Από τον Ariel Ben Solomon, JNS
Ο μακροχρόνιος αντίπαλος του Ισραήλ, ο Ισλαμιστής Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, βγήκε ζητώντας καλύτερους δεσμούς με το Ισραήλ σε αυτό που λένε οι ειδικοί είναι μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας βελτίωσης των σχέσεων με μια νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ με επικεφαλής τον εκλεγμένο Πρόεδρο Τζο Μπάιντεν και να ξεφύγει περιφερειακή απομόνωση.
«Θα θέλαμε να φέρουμε τους δεσμούς μας σε ένα καλύτερο σημείο», δήλωσε ο Ερντογάν την Παρασκευή αφού έπληξε την πολιτική του Ισραήλ με τους Παλαιστινίους, ανέφερε Ρόιτερς.
Ο Aykan Erdemir, ανώτερος διευθυντής του Τουρκικού Προγράμματος στο Ίδρυμα Άμυνας των Δημοκρατιών και πρώην μέλος του τουρκικού κοινοβουλίου, δήλωσε στο JNS ότι «η μισή καρδιά του Ερντογάν» προς το Ισραήλ βασίζεται σε δύο κύριους χώρους.
Πρώτον, ο Ερντογάν «ανησυχεί ότι η εισερχόμενη διοίκηση Μπάιντεν θα είναι πιο σκληρή για την Τουρκία από την εξερχόμενη κυβέρνηση Τραμπ και ελπίζει ότι οι προοπτικές μιας τουρκο-ισραηλινής προσέγγισης θα τον κερδίσουν κάποια πίστη με τον Μπάιντεν και την ομάδα του».
Δεύτερον, είπε ο Ερντεμίρ, ο Ερντογάν θέλει «να διαταράξει την αυξανόμενη ενεργειακή συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο, η οποία έχει εμβαθύνει τη διπλωματική απομόνωση της Άγκυρας στην περιοχή».
«Ωστόσο, ο Ερντογάν δυσκολεύεται να κρύψει τα βαθιά ριζωμένα αντι-ισραηλινά συναισθήματά του και απέτυχε να διατυπώσει ένα αξιόπιστο μήνυμα ως μέρος της τακτικής του προσέγγισης μέχρι στιγμής», πρόσθεσε. «Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς κάποιον κυρίαρχο Ισραηλινό πολιτικό να λάβει σοβαρά την προσφορά του Ερντογάν όσο η Τουρκία εξακολουθεί να είναι η πιο σημαντική βάση της Χαμάς έξω από τη Γάζα».
Η Τουρκία ήταν μια από τις λίγες χώρες της Μέσης Ανατολής που καθιέρωσε δεσμούς με το Ισραήλ μετά την ανεξαρτησία της το 1948. Για δεκαετίες, χρησίμευσε ως ένας από τους λίγους περιφερειακούς συμμάχους του Ισραήλ μέχρι τις διπλωματικές ανακαλύψεις με την Αίγυπτο και την Ιορδανία στη δεκαετία του 1980 και του ’90, και πιο πρόσφατα , με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και το Μαρόκο.
Η Τουρκία μένει χωρίς φίλους στην Ανατολική Μεσόγειο με ένα μπλοκ χωρών που βρίσκονται εναντίον της, συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ, της Ελλάδας, της Κύπρου, της Ιταλίας και της Αιγύπτου που συνεργάζονται σε ενεργειακά έργα, συμπεριλαμβανομένων κρίσιμων αγωγών φυσικού αερίου.
Ωστόσο, καθώς οι σχέσεις θερμαίνονται με τον αραβικό κόσμο, οι σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας έχουν επιδεινωθεί, ειδικά μετά το 2010 μπλε Μαρμάρα περιστατικό στολίσκου. Ενώ οι δύο χώρες δεν διέκοψαν ποτέ τελείως τους δεσμούς για το φιάσκο, οι εντάσεις συνεχίστηκαν, όπως συνέβησαν και μετά από προσπάθειες συμφιλίωσης τα τελευταία χρόνια. Μεγάλο μέρος της τριβής επικεντρώθηκε στην υποστήριξη της Τουρκίας προς τη Χαμάς, την τρομοκρατική οργάνωση που ελέγχει τη Λωρίδα της Γάζας και την αντισημιτική ρητορική της, ενώ ο Ερντογάν ήταν βαθιά επικριτικός για τις πολιτικές του Ισραήλ έναντι των Παλαιστινίων.
Οι χώρες απέλασαν η μία την άλλη τους πρεσβευτές το 2018 μετά από συγκρούσεις στα σύνορα με τη Γάζα. Τον Αύγουστο, το Ισραήλ κατηγόρησε την Τουρκία ότι έδωσε διαβατήρια σε μέλη της τρομοκρατικής ομάδας Χαμάς στην Κωνσταντινούπολη.
