Faruk Loğoğlu
Αν και σε μεγάλο βαθμό ανεπιφύλακτα, η βασική αλήθεια για τις τουρκο-ελληνικές διαφορές στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο είναι ότι είναι επιλύσιμες. Πως και έτσι? Για το λόγο ότι υπάρχει αποθηκευμένος πλούτος σοφίας και εμπειρίας που συσσωρεύεται εδώ και πολλά χρόνια επίπονων διερευνητικών συνομιλιών και διαπραγματεύσεων μεταξύ των δύο γειτόνων.
Πολύ λίγες πέτρες έχουν μείνει αμετάβλητες στην αναζήτηση λύσης. Οι απαντήσεις είναι εκεί έξω. Υποστηρίζω αυτόν τον ισχυρισμό, επειδή έχω εμπλακεί άμεσα σε αυτές τις διμερείς συναντήσεις στα διάφορα στάδια της 35χρονης καριέρας μου στο τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών. Έτσι, το εμπόδιο στην αμοιβαία διαμονή, όπως προτείνω και εξηγώ αργότερα, πρέπει να αναζητηθεί αλλού.
Δεν σκοπεύω να αποκαλύψω κρατικά μυστικά εδώ. Όμως, ως πρώην εμπιστευτικός, θεωρώ ότι είναι καιρός να προσπαθήσουμε τουλάχιστον να βάλουμε τα πράγματα σε προοπτική, ώστε η Τουρκία και η Ελλάδα να μπορέσουν επιτέλους να κατευθυνθούν προς τα ειρηνικά νερά. Ως γείτονες, και οι δύο κερδίζουν πολλά από έναν οικισμό. Θα ακολουθήσουν στρατηγικά, οικονομικά και κοινωνικά οφέλη για τη βελτίωση της ζωής των Τούρκων και των Ελλήνων. Θα μπορούσε επίσης να έχει θετικό αντίκτυπο στο ζήτημα της Κύπρου. Και η Ευρώπη θα αναπνεύσει ευκολότερα.
Οι τεχνικές λεπτομέρειες των διαφόρων ζητημάτων που χωρίζουν τους δύο γείτονες δεν εμπίπτουν στην πρόταση μου εδώ. Μια άλλη προειδοποίηση αφορά τα προβλήματα της τουρκικής μειονότητας στη Δυτική Θράκη και το καθεστώς του Ελληνορθόδοξου Πατριάρχη στην Κωνσταντινούπολη. Και αυτά τα θέματα δεν θα συζητηθούν εδώ, αν και οποιαδήποτε συμφωνία για το Αιγαίο θα πρέπει να έχει επίσης ευεργετική επίδραση σε αυτά.
Ακολουθεί λοιπόν ο κατάλογος των ζητημάτων του Αιγαίου: η οριοθέτηση των χωρικών υδάτων, του εθνικού εναέριου χώρου και των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών. υφαλοκρηπίδα την αποστρατικοποιημένη κατάσταση ορισμένων ελληνικών νησιών · περιοχές πληροφοριών πτήσης (FIR) · στρατιωτικές πτήσεις κυριαρχία σε ανώνυμους γεωγραφικούς σχηματισμούς ή νησίδες. Το πρόσφατο ζήτημα της ανατολικής Μεσογείου είναι βασικά μια επέκταση των διαφορών στο Αιγαίο.
Οι νομικές και φυσικές ρυθμίσεις είναι επίσης σημαντικές που πρέπει να θυμάστε. Το Αιγαίο είναι μια θάλασσα με μοναδικά χαρακτηριστικά καθώς είναι ανάμεσα σε δύο γείτονες, που φιλοξενούν αρκετές χιλιάδες νησιά / νησίδες, τα περισσότερα από τα οποία ανήκουν στην Ελλάδα, αλλά πολλά από τα οποία βλέπουν οι Τούρκοι κάτοικοι στην απέναντι ακτογραμμή. Είναι οι «ειδικές περιστάσεις» του Αιγαίου που ανάγκασαν την Τουρκία να μην προσχωρήσει στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, διότι οι όροι της ήταν πολύ γενικοί, πολύ σαρωτικοί για να ληφθούν υπόψη οι συγκεκριμένες διαμορφώσεις του Αιγαίου. Η Ελλάδα έχει υπογράψει τον Νόμο της Θάλασσας και βασίζει τις περισσότερες από τις αιτήσεις της για το Αιγαίο στις διατάξεις της.
