Ο ισλαμιστής πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (δεξιά) τιμά τον αρχηγό της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγιε στο κοινοβούλιο της Άγκυρας στις 3 Ιανουαρίου 2012. (AFP) |
Έχουν περάσει περισσότερο από μια δεκαετία από τότε που η Τουρκία και το Ισραήλ, κάποτε στρατηγικοί εταίροι, διαλύθηκαν άσχημα, με μια θυμωμένη Άγκυρα που ορκίστηκε παθιασμένα να απομονώσει το Ισραήλ διεθνώς. Έχουν περάσει επίσης ακριβώς τέσσερα χρόνια από τότε που οι δύο χώρες αποφάσισαν να δώσουν ξανά στην ειρήνη μια ευκαιρία και διόρισαν πρεσβευτές. Θα έπρεπε να πακετάρουν και να φύγουν μετά από 17 μήνες προσπαθώντας να βάλουν τα πράγματα ξανά μαζί.
Η δεκαετία εχθρότητας μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, σαφώς μια επιλογή του ισλαμιστή προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έδωσε ακριβώς το αντίθετο από αυτό που η Άγκυρα ήλπιζε να συμβεί: Οι συμφωνίες του Αβραάμ παρήγαγαν μια ευκαιρία ορόσημο για ειρήνη στη Μέση Ανατολή. Οι πρώην Αραβοί εχθροί του Ισραήλ παρατάχθηκαν για να τερματίσουν τις εχθροπραξίες, ο ένας μετά τον άλλον, ενώ η Τουρκία, παραδόξως, επέκρινε τη δημιουργία διπλωματικών δεσμών μεταξύ του αραβικού κόσμου και του Ισραήλ, έχοντας ξεχάσει προφανώς ότι είχε ήδη διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ από το 1949.
|
Για πάνω από μια δεκαετία, η Άγκυρα ορκίστηκε με πάθος να απομονώσει το Ισραήλ διεθνώς. |
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και επτά άλλες χώρες αναγνώρισαν την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ, ενώ η Τουρκία έκανε εκστρατεία για την «Παλαιστινιακή πρωτεύουσα Ιερουσαλήμ». Το Ισραήλ έχτισε μια γεωστρατηγική συμμαχία με την Κύπρο και την Ελλάδα, ενώ οι εντάσεις της Τουρκίας με τα ελληνικά κράτη κλιμακώθηκαν εκθετικά. Οι δεσμοί της Τουρκίας με άλλες μουσουλμανικές χώρες όπως η Συρία, η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία, το Ιράκ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα βυθίστηκαν από το ένα ναδίρ στο άλλο. Τελικά, η Τουρκία έγινε η πρώτη χώρα στον κόσμο που κυρώθηκε επίσημα από τη Ρωσία, τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η υστερία της «απομόνωσης του Ισραήλ» της Τουρκίας έχει πρακτικά μετατρέψει την Τουρκία σε μνημείο αυτο-απομόνωσης.
Καθώς ο Ερντογάν αισθάνεται πιο ευάλωτος από ποτέ ενόψει του επικίνδυνου ταξιδιού της χώρας του, υπήρχαν εικασίες ότι η Τουρκία και το Ισραήλ ενδέχεται να εξομαλύνουν τους δεσμούς τους. Σύμφωνα με τον Selin Nasi, αναλυτή:
Οι σχέσεις Τουρκίας-Αμερικής αναμένεται να εισέλθουν σε μια δύσκολη περίοδο, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, λαμβάνοντας υπόψη την ευαισθησία της κυβέρνησης Μπάιντεν σε θέματα δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων … Δεδομένης της αντι-τουρκικής γνώσης που επικρατεί στο Κογκρέσο των ΗΠΑ, η Τουρκία μπορεί να ελπίζει ότι το Ισραήλ μπορεί να εξουδετερώσει την αντιπολίτευση και να βοηθήσει την Τουρκία να κερδίσει ξανά το αυτί της Ουάσιγκτον.
Ο Μέσοτ Κασίν, σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής για τον Ερντογάν, είπε στους Φωνή της Αμερικής:
Αν το Ισραήλ έρθει ένα βήμα, η Τουρκία μπορεί να έρθει δύο βήματα … Εάν δούμε ένα πράσινο φως, η Τουρκία θα ανοίξει ξανά την πρεσβεία και θα επιστρέψει τον πρέσβη μας. Ίσως τον Μάρτιο, μπορούμε να επαναφέρουμε τις πλήρεις διπλωματικές σχέσεις ξανά. Γιατί όχι … Η δημιουργία ειρήνης και ασφάλειας είναι πολύ σημαντική για το Ισραήλ και την Τουρκία.
Άξιος ανέφερε στις 23 Δεκεμβρίου ότι το Αζερμπαϊτζάν πρότεινε τη διαμεσολάβηση μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ για τη βελτίωση των σχέσεων. Η έκθεση ανέφερε ότι οι βοηθοί του Προέδρου των Αζέρων Ilham Aliyev είχαν πει στους Ισραηλινούς αξιωματούχους ότι ο Ερντογάν ήταν υπέρ της βελτίωσης των δεσμών. Σύμφωνα με Άξιος, οι βοηθοί ισχυρίστηκαν ότι «ο Ερντογάν δεν ήταν αντι-Ισραήλ, αλλά ήταν απλώς υπό την επήρεια συμβούλων που δεν έχουν πλέον κυριαρχία».
