Δρ Γιώργος Λεβέντης
Στις 4 Ιανουαρίου, με την αυγή της νέας δεκαετίας, η Τεχεράνη ανακοίνωσε ότι είχε ξαναρχίσει δραστηριότητες εμπλουτισμού ουρανίου. Αυτή η αρνητική εξέλιξη δεν προκαλεί έκπληξη, δεδομένου ότι η πορεία συμφιλίωσης μεταξύ του Ιράν και του υπόλοιπου κόσμου βρισκόταν στο τέλος πολλών χτυπημάτων στην πενταετή περίοδο που έληξε από τη συμφωνία του Κοινού Συνολικού Σχεδίου Δράσης το 2015. Το JCPOA απαγόρευσε Το Ιράν από το να συνεχίσει το πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου, ενώ οι έξι παγκόσμιες δυνάμεις (ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο και Γερμανία) δεσμεύτηκαν να χαλαρώσουν το καθεστώς κυρώσεων υπό την ηγεσία των ΗΠΑ στο Ιράν.
Ωστόσο, το 2018, τα πράγματα άρχισαν να πηγαίνουν προς τη λάθος κατεύθυνση όταν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ χαρακτήρισε τη συμφωνία «κακή συμφωνία» και έβγαλε τις ΗΠΑ από το JCPOA. Το τελευταίο, που μονογραφήθηκε από τα επτά συμβαλλόμενα μέρη τον Ιούλιο του 2015, ήταν προϊόν σκληρών διαπραγματεύσεων 20 μηνών βάσει της «συμφωνίας οδικού χάρτη» μεταξύ του Ιράν και του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ).
Με λίγα λόγια, στο πλαίσιο του JCPOA, το Ιράν συμφώνησε να εξαλείψει το απόθεμά του μεσαίου εμπλουτισμένου ουρανίου, να μειώσει το απόθεμά του χαμηλού εμπλουτισμένου ουρανίου κατά 98% και να μειώσει κατά περίπου τα δύο τρίτα του αριθμού των φυγοκεντρικών αερίων του για 13 χρόνια. Μέχρι το 2030, το Ιράν θα έπρεπε να εμπλουτίσει ουράνιο μόνο έως 3,67%. Η Τεχεράνη συμφώνησε επίσης να μην κατασκευάσει νέες εγκαταστάσεις βαρέος νερού για τα επόμενα 15 χρόνια. Οι δραστηριότητες εμπλουτισμού ουρανίου θα πρέπει να περιορίζονται σε μία μόνο εγκατάσταση με τη χρήση φυγοκεντρητών πρώτης γενιάς για δέκα χρόνια. Άλλες εγκαταστάσεις θα μετατραπούν επίσης για να αποφευχθούν οι κίνδυνοι διάδοσης. Στον ΔΟΑΕ παραχωρήθηκε πρόσβαση στα ιρανικά πυρηνικά αξιοθέατα – κυρίως στην υπόγεια εγκατάσταση Fordow – προκειμένου να εξακριβωθεί η συμμόρφωση με τη συμφωνία. Ο Τραμπ ανακοίνωσε την απόσυρση των ΗΠΑ στις 8 Μαΐου 2018. Μέχρι τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, οι κυρώσεις των ΗΠΑ άρχισαν να ισχύουν με σκοπό να αναγκάσουν το Ιράν να αλλάξει δραματικά τις πολιτικές του, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξής του σε μαχητικές ομάδες στην περιοχή και την ανάπτυξη βαλλιστικών πυραύλων.