Πώς λοιπόν πρέπει να λύσουμε αυτά τα προβλήματα σε ένα τόσο περίπλοκο περιβάλλον; Η κατάλληλη – και μερικώς δοκιμασμένη – μέθοδος είναι μάλλον απλή. Πρώτον, οι δύο πλευρές καταρτίζουν μια λίστα προβλημάτων, είτε συμφωνούν είτε όχι σε οποιοδήποτε συγκεκριμένο θέμα «ως πρόβλημα». Στη συνέχεια, συμφωνούν να χωρίσουν τη λίστα σε δύο μέρη. Κάποιος θα αποτελούσε θέματα που θα συμφωνούσαν να αντιμετωπίσουν διμερώς. Το άλλο μέρος θα περιλαμβάνει θέματα που θα συμφωνούσαν να λάβουν στη διεθνή διαιτησία. Φυσικά δεν υπάρχει a priori λόγος για τον οποίο όλα τα εκκρεμή ζητήματα δεν μπορούν ή δεν πρέπει να επιλυθούν μέσω διμερών διαπραγματεύσεων.
Ας φανταστούμε λοιπόν για μια στιγμή που η Τουρκία και η Ελλάδα συμφωνούν τελικά. Αλλά αυτό ακριβώς είναι σε εκείνο το σημείο που η όλη συμφωνία είναι πιθανό να χαθεί. Γιατί; Λόγω του ριζωμένου απορριπτισμού από την πλευρά των Ελλήνων και των Τούρκων, αν και με διαφορετικές εντάσεις. Οποιαδήποτε διαπραγματευτική συμφωνία με την Τουρκία είναι πιθανό να χαρακτηριστεί ως ξεπούλημα, αν όχι εντελώς προδοσία από το ελληνικό κοινό και τους υποστηρικτές του. Η ελληνική εκκλησία και τα μέσα ενημέρωσης είναι οι πρωταρχικοί μοχλοί. Η ιστορία και η ψυχολογία παίζουν εδώ. Έχοντας υπό την οθωμανική κυριαρχία για πολλούς αιώνες και έχοντας χάσει τον πόλεμο εναντίον Τούρκων εθνικιστών, ο αντι-τουρκισμός είναι μέρος της καθημερινής διατροφής της ελληνικής ψυχής.
Στη συνέχεια, υπάρχουν οι εθνικιστές στην Τουρκία και άλλοι που δεν είναι διατεθειμένοι να κάνουν παραχωρήσεις χάριν μιας διευθέτησης. Παρ ‘όλα αυτά, οι Τούρκοι είναι πιθανότατα πιο άνετοι με την κοινή τους ιστορία και επομένως μια συμφωνία θα μπορούσε ευκολότερη αποδοχή από τον τουρκικό λαό.
Τι είναι λοιπόν το μάθημα που πρέπει να μάθουμε; Ότι η προτεραιότητα είναι για τους Έλληνες και τους Τούρκους είναι να εκπαιδεύσουν το κοινό τους για τα οφέλη της αμοιβαίας διευθέτησης στο Αιγαίο. Μια τέτοια προσπάθεια θα απαιτούσε τη συντονισμένη συνεργασία των μέσων ενημέρωσης, της κοινωνίας των πολιτών και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και στις δύο χώρες. Η προετοιμασία των δύο λαών για ειρήνη θα πάρει χρόνο.
Ως εκ τούτου, η εξαγγελθείσα επανέναρξη διερευνητικών συνομιλιών μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας (61η σύνοδος στις 25 Ιανουαρίου στην Κωνσταντινούπολη – πρώτη σε πέντε χρόνια) είναι καλή είδηση. Προτείνω, ωστόσο, ότι το θέμα της προετοιμασίας των ανθρώπων τους για διαμονή με διαπραγμάτευση πρέπει να βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας. Όταν και αν αυτό επιτευχθεί, τότε η διαρκής τουρκο-ελληνική φιλία θα μπορούσε να είναι μόνο μια χειραψία.
* Ο Faruk Loğoğlu είναι πρώην Τούρκος πρέσβης.