Το έτος 2020 με όλες τις αρνητικές συνεννοήσεις του που συνδέονται με την τρομερή πανδημία Covid-19 ήταν επίσης μια γόνιμη χρονιά σε γεωπολιτικό επίπεδο, ειδικά για την Αίγυπτο και την Ελλάδα.
Αυτή ήταν η χρονιά που σηματοδότησε καθοριστικά την επιστροφή της Μεσογείου ως εστιακό γεωπολιτικό χώρο σε παγκόσμιο επίπεδο και τόνισε τη στρατηγική σημασία της Αιγύπτου και της Ελλάδας. Οι εσωτερικές αναταραχές στη Λιβύη και το νέο τοπίο ισχύος στη Μεσόγειο επέστησαν την προσοχή της διεθνούς κοινότητας. Οι προκλήσεις περιφερειακής ασφάλειας και τα σχέδια ενεργειακής συνεργασίας στη Μεσόγειο τόνισαν την ανανεωμένη γεωπολιτική της σημασία σε παγκόσμια κλίμακα.
Τον Ιανουάριο, η Αίγυπτος, η Ελλάδα, η Κύπρος, η Ιταλία, το Ισραήλ, η Ιορδανία και η Παλαιστινιακή Αρχή δημιούργησαν το Φόρουμ Ανατολικής Μεσογείου (EMGF), ενώ η Γαλλία θα γίνει μέλος αυτού το 2021. Το EMGF είναι ένας θεμελιώδης νέος διεθνής οργανισμός στον τομέα της ενεργειακής ασφάλειας και ένα νέο μπλοκ οικονομικής δύναμης που θα είναι σε θέση να συνεργαστεί με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ΕΕ, οι ΗΠΑ και τα ΗΑΕ θα γίνουν επίσης μόνιμοι παρατηρητές.
Τον Αύγουστο, η Αίγυπτος και η Ελλάδα υπέγραψαν μια συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης για τη θέσπιση των αντίστοιχων Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών (ΑΟΖ) κάθε χώρας στην Ανατολική Μεσόγειο νοτιοανατολικά του νησιού της Κρήτης και στα βορειοανατολικά της κυβέρνησης Matrouh στην Αίγυπτο. Σύμφωνα με τον υπουργό Εξωτερικών της Αιγύπτου Sameh Shoukri, η συμφωνία ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών «επιτρέπει στην Αίγυπτο και την Ελλάδα να προχωρήσουν με μεγιστοποίηση των οφελών από τον πλούτο που διατίθεται στις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες και των δύο χωρών, ιδιαίτερα ελπιδοφόρα αποθέματα φυσικού αερίου και πετρελαίου». Εκφράζει την κοινή βούληση των δύο κρατών να ξεπεράσουν αβάσιμους εδαφικούς ισχυρισμούς στη Μεσόγειο από ρεβιζιονιστές και επιθετικούς κρατικούς φορείς.
Τον Νοέμβριο, ο Πρόεδρος της Αιγύπτου Abdel-Fattah Al-Sisi πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στην Αθήνα, επιβεβαιώνοντας τις εξαιρετικές διμερείς σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών και τη βούλησή τους να προχωρήσουν σε νέους τομείς συνεργασίας. Τόνισε την ταυτότητα των απόψεων μεταξύ Αιγύπτου και Ελλάδας σε θέματα ασφάλειας, δηλώνοντας ότι «υπάρχει συναίνεση» μεταξύ της Αιγύπτου και της Ελλάδας για την αντιμετώπιση των περιφερειακών απειλών και τη συνεργασία σε διάφορα επίπεδα.
