Τα μέσα ενημέρωσης αφιερώνουν αυξανόμενη προσοχή στο ζήτημα της διανομής εμβολίων και του τρόπου με τον οποίο επηρεάζει την μετά την πανδημία ανάκαμψη. Ορισμένοι σχολιαστές και καταστήματα εστίασαν ιδιαίτερα στις ανισότητες στην κατανομή των δόσεων μεταξύ διαφορετικών χωρών. Στην πραγματικότητα, ένας μικρός αριθμός πολύ ανεπτυγμένων χωρών έχει ήδη κάνει κράτηση υπερβολικού αριθμού δόσεων. