Σύνοδος κορυφής Ισραήλ, ΗΑΕ, Ελλάδα, Κύπρος στέλνει μήνυμα στην Τουρκία – ανάλυση

Όταν ο Πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου συναντήθηκε στη Λευκωσία το 2016 με τον πρόεδρο της Κύπρου και τον πρωθυπουργό της Ελλάδας και χαιρέτισε τη δημιουργία ενός νέου στρατηγικού άξονα στην ανατολική Μεσόγειο, τόνισαν σε κοινή δήλωση ότι αυτή η συμμαχία δεν ήταν αποκλειστική λέσχη και ότι άλλες χώρες ήταν ευπρόσδεκτες να συμμετάσχουν.

Την Παρασκευή συμμετείχε μια άλλη χώρα: τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τα οποία κανείς που κάλυπτε αυτή τη συνάντηση πριν από πέντε χρόνια δεν θα ονειρευόταν, θα ήταν η χώρα που θα δέχεται την πρόσκληση.

Τα ΗΑΕ έστειλαν τον Anwar Gargash, διπλωματικό σύμβουλο του Προέδρου των ΗΑΕ Sheikh Khalifa bin Zayed, στην Πάφο της Κύπρου, για να συμμετάσχει στη συνάντηση με τον υπουργό Εξωτερικών Γκάντι Ασκενάζι, τον Κύπριο ομόλογό του, Νίκο Χριστοδουλίδη και τον Έλληνα Υπουργό Εξωτερικών Νίκο Ντεντιά. Ο Gargash είναι ανώτερος διπλωμάτης των ΗΑΕ, ο οποίος υπηρέτησε για 13 χρόνια – έως τον Φεβρουάριο – ως Υπουργός Εξωτερικών των ΗΑΕ.

Ενώ το Ιράν πήρε τα πρωτοσέλιδα από αυτήν τη συνάντηση – ο Ashkenazi τόνισε την Ισλαμική Δημοκρατία στα δημόσια σχόλιά του – μια άλλη χώρα πιθανότατα έδινε ακόμη μεγαλύτερη προσοχή στη σημασία και τη σημασία του parley: Τουρκία.

Από τότε που το Ισραήλ υπέγραψε τις Συμφωνίες του Αβραάμ στην Ουάσιγκτον τον Σεπτέμβριο με τα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν, η απειλή που έθεσε το Ιράν στο Ισραήλ και τις χώρες του Κόλπου θεωρείται ευρέως ως η κόλλα που παγιώνει αυτές τις σχέσεις.

Ενώ η ανησυχία για το Ιράν είναι μια σημαντική περιφερειακή ανησυχία που το Ισραήλ έχει από κοινού με τα ΗΑΕ, δεν είναι καθόλου το μόνο. Τα ΗΑΕ ανησυχούν εξίσου για τα σχέδια της Τουρκίας στην περιοχή και για την παρουσία του Gargash στη σύνοδο κορυφής της Κύπρου μαζί με τρεις άλλες χώρες στην περιοχή που ανησυχούν περισσότερο για την Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στέλνει ένα σαφές μήνυμα στην Άγκυρα.

Ο Ashkenazi στα δημόσια σχόλιά του είπε ότι το Ισραήλ θα κάνει ό, τι χρειάζεται για να «εμποδίσει το εξτρεμιστικό και αντισημιτικό καθεστώς» στο Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά όπλα. Δεν ανέφερε ούτε λέξη για την Τουρκία, παρόλο που η Άγκυρα σίγουρα ήταν θέμα συζήτησης.

Όσον αφορά τα ΗΑΕ για το Ιράν, ανησυχεί εξίσου για την Τουρκία. Δύο συνάδελφοι στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, ο Asli Aydintasbas και η Cinzia Bianco, έγραψαν τον περασμένο μήνα ότι μέχρι το 2020 η Τουρκία είχε αναδειχθεί για τα ΗΑΕ ως «πιο σημαντικός αντίπαλος» στη Μέση Ανατολή από οποιονδήποτε άλλο περιφερειακό παίκτη, συμπεριλαμβανομένου του Ιράν. Ο ABU DHABI, έγραψαν, έβλεπε το Ιράν ως «αποδυναμωμένο τόσο από το COVID-19 όσο και από τις κυρώσεις στο πλαίσιο της εκστρατείας« μέγιστης πίεσης »της κυβέρνησης Trump.

Η Τουρκία, ωστόσο, ρίχνει το βάρος της σε όλη την περιοχή, από τη Λιβύη έως τη Συρία. Η Τουρκία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, έγραψαν, εμπλέκονται σε μια «δεκαετή διαμάχη που ανακατεύει τη γεωπολιτική τάξη στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική» και ότι οι δύο χώρες βλέπουν η μία την άλλη ως τίποτα λιγότερο από «υπαρξιακούς αντιπάλους» που μια «σειρά αντιπροσώπων πολέμων μεταξύ του Κέρατος της Αφρικής και της ανατολικής Μεσογείου».

Οι δύο χώρες, έγραψαν, βρίσκονται στην αντίθετη πλευρά κάθε περιφερειακής σύγκρουσης από το 2011, συμπεριλαμβανομένης της Λιβύης, της Υεμένης και της Συρίας.