Τέλος, ο Ερντογάν μίλησε για το θέμα, λέγοντας ότι ήθελε να βελτιώσει τους δεσμούς με το Ισραήλ:
“Οι σχέσεις μας με το Ισραήλ σχετικά με τις πληροφορίες δεν έχουν σταματήσει ούτως ή άλλως, συνεχίζονται ακόμη”, δήλωσε ο Ερντογάν κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου. “Έχουμε κάποιες δυσκολίες με τους ανθρώπους στην κορυφή.”
Τόνισε ότι η Άγκυρα «δεν μπορεί να δεχτεί τη στάση του Ισραήλ απέναντι στα παλαιστινιακά εδάφη» και ότι «διαφέρουμε από το Ισραήλ όσον αφορά την κατανόηση της δικαιοσύνης και της εδαφικής ακεραιότητας των χωρών».
Αυτή η εικόνα αντανακλά μόνο μια πρόωρη αισιοδοξία για μια ρεαλιστική, συναλλαγή τουρκο-ισραηλινής επαναφοράς.
Ο Ερντογάν προέρχεται από τις τάξεις του πολιτικού Ισλάμ, το οποίο είναι «περισσότερο Παλαιστίνιο από τους Παλαιστινίους», και είναι ιδεολογικά υπέρ της Χαμάς και υπέρ της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Κάποτε είπε ότι ο σιωνισμός ήταν έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Έχει, αμέτρητες φορές, αποκαλέσει το Ισραήλ «κατάσταση τρομοκρατίας».
Θα ήταν παιδαριώδες να πιστέψουμε ότι ο άνθρωπος του οποίου ο πολιτικός σχηματισμός βασίστηκε σε μια μαχητική έκταση του αντι-Σιωνισμού ως σκοπός δεν ήταν αντι-Ισραηλινό, αλλά ήταν απλώς υπό την επήρεια συμβούλων που δεν έχουν πλέον κυριαρχία. Ο Ερντογάν είναι τόσο αντι-ισραηλινός σήμερα όσο ήταν 40, 30, 20 και 10 χρόνια πριν.
Μόνο πριν από ένα χρόνο, Ο Τηλεγράφος ανέφεραν ότι η Τουρκία στράφηκε «στα μάτια» στα μέλη της Χαμάς που σχεδίαζαν επιθέσεις εναντίον του Ισραήλ από την ασφάλεια της Τουρκίας, και ισχυρίστηκαν ότι οι πράκτορες στην Κωνσταντινούπολη αναζητούσαν προσλήψεις βομβιστών αυτοκτονίας προσφέροντας να πληρώσουν στις οικογένειές τους περίπου 20.000 δολάρια για την πραγματοποίηση επιθέσεων στην Ιερουσαλήμ τη Δυτική Όχθη. Τον Αύγουστο, Ο Τηλεγράφος αποκάλυψε ότι η Άγκυρα είχε χορηγήσει υπηκοότητα και διαβατήρια σε «ανώτερους λειτουργούς ενός τρομοκρατικού κέντρου της Χαμάς», συμπεριλαμβανομένης της Ζαχαρίας Νουμπάιτ, «του ανώτερου χειριστή της Χαμάς που επέβλεψε μια συνωμοσία για τη δολοφονία [then] δήμαρχος της Ιερουσαλήμ, καθώς και άλλες ισραηλινές δημόσιες προσωπικότητες. “Επίσης τον Αύγουστο, ο Ερντογάν συναντήθηκε στην Κωνσταντινούπολη με τον ανώτερο στρατιωτικό ηγέτη της Χαμάς, τον Σαλέχ αλ-Αρούρι και τον ανώτερο πολιτικό ηγέτη, Ισμαήλ Χανίγιε.
|
Κανένας από τους λόγους για τους οποίους ο Ερντογάν απομακρύνθηκε από τις κατά τα άλλα φιλικές σχέσεις με το Ισραήλ δεν έχει εξαφανιστεί. |
Αυτές δεν είναι θολές αναμνήσεις από μακρινό παρελθόν. Δεν είναι ούτε τυχαία. Ακολουθούν ένα ιδεολογικό μοτίβο εχθρότητας με θρησκευτικές γραμμές. Δεν κάνουν τον Ερντογάν έναν αξιόπιστο συνεργάτη για την ειρήνη.
Στην πραγματικότητα, κανένας από τους λόγους για τους οποίους ο Ερντογάν δεν προτίμησε να οδηγήσει αλλιώς φιλικές σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, όπου βρίσκονται σήμερα, έχει εξαφανιστεί. Χωρίς την εξαφάνισή τους για πάντα, μια επαναφορά θα παραμείνει αλλά μια γλυκιά επιθυμία.
Ο Burak Bekdil είναι πολιτικός αναλυτής με έδρα την Άγκυρα και συνεργάτης στο φόρουμ της Μέσης Ανατολής.