Οι διμερείς σχέσεις μεταξύ Αιγύπτου και Ελλάδας έχουν αυξηθεί σταθερά στο πλαίσιο μιας παγκόσμιας ανακατανομής της εξουσίας και των περιφερειακών προκλήσεων. Τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο, πραγματοποιήθηκε η κοινή αεροναυτική άσκηση της Μέδουσας, όπου είδαν στρατιωτικές δυνάμεις από την Αίγυπτο, την Ελλάδα, την Κύπρο, τα ΗΑΕ και τη Γαλλία να λειτουργούν στα ανοικτά της Αλεξάνδρειας. Αυτό ήταν μια σαφής εκδήλωση της ικανότητας αυτών των κρατών να αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε εξωτερική παρέμβαση στη Μεσόγειο.
Τι θα μπορούσε να συμβεί το 2021 και ποιος είναι ο δρόμος προς τα εμπρός; Το 2021, η Ελλάδα θα γιορτάσει την 200ή επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης κατά της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το 2022, η Αίγυπτος θα σηματοδοτήσει την 100ή επέτειο της ανεξαρτησίας της Αιγύπτου. Η ιστορία είναι ο οδηγός μας, αλλά η δημιουργία του μέλλοντος είναι καθήκον μας.
Σε διπλωματικό επίπεδο, η έμφαση στη Μεσόγειο θα παραμείνει σταθερή. Η Συμφωνία ΑΟΖ που υπογράφηκε τον Αύγουστο μεταξύ Αιγύπτου και Ελλάδας είναι μερική, και πρέπει να γίνουν περισσότερα για την πλήρη οριοθέτηση. Όσον αφορά την κατάσταση στη Λιβύη, οι προτάσεις της Αιγύπτου σχετικά με το μέλλον αυτής της πολυσύχναστης χώρας είναι η μόνη λογική πορεία προς τα εμπρός.
Σε χρηματοοικονομικό επίπεδο, η εξέλιξη του EMGF και της ενεργειακής συνεργασίας είναι θεμελιώδεις όχι μόνο για τα οικονομικά οφέλη αλλά και για την περιφερειακή σταθερότητα. Σε στρατιωτικό επίπεδο, η Αίγυπτος, η Ελλάδα και η Κύπρος θα είναι σε θέση να αναβαθμίσουν περαιτέρω τη συνεργασία και τους δεσμούς τους. Η Αίγυπτος έχει έναν ισχυρό στρατό λόγω των μεταρρυθμίσεων και των πρωτοβουλιών του προέδρου Al-Sisi, ενώ η Ελλάδα αναβαθμίζει την αεροπορική της δύναμη με τη συμπερίληψη των αεριωθούμενων αεροσκαφών Rafale και F-35.
Η Ελλάδα, ως μέλος του ΝΑΤΟ, θα μπορούσε να προβάλει τον ρόλο της Αιγύπτου ως πολύτιμου εταίρου στην Αφρική και τη Μεσόγειο. Η Αίγυπτος και η Ελλάδα θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μια κοινή δύναμη για περιπολίες στις θάλασσες και προστασία των κοινών συμφερόντων. Αυτή η δύναμη θα μπορούσε να επεκτείνει τις δραστηριότητές της από τα παράλια της Λιβύης στην Κύπρο.
Η Μεσόγειος δεν είναι πλέον ένας τομέας δευτερεύουσας σημασίας, και αντ ‘αυτού έχει γίνει διεθνής εστίαση και κεντρικός τομέας γεωπολιτικής σημασίας. Οι χώρες της περιοχής μπορούν να αποκομίσουν καρπούς συνεργασίας και περιφερειακών συμμαχιών. Ο στρατηγικός προσανατολισμός της Αιγύπτου και της Ελλάδας έχει μετατοπιστεί προς αυτήν την αρχαία θάλασσα που ήταν το σπίτι των Αιγυπτίων και Ελλήνων εδώ και χιλιάδες χρόνια. Η Μεσόγειος θα είναι απαραίτητη για τη διεθνή ασφάλεια τα επόμενα χρόνια.
Ο συγγραφέας είναι λέκτορας γεωπολιτικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ελλάδα.
* Μια έκδοση αυτού του άρθρου εμφανίζεται σε έντυπη έκδοση στις 7 Ιανουαρίου 2021 του Al-Ahram Weekly.
Σύντομος σύνδεσμος: