Η ιδέα της διεξαγωγής ενός διεθνούς συνεδρίου για να συζητήσουμε πώς να κάνουμε την καλύτερη δυνατή χρήση και να μοιραστούμε τον πλούτο σε υδρογονάνθρακες της ανατολικής Μεσογείου πρωτοεμφανίστηκε από τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πέρυσι κατά τη διάρκεια των ημερών που η ένταση μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας κορυφή.
Ας βάλουμε πρώτα το πλαίσιο. Οι δραστηριότητες υδρογονάνθρακα της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο είχαν δύο βασικούς στόχους – πρώτον, καθιστώντας σαφές σε όλες τις άλλες παράκτιες χώρες ότι ο αποκλεισμός της από το φόρουμ East Med ή άλλους μηχανισμούς δεν θα γίνει ανεκτός και, δεύτερον, αναγκάζοντας την ελληνική Κύπρο και άλλους να μοιραστούν τα έσοδα από υδρογονάνθρακες με τους Τουρκοκύπριους.
Μετά από σχεδόν έναν χρόνο ήχο και οργή στην περιοχή, τα πράγματα φαίνεται να είναι πολύ πιο ήρεμα τώρα. Επιπλέον, η Τουρκία και η ΕΕ είναι έτοιμες να ξεκινήσουν μια νέα θετική εποχή στους δεσμούς, ενώ η Τουρκία και η Ελλάδα θα συνεχίσουν τις διερευνητικές συνομιλίες. Όλα τα εμπλεκόμενα μέρη έχουν συνειδητοποιήσει ότι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης όλων αυτών των πολύ περίπλοκων ζητημάτων είναι μέσω της διπλωματίας χωρίς αποκλεισμούς και προσανατολισμένη στα αποτελέσματα. Ένα πολυμερές συνέδριο για το σκοπό αυτό φαίνεται να είναι ο ιδανικός χώρος.
Τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της ΕΕ στις 2 Οκτωβρίου 2020, υπογράμμισαν τακτοποιημένα: «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί μια πολυμερή διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο και καλεί τον Ύπατο Εκπρόσωπο να ξεκινήσει συνομιλίες σχετικά με την οργάνωσή του. Τρόποι όπως η συμμετοχή, το πεδίο εφαρμογής και το χρονοδιάγραμμα θα πρέπει να συμφωνηθούν με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη.
Το Συνέδριο θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ζητήματα για τα οποία απαιτούνται πολυμερείς λύσεις, συμπεριλαμβανομένης της θαλάσσιας οριοθέτησης, της ασφάλειας, της ενέργειας, της μετανάστευσης και της οικονομικής συνεργασίας. “
Στις 10 Δεκεμβρίου 2020, το Συμβούλιο της ΕΕ υπενθύμισε το καθήκον που ανατέθηκε στον ύπατο εκπρόσωπο της ΕΕ, Josep Borrell, για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας, λέγοντας: «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζητά από τον Ύπατο Εκπρόσωπο να προωθήσει την πρόταση μιας πολυμερούς διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειος.”
Για να δείξει τη συμβολή της, η Τουρκία έχει ήδη παρουσιάσει τις προτάσεις της σχετικά με τις λεπτομέρειες του συνεδρίου στον Josep Borrell. Σύμφωνα με αυτό το έγγραφο, το συνέδριο θα πρέπει να είναι χωρίς αποκλεισμούς με τη συμμετοχή όλων των παράκτιων χωρών και των μη παράκτιων χωρών των οποίων οι εταιρείες ενέργειας δραστηριοποιούνται στην ανατολική Μεσόγειο.
Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Mevlüt Çavuşoğlu είπε σε αυτόν τον αρθρογράφο ότι η ΕΕ δεν έχει ακόμη απαντήσει στις προτάσεις που υπέβαλε η Τουρκία, αλλά αναμένει να το συζητήσει κατά την επίσκεψή του στις Βρυξέλλες όπου θα πραγματοποιήσει συνομιλίες με τον Borrell, καθώς και τον Charles Michel και την Ursula von der Leyen, πρόεδροι του Συμβουλίου της ΕΕ και της Επιτροπής της ΕΕ αντίστοιχα.
Χωρίς έκπληξη, το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ΕΕ είναι ο τρόπος διαμόρφωσης της συμμετοχής των Τουρκοκυπρίων σε ένα τέτοιο συνέδριο. Είναι καλά νέα να ακούμε ότι ο Μπόρελ προσέγγισε την τουρκική και την ελληνοκυπριακή ηγεσία μέσω τηλεφώνου στις 19 Ιανουαρίου, πριν από τις συναντήσεις του με τον Çavuşoğlu.
Ο Μπόρελ είχε ήδη αναλάβει το καθήκον να βρει έναν τρόπο να κάνει τους Ελληνοκύπριους να συμφωνήσουν να μοιραστούν τα έσοδα από υδρογονάνθρακες με τους Τουρκοκύπριους, κάτι που οι πρώτοι δεν ζήτησαν ποτέ. Η μπάλα είναι στο γήπεδο της ΕΕ για να καταστήσει δυνατή μια τέτοια διάσκεψη με τη συμμετοχή όλων των σχετικών μερών, συμπεριλαμβανομένων των Τουρκοκυπρίων.
Η εντολή του ήταν πολύ δύσκολη όταν η ένταση ήταν υψηλή, αλλά τώρα καθώς η Τουρκία έχει αναστείλει τα ερευνητικά της έργα μέσω του σεισμικού ερευνητικού σκάφους της Oruç Reis στην ανατολική Μεσόγειο και Barbaros στα ανοικτά του νησιού της Κύπρου, ο Borrell αναμένεται να χρησιμοποιήσει αυτό το παράθυρο ευκαιρίας στο έπακρο . Φυσικά, οι προσπάθειές του μπορούν να επιτευχθούν μόνο εάν λάβει ισχυρή υποστήριξη από τις ευρωπαϊκές χώρες καθώς και από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Εκτός από την επίλυση των προβλημάτων που σχετίζονται με τις δραστηριότητες υδρογονανθράκων, μια πολυμερής διάσκεψη θα αναζωογονήσει επίσης τις ελπίδες για ένα νέο πνεύμα για την επίλυση του Κυπριακού πριν από μια πιθανή συνάντηση 5 + 1 τις επόμενες εβδομάδες.
Επιπλέον, θα προσφέρει επίσης μια καθυστερημένη αλλά καλή ευκαιρία για τις δυτικές χώρες να εκπληρώσουν τις αποτυχημένες υποσχέσεις τους προς τους Τουρκοκύπριους κατά την περίοδο του δημοψηφίσματος μετά την Ανάν. Όσον αφορά το Κυπριακό, είναι από καιρό άσκοπο και συνηθισμένο να ακούμε από Δυτικούς διπλωμάτες για το πώς συμπονούνται με τους Τουρκοκύπριους. Θα ήταν η κατάλληλη στιγμή να μετατρέψουν τη συμπάθειά τους σε πράξεις, όχι μόνο προς όφελος των Κυπρίων αλλά και για ολόκληρη την περιοχή.