30 Δεκεμβρίου 2020
Πολλαπλές κινήσεις της Τουρκίας τις τελευταίες εβδομάδες δείχνουν ότι οι σχέσεις μεταξύ Ιερουσαλήμ και Άγκυρας μπορεί να αλλάξουν ή ότι θα ήθελε η Τουρκία.
Οι διμερείς δεσμοί μεταξύ των δύο χωρών έχουν τεταθεί για πάνω από μια δεκαετία, από το περιστατικό Mavi Marmara του 2010, όπου στρατιώτες IDF πυροβόλησαν και σκότωσαν Τούρκους ακτιβιστές σε ένα πλοίο που έπλεε προς τη Γάζα υπό κλειστό. Αυξήθηκαν πριν από δύο χρόνια, όταν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ αναγνώρισε την Ιερουσαλήμ ως την πρωτεύουσα του Ισραήλ. Μετά τις επακόλουθες θανατηφόρες συγκρούσεις μεταξύ στρατιωτών IDF με διαδηλωτές της Γάζας, η Άγκυρα απέλασε τον πρεσβευτή του Ισραήλ Eitan Na’eh, τον ταπεινώνοντας στο αεροδρόμιο κατά την αναχώρηση. Η Ιερουσαλήμ έμεινε με λίγη επιλογή παρά να ανταποδώσει, ζητώντας από τον Τούρκο πρόξενο, Husnu Gurcan Turkoglu, να φύγει από τη χώρα.
Με την πάροδο των ετών, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εξέδωσε αμέτρητες αντι-Ισραηλινές, ακόμη και αντισημιτικές δηλώσεις, οι οποίες βύθισαν τις σχέσεις ακόμη χαμηλότερα. Στις 13 Αυγούστου, λίγο μετά το Trump ανακοίνωσε την ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Εμιράτων, ο Ερντογάν προειδοποίησε ότι σκέφτεται να αναστείλει τους διπλωματικούς δεσμούς με το Αμπού Ντάμπι και να αποσύρει τον Τούρκο πρέσβη.
Ο Ερντογάν δεν πέρασε με την απειλή του. Τέσσερις μήνες αργότερα, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν την ανανέωση των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Μαρόκου, η Τουρκία αντέδρασε διαφορετικά. Ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Καβούσογλου είπε ότι δεν πρέπει να υπάρξουν σχέσεις εις βάρος των Παλαιστινίων, αλλά σημείωσε επίσης ότι κάθε χώρα έχει το δικαίωμα να διατηρεί τις σχέσεις που επιλέγει με μια άλλη.
Τον περασμένο Οκτώβριο, αυτός ο δημοσιογράφος έγραψε ότι οι εμπορικοί δεσμοί Ισραηλινής-Τουρκίας και οι πολιτιστικές ανταλλαγές ήταν σε άνοδο. Στις 30 Νοεμβρίου, η Al-Monitor ανέφερε ότι ο αρχηγός της εθνικής υπηρεσίας πληροφοριών της Τουρκίας Χακάν Φιντάν είχε διεξαγάγει μυστικές συνομιλίες με Ισραηλινούς αξιωματούχους σε προσπάθειες αποκατάστασης διμερών σχέσεων. Στις 7 Δεκεμβρίου, το Ινστιτούτο Τελ Αβίβ Moshe Dayan πρότεινε στις δύο χώρες να επανεξετάσουν τα θαλάσσια σύνορα στη Μεσόγειο Θάλασσα. Το άρθρο συν-γράφτηκε από τον συνταξιούχο Adm. Cihat Yayci, στενό συνεργάτη του Ερντογάν, μαζί με τον ερευνητή του πανεπιστημίου Zeynep Ceyhan.
Ένα άλλο σημάδι ήρθε σε πρόσφατες δημοσιεύσεις σχετικά με μια συνομιλία που πραγματοποιήθηκε μεταξύ του Προέδρου του Αζερμπαϊτζάν Ilham Aliyev και του Ερντογάν της Τουρκίας. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Aliyev πρότεινε στον Ερντογάν διάφορους δρόμους για τη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ. Ο Ερντογάν προφανώς αντέδρασε θετικά στις ιδέες.
Στη συνέχεια ήρθαν αναφορές για την πρόθεση της Τουρκίας να διορίσει τον Ufuk Ulutas ως νέο πρέσβη του στο Ισραήλ, μετά από δύο χρόνια χωρίς ένα. Στις 25 Δεκεμβρίου, ο Ερντογάν είπε σε δημοσιογράφους ότι η Τουρκία θα ήθελε να έχει καλύτερους δεσμούς με το Ισραήλ. Είπε επίσης και ότι οι διμερείς επαφές πληροφοριών είναι πιθανό να συνεχιστούν. Ωστόσο, ο Ερντογάν δεν επέστρεψε στη φιλο-παλαιστινιακή του στάση, δηλώνοντας, «Η πολιτική της Παλαιστίνης είναι η κόκκινη γραμμή μας» και «Εάν δεν υπήρχαν προβλήματα στο ανώτατο επίπεδο, οι δεσμοί μας θα μπορούσαν να ήταν πολύ διαφορετικοί».