Το ξετύλιγμα του JCPOA συνεχίστηκε τα επόμενα δύο χρόνια: ο κόσμος είδε το Ιράν να παραβιάζει διάφορα μέρη της συμφωνίας. Το χειρότερο, η αντιπαράθεση έφτασε στο αποκορύφωμα προς τα τέλη του περασμένου έτους (27 Νοεμβρίου) με τη δολοφονία του Mohsen Fakhrizadeh, επικεφαλής πυρηνικού επιστήμονα του Ιράν, που φέρεται από το Ισραήλ. Το κοινοβούλιο του Ιράν απάντησε εξουσιοδοτώντας τον Χασάν Ρουχάνι, πρόεδρο του Ιράν, να παράγει και να αποθηκεύει τουλάχιστον 120 κιλά εμπλουτισμένου 20% ουρανίου ετησίως: το ήμισυ της ποσότητας που θεωρείται απαραίτητη για μία μόνο πυρηνική βόμβα. Ωστόσο, με ειρηνικό τόνο, ο Javad Zarif, υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, τόνισε ότι οι παραβιάσεις της συμφωνίας του Ιράν είναι πλήρως αναστρέψιμες, εάν οι ΗΠΑ επανέλθουν στη συμφωνία JCPOA. Σε σχέση με αυτό, η Τζούλια Φρίφιλντ, Βοηθός υπουργός Νομοθετικών Υποθέσεων των ΗΠΑ, συμβούλεψε, κατά τη στιγμή της σύναψης της συμφωνίας, ότι το JCPOA δεν είναι συνθήκη ή εκτελεστική συμφωνία και δεν είναι υπογεγραμμένο έγγραφο. Το JCPOA αντικατοπτρίζει τις πολιτικές δεσμεύσεις μεταξύ του Ιράν, του P5 + 1 και της ΕΕ, τόνισε. Από αυτήν την άποψη, οι πολιτικές δεσμεύσεις φαίνεται να είναι αρκετά καλές για τον εκλεγμένο πρόεδρο Joe Biden που δεσμεύτηκε να επανέλθει στη συμφωνία, εάν η Τεχεράνη ακολουθήσει «αυστηρή συμμόρφωση».
Προς το παρόν, οι εντάσεις στον Περσικό Κόλπο αυξάνονται: την ίδια ημέρα η Τεχεράνη ανακοίνωσε την επανέναρξη του προγράμματος εμπλουτισμού ουρανίου (4 Ιανουαρίου 2021). χημικά. Το δεξαμενόπλοιο MT Hankuk Chemi με τη σημαία της Νότιας Κορέας που μεταφέρει 7.200 χημικά προϊόντα πετρελαίου δέχτηκε επίθεση από το IRGC καθώς περιόριζε τα στενά του Χορμούζ.
Ωστόσο, τα πρακτορεία ειδήσεων του ιρανικού καθεστώτος υποδηλώνουν ότι ο πραγματικός λόγος της κατάσχεσης του πετρελαιοφόρου είναι η επιθυμία να διαπραγματευτεί με τους Νοτιοκορεάτες την απελευθέρωση οκτώ δισεκατομμυρίων δολαρίων ιρανικών χρημάτων που παγώνονται σε λογαριασμούς της Σεούλ σύμφωνα με το καθεστώς κυρώσεων που επέβαλαν οι ΗΠΑ. Σύμφωνα με τους Tehran Times, το Ιράν χρειάζεται αυτά τα κεφάλαια για την προμήθεια εμβολίων covid-19, έναν λογικό ισχυρισμό σχετικά με την τρέχουσα παγκόσμια ανθρωπιστική κρίση, πρέπει να παραδεχτούμε. Σε κάθε περίπτωση, η συγκέντρωση των ναυτικών δυνάμεων συνεχίζει να αυξάνεται. Η Ουάσιγκτον διέταξε τον αμερικανικό αερομεταφορέα Νίμιτς να παραμείνει στον Κόλπο – αντιστρέφοντας μια προηγούμενη παραγγελία για να επιστρέψει στο σπίτι. Επιπλέον, οι Νοτιοκορεάτες έστειλαν ένα καταστροφέα στην περιοχή. Η Σεούλ, ωστόσο, πρόσθεσε ότι δεν σκοπεύει να χρησιμοποιήσει βία, ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη διμερείς διαπραγματεύσεις με το Ιράν.
Ο Δρ Γιώργος Λεβέντης είναι διευθυντής του Διεθνούς Φόρουμ Ασφαλείας: www.inter-security-forum.org