Ο Στέφανος Μπουρνιάς, 25 ετών, εργάζεται σε συνεργατικό χώρο, εν μέσω πανδημίας της νόσου των κορωνών, στην Αθήνα, στις 29 Μαρτίου. Η κατασκευή με βάση την καινοτομία, τις νεοσύστατες επιχειρήσεις, τις υπηρεσίες υψηλής ποιότητας στον πολιτισμό, τον τουρισμό και τη ναυτιλία, καθώς και ξένες επενδύσεις μπορούν σχηματίστε ένα δίκτυο που υποστηρίζεται και με τη σειρά του υποστηρίζει εξειδικευμένους τομείς μελέτης, λέει ο συγγραφέας. [Alkis Konstantinidis/Reuters]
Μια μεγάλη επέτειος όπως αυτή που γιορτάζει η Ελλάδα φέτος είναι μια ευκαιρία να συλλογιστούμε τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που βρίσκονται μπροστά μας. Η αξιολόγηση των προοπτικών ανάπτυξης της χώρας δείχνει ελλείψεις σε τουλάχιστον τρεις τομείς: μια αδιάφορη σύνδεση μεταξύ επιχειρηματικότητας και ξένων αγορών. έλλειψη παραγωγής και καινοτομίας υψηλής τεχνολογίας · και μια δυσμενή δημογραφική πορεία, με λίγες γεννήσεις και αρνητικό ισοζύγιο μετανάστευσης. Εν ολίγοις, η ενδοστρέφεια υπονομεύει την πρόοδο που θα μπορούσε να επιτευχθεί.
Πολλές οικονομίες, καθώς και κοινωνίες, ενισχύονται τακτικά από ένα εκπαιδευτικό σύστημα που προσελκύει ανθρώπους και ιδέες από μια ευρύτερη περιοχή. Συγκεκριμένα, η τριτοβάθμια εκπαίδευση μπορεί να χρησιμεύσει ως όχημα κινητικότητας για μαθητές, επιστήμονες και τεχνολογία. Τα σημαντικά οφέλη αυτού δεν φαίνονται μόνο σε χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία – οι οποίες θα ήταν πολύ διαφορετικές αν δεν προσελκύσουν και αναπτύσσουν συστηματικά το ανθρώπινο κεφάλαιο – αλλά και σε μια πληθώρα άλλων που έχουν εκμεταλλευτεί ή καλλιεργήσει περιοχές και πεδία με μεγάλη τοπική ή παγκόσμια εμβέλεια.
Οι άνθρωποι που μετακινούνται σε άλλη χώρα για να σπουδάσουν δεν ενισχύουν απλώς την τοπική οικονομία. Επίσης, φέρνουν ιδέες, σχηματίζουν προσωπικούς δεσμούς και συχνά παραμένουν για επαγγελματικούς ή προσωπικούς λόγους, εντάσσονται στην κοινωνία και ενισχύουν την οικονομία στην παραγωγική τους κορυφή. Χρησιμεύουν επίσης ως ισχυρή γέφυρα με τη χώρα καταγωγής τους.
Αυτός είναι ένας μηχανισμός που έχει σπάσει στην Ελλάδα. Πολύ λίγοι μαθητές έρχονται εδώ για να σπουδάσουν από το εξωτερικό, και ενώ αυτό οφείλεται εν μέρει στο ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα, οφείλεται επίσης στην οικονομία. Ωστόσο, το δυναμικό είναι εξαιρετικό. Η Ελλάδα θα μπορούσε να είναι ένα σημαντικό κέντρο για μεταπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές, ακόμη και για επαγγελματική κατάρτιση και εξειδικευμένες σπουδές, τοπικά για την ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, της Μέσης Ανατολής, της Τουρκίας και, φυσικά, της Κύπρου, με επικεφαλής τις επιστήμες και τα οικονομικά, δεδομένα ανάλυση και διαχείριση επιχειρήσεων. Σε παγκόσμια κλίμακα, θα μπορούσε να είναι μια δύναμη στις κλασικές μελέτες, την ιστορία και τη φιλοσοφία. Η καλλιέργεια δεσμών με τη διασπορά θα ήταν επίσης επωφελής, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας περισσότερων προγραμμάτων στην αγγλική γλώσσα, της συνεργασίας με ιδρύματα στο εξωτερικό και της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας.
Η συστηματική προσέλκυση περισσότερων νέων από ό, τι σήμερα δεν θα είχε θετική επίδραση στο φοιτητικό σώμα της χώρας. Θα συμβάλει στη δημιουργία ενός πλούσιου και δυναμικού εκπαιδευτικού περιβάλλοντος. Οι φοιτητές στην Ελλάδα σήμερα έχουν μικρή έκθεση και επικοινωνία με τις εξελίξεις στο εξωτερικό, σε αντίθεση με εκείνους που σπουδάζουν αλλού. Αυτή η εκδήλωση ενδοσκόπησης έχει αρνητικό αντίκτυπο σε μια στιγμή που το άνοιγμα των οριζόντων μας είναι κρίσιμο για τις επιστήμες και την οικονομία.
Ωστόσο, το να κάνουμε το εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας πιο ελκυστικό, με μεγαλύτερη παρουσία στον διεθνή χάρτη, δεν είναι κάτι που μπορεί να συμβεί αυτόματα. Απαιτεί τον εκσυγχρονισμό των δομών και των λειτουργιών του – ένα σύστημα που είναι υπερβολικά ρυθμισμένο από το κράτος ή με εσωστρεφείς και ξεπερασμένες μορφές διακυβέρνησης δεν μπορεί απλώς να αντεπεξέλθει στις σημερινές προκλήσεις. Είναι επίσης σημαντικό τα μέρη της οικονομίας να αναδιαμορφωθούν, καθώς η εκπαίδευση δεν μπορεί να είναι γέφυρα πουθενά. Η κατασκευή με βάση την καινοτομία, τις νεοσύστατες επιχειρήσεις, τις υπηρεσίες υψηλής ποιότητας στον πολιτισμό, τον τουρισμό και τη ναυτιλία, και οι ξένες επενδύσεις μπορούν να σχηματίσουν ένα δίκτυο που υποστηρίζεται και με τη σειρά του υποστηρίζει εξειδικευμένους τομείς σπουδών.
Οι πολιτικές που στοχεύουν στην ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου, αλλά και στην ενίσχυση ενός δυναμικού τμήματος του πληθυσμού που αρχικά θα προσελκύεται από το εκπαιδευτικό σύστημα είναι θεμελιώδεις. Λαμβάνοντας υπόψη την αναμενόμενη ανάκαμψη μετά το τέλος της πανδημίας και για να επιτύχει μεσοπρόθεσμα, είναι σημαντικό να τεθούν σε κίνηση οι απαραίτητες πολιτικές παρεμβάσεις. Σε τελική ανάλυση, μια ματιά στο παρελθόν μας δείχνει ότι η χώρα ανέκαθεν προχώρησε σημαντικά όταν ήταν πιο ανοιχτή. Η χρήση των νέων ευρωπαϊκών πόρων θα είναι επιτυχής μόνο στο βαθμό που λειτουργεί προς μια πιο εξωτερική και ανοιχτή οικονομία αντί για το αντίθετο, όπως συνέβη συχνά στο παρελθόν.
Ο Νίκος Βέτας είναι γενικός διευθυντής του Ιδρύματος Οικονομικής και Βιομηχανικής Έρευνας (ΙΟΒΕ) και καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.