«Προσπάθησε να μετατρέψει τη χώρα σε αστρική δύναμη»
Ο Soner Cagaptay, συνεργάτης της οικογένειας Beyer και διευθυντής του τουρκικού ερευνητικού προγράμματος στο Ινστιτούτο της Ουάσινγκτον για την πολιτική κοντά στην Ανατολή, δήλωσε στο JNS ότι αυτό αποτελεί μια σημαντική αλλαγή πολιτικής από τον Ερντογάν.
Ο Cagaptay υπενθύμισε μια προηγούμενη μετατόπιση το 2010-11, όταν η οικονομία πήγε καλά και ο Τούρκος ηγέτης είχε απεικονιστεί ως διεθνιστής, τότε έσπασε με αυτόν τον ρόλο και απομακρύνθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες στην περιοχή κατά τη διάρκεια των αραβικών εξεγέρσεων.
«Ο Ερντογάν έσπασε τους δεσμούς με το Ισραήλ και έστρεψε την Τουρκία από την Ευρώπη και προσπάθησε να μετατρέψει τη χώρα σε αστέρι της Μέσης Ανατολής», δήλωσε ο Cagaptay, συγγραφέας του Η αυτοκρατορία του Ερντογάν: η Τουρκία και η πολιτική της Μέσης Ανατολής. “Αυτό δεν λειτούργησε τόσο καλά, και στη συνέχεια το 2016, μετά την απόπειρα πραξικοπήματος εναντίον του Ερντογάν, προσέγγισε τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και άρχισε να διαπραγματεύεται μαζί του στη Συρία.”
Ορισμένα κράτη του Κόλπου και η Αίγυπτος αντιτίθενται στην Τουρκία επειδή υποστηρίζει ισλαμιστές όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα.
Η Ρωσία και η Τουρκία έχουν υποστηρίξει αντίθετες πλευρές στη σύγκρουση της Συρίας με την Τουρκία που ενισχύουν τους ισλαμιστές αντάρτες και τη Ρωσία το συριακό καθεστώς.
Ο Cagaptay λέει ότι η Τουρκία έμεινε χωρίς φίλους εκτός από το Κατάρ και ένα από τα κόμματα στον εμφύλιο πόλεμο στη Λιβύη.
«Αυτό είναι το αντίθετο από αυτό που ο Ερντογάν πίστευε ότι θα πήρε όταν στράφηκε προς την περιοχή το 2010», αξιολόγησε ο Cagaptay.
Ορισμένα κράτη του Κόλπου και η Αίγυπτος αντιτίθενται στην Τουρκία επειδή υποστηρίζει ισλαμιστές όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα.
Η Τουρκία μένει χωρίς φίλους στην Ανατολική Μεσόγειο με ένα μπλοκ χωρών που βρίσκονται εναντίον της, συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ, της Ελλάδας, της Κύπρου, της Ιταλίας και της Αιγύπτου που συνεργάζονται σε ενεργειακά έργα, συμπεριλαμβανομένων κρίσιμων αγωγών φυσικού αερίου.
«Ο Ερντογάν πιστεύει ότι το Ισραήλ είναι ο πιο αδύναμος κρίκος της αντι-τουρκικής συμμαχίας και ότι μπορεί να χρησιμοποιήσει το Ισραήλ για να αντιμετωπίσει την εξουσία των κρατών του Κόλπου στην περιοχή», είπε.
Μια πιθανή μετάβαση προς πιο ζεστούς δεσμούς θα μπορούσε επίσης να είναι μέσω του αμοιβαίου συμμάχου του Αζερμπαϊτζάν. Η χώρα της περιοχής του Καυκάσου, η οποία ολοκλήρωσε πρόσφατα έναν σύντομο, αλλά αιματηρό πόλεμο με την Αρμενία, πρότεινε να ενεργήσει ως μεσάζων στη διαδικασία μεταξύ Ιερουσαλήμ και Άγκυρας. Τόσο το Ισραήλ όσο και η Τουρκία υποστήριξαν το Αζερμπαϊτζάν κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης στην περιοχή Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
«Η Τουρκία επιδιώκει να επιδιορθώσει τις σχέσεις με τη Δύση»
Όπως και με το Ισραήλ, οι σχέσεις της Τουρκίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες υπό την κυβέρνηση Τραμπ ήταν περίπλοκες. Ενώ ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ έκανε φιλικές χειρονομίες προς τον Ερντογάν, η κυβέρνησή του ανησυχούσε για την εμβάθυνση των σχέσεων της Τουρκίας με τη Ρωσία, ιδίως για την αγορά του συστήματος πυραυλικής άμυνας S-400, παρά το γεγονός ότι η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ.
Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο δήλωσε σε δήλωσή του στις 14 Δεκεμβρίου ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες επιβάλλουν κυρώσεις στην Τουρκία βάσει του νόμου για την αντιπαράθεση των αντιπάλων μέσω των κυρώσεων (CAATSA) για «προμήθεια συστήματος πυραύλων επιφανείας-αέρος S-400».
Η κίνηση περιλαμβάνει απαγόρευση όλων των αμερικανικών αδειών εξαγωγής και αδειών προς την Τουρκική Προεδρία των αμυντικών βιομηχανιών.
«Οι Ηνωμένες Πολιτείες κατέστησαν σαφές στην Τουρκία στα υψηλότερα επίπεδα και σε πολλές περιπτώσεις ότι η αγορά του συστήματος S-400 θα έθετε σε κίνδυνο την ασφάλεια της στρατιωτικής τεχνολογίας και του προσωπικού των ΗΠΑ και θα παρείχε σημαντικά κεφάλαια στον αμυντικό τομέα της Ρωσίας, καθώς και στη ρωσική πρόσβαση σε τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις και την αμυντική βιομηχανία », δήλωσε ο Πομπέο.
Η δήλωση συνέχισε λέγοντας ότι η Τουρκία προχώρησε με τη Ρωσία παρά την ύπαρξη διαλειτουργικών συστημάτων του ΝΑΤΟ. Η Τουρκία τέθηκε επίσης σε αναστολή, “εν αναμονή της απομάκρυνσης από την παγκόσμια συνεργασία F-35 Joint Strike Fighter”.
Η προσέγγιση του Ερντογάν στο Ισραήλ «είναι ένα εποικοδομητικό βήμα που έγινε για να επηρεάσει την εισερχόμενη κυβέρνηση του Μπάιντεν».
Ο Hay Eytan Cohen Yanarocak, ειδικός για την Τουρκία στο Κέντρο Moshe Dayan στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ και το Ινστιτούτο Στρατηγικής και Ασφάλειας της Ιερουσαλήμ, δήλωσε ότι «δεδομένης της CAATSA και πιθανών κυρώσεων της ΕΕ, η Τουρκία επιδιώκει να επιδιορθώσει τις σχέσεις με τη Δύση».
«Οι Τούρκοι βλέπουν το Ισραήλ ως το αμερικανικό υποκατάστημα στη Μέση Ανατολή και έτσι η ποιότητα της σχέσης ΗΠΑ-Τουρκίας καθορίζει την ποιότητα των ισραηλινών-τουρκικών δεσμών», δήλωσε ο Γιαναρόκακ. «Η Τουρκία θα ήθελε επίσης το υπέρ-Ισραήλ λόμπι στις Ηνωμένες Πολιτείες να υποστηρίξει τα συμφέροντά της».
Ο Γιαναρόκακ ισχυρίστηκε ότι η προσέγγιση του Ερντογάν στο Ισραήλ «είναι ένα εποικοδομητικό βήμα που έγινε για να επηρεάσει την εισερχόμενη κυβέρνηση Μπάιντεν».
Ενώ η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ πιθανότατα θα δώσει προτεραιότητα στην εσωτερική πολιτική τους μήνες μετά την ανάληψη της εξουσίας της, ο Μπάιντεν θα χρειαστεί τελικά να εμπλακεί στην Τουρκία με μια σειρά περιφερειακών θεμάτων από τη συνεχιζόμενη αστάθεια στη Συρία και την αυξανόμενη επιρροή του Ιράν σε περιφερειακά ενεργειακά ζητήματα.
Ωστόσο, είναι απίθανο το Ισραήλ να εγκαταλείψει τους νέους αραβικούς συμμάχους του μετά από ένα κύμα συμφωνιών ομαλοποίησης, που ενισχύονται από τις σχέσεις του με την Ελλάδα, την Κύπρο και την Αίγυπτο στην Ανατολική Μεσόγειο, σε αντάλλαγμα για μερικές πρόσφατες θερμές λέξεις από τον Ερντογάν.
Το Ισραήλ είναι πιθανό να συνεχίσει την οικονομική και άλλη συνεργασία με την Τουρκία, αλλά δεν θα φτάσει όσο θα ήθελε ο πρόεδρος του να αλλάξει τις στρατηγικές περιφερειακές προοπτικές.
Όπως το έθεσε ο Ερντεμίρ, «Η Τουρκία και το Ισραήλ έχουν έναν μακρύ κατάλογο κοινών συμφερόντων, και υπάρχει η δυνατότητα να δημιουργηθούν σχέσεις που θα κερδίζουν οφέλη σε οικονομικούς, διπλωματικούς και τομείς ασφάλειας. Ωστόσο, οι διμερείς σχέσεις θα παραμείνουν αναστατωμένες έως ότου ο Ερντογάν, και η επωνυμία του Ισλαμισμού, ψηφιστεί εκτός γραφείου.