Η ένταξη των ΗΑΕ στο Ισραήλ, την Κύπρο και την Ελλάδα – της οποίας η τριμερής συμμαχία γεννήθηκε εν μέρει λόγω του ενδιαφέροντος να διενεργήσει ελέγχους στην Τουρκία – πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο της διαμάχης ΗΑΕ-Τουρκίας και το αμοιβαίο συμφέρον των τεσσάρων χωρών να συγκρατήσουν την Άγκυρα την ανατολική Μεσόγειο και την περιοχή. Σύμφωνα με τους Aydintasbas και Bianco, η προέλευση του ανταγωνισμού ΗΑΕ-Τουρκίας επιστρέφει στην αραβική εξέγερση την άνοιξη του 2011, όταν η Άγκυρα «είδε [it] ως ευκαιρία όχι μόνο να κουδουνίσει την δομή ισχύος της ANCIEN στην περιοχή αλλά και να επεκτείνει τη δική της επιρροή. Καθώς οι φιλικές κυβερνήσεις ανέλαβαν τα καθήκοντά τους στην Υεμένη, την Τυνησία και την Αίγυπτο, το Ισλαμιστικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν – το οποίο είναι συμπαθητικό προς τη Μουσουλμανική Αδελφότητα – ήλπιζε ότι η νέα περιφερειακή τάξη θα αναδιαμορφώσει τον αραβικό κόσμο με την εικόνα του ΑΚΡ, εγκαινιάζοντας μια εποχή τουρκικών συμμαχικών εκλεγμένων σουνιτικών κυβερνήσεων αντί των κοσμικών ελίτ ή των μοναρχιών ».

Όλα αυτά έπληξαν τις μοναρχίες του Κόλπου που «αντιμετώπισαν περιορισμένη εσωτερική αντιπολίτευση αλλά είδαν την επαναστατική παλίρροια στην περιοχή ως πιθανή πρόκληση για την αυταρχική συμφωνία στις δικές τους κοινωνίες». Αυτή η ανησυχία στη συνέχεια επιδεινώθηκε από την άνετη σχέση της Τουρκίας με το Κατάρ, καθώς «οι Εμιράτες φοβόταν ότι η Άγκυρα και η Ντόχα θα τοποθετηθούν στην καρδιά ενός ισλαμικού ισλαμικού δικτύου σε ολόκληρη την περιοχή και τα ΗΑΕ θα γωνιαστούν».

Οι γραμμές μάχης σχεδιάστηκαν έτσι. Οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών ξεκίνησαν το 2013, όταν ο αιγυπτιακός στρατός απέθεσε την κυβέρνηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας του Μωάμεθ Μόρσι και έφερε τον στρατηγό Αμπντέλ-Φατάχ αλ-Σίσι στην εξουσία, κάτι που εξοργίζει τον Ερντογάν. Στη συνέχεια, τρία χρόνια αργότερα, υπήρξε μια αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία που ο Ερντογάν κατηγόρησε σε μεγάλο βαθμό στα ΗΑΕ.

Η κατανομή των βάσεων των ΗΑΕ στην Κύπρο με τους υπουργούς Εξωτερικών του Ισραήλ, της Κύπρου και της Ελλάδας προχωρά πολύ προς την κατεύθυνση της εδραίωσης ενός αντι-Τουρκικού άξονα – αν και κανένας από τους εταίρους δεν θα το περιέγραφε έτσι – και είναι απλώς το τελευταίο βήμα σε μια γρήγορη διπλωματική μετατόπιση που έκανε το Ισραήλ μετά το περιστατικό στολίσκου Mavi Marmara το 2010 και η αναγνώριση στην Ιερουσαλήμ ότι η μέχρι τότε στρατηγική σχέση του Ισραήλ με την Τουρκία τελείωσε και δεν θα επέστρεφε για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Μετά την κατάρρευση των σχέσεων με την Τουρκία, η Ιερουσαλήμ ανέπτυξε στενούς δεσμούς με τους αντιπάλους της Τουρκίας στην περιοχή, κυρίως την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά και χώρες των Βαλκανίων όπως η Ρουμανία και η Βουλγαρία.

Το Ισραήλ έχασε έναν σημαντικό στρατηγικό εταίρο όταν διαλύθηκαν οι δεσμοί με την Τουρκία, και εκτός από την απώλεια μιας μεγάλης αγοράς για τα όπλα του, έχασε επίσης την ικανότητα της αεροπορικής δύναμης να εκπαιδεύεται στον τουρκικό εναέριο χώρο. Την Κυριακή το Υπουργείο Άμυνας ανακοίνωσε ότι το Ισραήλ μόλις υπέγραψε 20ετή συμφωνία προμηθειών άμυνας με την Ελλάδα ύψους 1,65 δισεκατομμυρίων δολαρίων – η οποία δεν αντισταθμίζει τις απώλειες στρατιωτικών συμφωνιών με την Τουρκία – και τα εκπαιδευτικά προβλήματα για την αεροπορία έχουν επιλυθεί με την εκπαίδευση σε ελληνικούς ουρανούς .

Η προσθήκη τώρα των ΗΑΕ σε έναν ισραηλινό-ελληνοκυπριακό άξονα αποδεικνύει περαιτέρω ότι δεν χάνονται όλα όταν κλείνει μια πόρτα στις περιφερειακές σχέσεις του Ισραήλ και ότι είναι δυνατόν – με δημιουργική σκέψη και κοινά συμφέροντα – να ανοίξει μια άλλη.

Source