Το επίσημο Ισραήλ αρνήθηκε μέχρι στιγμής να αντιδράσει στο ζήτημα του νέου πρέσβη ή στην τελευταία δήλωση του Ερντογάν. Εμπειρογνώμονες στο Ισραήλ ανέφεραν ότι αν πράγματι διοριστεί, ο Τούρκος νέος πρέσβης μπορεί να μην μετακινηθεί σύντομα. Μπορεί να μείνει στην Άγκυρα και να μεταφερθεί μεταξύ των δύο χωρών. Διπλωματική πηγή είπε στο Al-Monitor ότι η Ιερουσαλήμ δεν σχεδιάζει αλλαγές στο επίπεδο εκπροσώπησης στην Άγκυρα. Η πρεσβεία διευθύνεται επί του παρόντος από έναν υπεύθυνο για τη διοίκηση
Η μετατόπιση της Τουρκίας στο Ισραήλ σίγουρα δεν είναι αθώα και μπορεί να αποδοθεί σε δύο κύριους μετασχηματιστές. Πρώτον, υπάρχει η επικείμενη νέα διοίκηση στην Ουάσινγκτον. Η Άγκυρα θα ήθελε να γυρίσει μια νέα σελίδα με τη διοίκηση Joe Biden και επίσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο δεύτερος παράγοντας είναι η πρόσφατη αναβάθμιση της κατάστασης του Ισραήλ διεθνώς και εντός του αραβικού κόσμου.
Τι γίνεται όμως με το Ισραήλ; Πού βρίσκεται σε αυτήν τη νέα τουρκική καλή θέληση; Και γιατί το επίσημο Ισραήλ κράτησε τη μαμά σε όλα αυτά τα θετικά σημάδια;
Ο Hay Eytan Cohen Yanarocak από το Ινστιτούτο Στρατηγικής και Ασφάλειας της Ιερουσαλήμ είναι ένας από τους κορυφαίους εμπειρογνώμονες του Ισραήλ στην Τουρκία. Για αυτόν, η έλλειψη δημόσιας αντίδρασης του Ισραήλ δεν σημαίνει ότι αγνοεί τις εξελίξεις. «Το Ισραήλ φυσικά ενδιαφέρεται για την πραγματική εξομάλυνση των δεσμών, αλλά περιμένει να δει ότι η Άγκυρα είναι πραγματικά σοβαρή για αυτό. Όσον αφορά το Ισραήλ, τρεις δείκτες θα μπορούσαν να το επισημάνουν αυτό. Το Ισραήλ θα ήθελε να επιστρέψει ένας Τούρκος πρέσβης, το Ισραήλ απαιτεί από την Τουρκία να τερματίσει την υποστήριξή της στη Χαμάς και το Ισραήλ πρέπει να δει την Τουρκία και τον Ερντογάν να μην εκδίδουν πλέον εχθρικές δηλώσεις. Εάν συμβεί όλα αυτά, το Ισραήλ προφανώς δεν θα αρνηθεί την αποκατάσταση των διπλωματικών δεσμών. ”
Το ζήτημα της Τουρκίας και της Χαμάς είναι ιδιαίτερα σημαντικό για το Ισραήλ, ο υπουργός Εξωτερικών Γκάμπι Ασκενάζι έχει επιμείνει σε αρκετές περιπτώσεις. Τον περασμένο Αύγουστο, ο κατηγορούμενος d’affaires Roey Gilad είπε ότι το Ισραήλ είχε προειδοποιήσει την Τουρκία πέρυσι ότι η Χαμάς πραγματοποιεί τρομοκρατικές δραστηριότητες στην Κωνσταντινούπολη και ότι η Τουρκία είχε δώσει διαβατήρια σε δώδεκα μέλη της Χαμάς στην Κωνσταντινούπολη. Στις 22 Οκτωβρίου, οι Times του Λονδίνου ανέφεραν ότι η Χαμάς δημιούργησε μια μυστική έδρα στην Τουρκία για επιχειρήσεις στον πόλεμο στον κυβερνοχώρο και τις επιχειρήσεις κατά της νοημοσύνης.
Ο Cohen Yanarocak σημείωσε ότι η περιφερειακή γεωπολιτική κατάσταση έχει αλλάξει δραματικά την τελευταία δεκαετία. Τα τελευταία χρόνια, η Ιερουσαλήμ ένιωθε χρέη στην Τουρκία ως η πρώτη μουσουλμανική χώρα που αναγνώρισε το Ισραήλ. Είναι σαφώς προς το συμφέρον του Ισραήλ να εξομαλύνει τους δεσμούς με την Τουρκία, αλλά το Ισραήλ έχει και άλλα συμφέροντα. Ισχυρίστηκε: «Με την φιλο-παλαιστινιακή στάση της, η Τουρκία μετατράπηκε ειρωνικά στον κύριο αρχιτέκτονα της συμμαχίας Ισραήλ-Ελλάδας-Κύπρου. Κατά τη γνώμη μου, το Ισραήλ δεν θα θυσιάσει τις σχέσεις του με αυτές τις δύο χώρες για λόγους εύθραυστων δεσμών με την Τουρκία. “
Ο πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου επένδυσε μεγάλες προσπάθειες στην εδραίωση της συμμαχίας Ισραήλ-Ελλάδας-Κύπρου. Έχει επίσης επενδύσει πολύ στην προώθηση του Φόρουμ για το φυσικό αέριο της Μεσογείου, το οποίο εδρεύει στο Κάιρο. Εκτός από το Ισραήλ και την Αίγυπτο, αυτό το φόρουμ περιλαμβάνει την Ελλάδα, την Κύπρο, την Ιταλία και την Ιορδανία, όλες τις χώρες στρατηγικά σημαντικές για το Ισραήλ. Και στο πνεύμα της προσέγγισης του Ισραήλ με τα κράτη του Κόλπου, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα προσχώρησαν πρόσφατα στο φόρουμ ως παρατηρητής. Έτσι, καθώς η Χαμάς εξακολουθεί να βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη και με παλιούς και νέους φίλους να πλησιάζουν, το Ισραήλ δεν βιάζεται να προσφέρει στον Ερντογάν δώρα.