προς «πολύ καλύτερες σχέσεις». Ο Προεδρικός Εκπρόσωπος Καλίν δήλωσε, «δεν υπάρχει πρόβλημα που δεν μπορεί να λυθεί.
Ωστόσο, το χάσμα μεταξύ των θέσεων φαίνεται να είναι πολύ μεγάλο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζει τις μινιμαλιστικές θέσεις της Ελλάδας και της Νότιας Κύπρου σχετικά με τους συνοριακούς περιορισμούς της ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο, οι οποίες ουσιαστικά περιορίζουν την ΑΟΖ της Τουρκίας στον Κόλπο της Αττάλειας και μετατρέπουν το Αιγαίο σε ελληνική θάλασσα.
Η ευρωπαϊκή θέση για την επανένωση της Κύπρου από την άλλη πλευρά αγνοεί τις εθνικές και πολιτιστικές πραγματικότητες του νησιού και απειλεί να μετατρέψει το νησί σε τεράστιο αεροπλανοφόρο ελεγχόμενο από τον Ατλαντικό, απειλώντας την Τουρκία καθώς και ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.
Η Τουρκία δεν αναμένεται να αποδεχτεί αυτές τις προτάσεις.
Επομένως, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα έγγραφα της ΕΕ αναφέρουν ακόμη σοβαρές απειλές. Η κοινή ανακοίνωση προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, που εκπονήθηκε από τον Ύπατο Εκπρόσωπο και παρουσιάστηκε στις 22 Μαρτίου, απαριθμεί διάφορα «περιοριστικά μέτρα».
Σε αυτά περιλαμβάνονται η διεύρυνση και η εμβάθυνση των υφιστάμενων κυρώσεων, οι περιορισμοί στη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων στην Τουρκία, η «στόχευση τομέων σημαντικών για την τουρκική οικονομία», όπως ο τουρισμός, και οι εμπορικές απαγορεύσεις αγαθών και τεχνολογιών σε τομείς που σχετίζονται με την ενέργεια.
Η επίσκεψη του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών στην Τουρκία στις 14 Απριλίου υπόσχεται τους επόμενους γύρους διαπραγματεύσεων που θα διεξαχθούν με χαμογελαστά πρόσωπα, αλλά σφίγγοντας τις γροθιές.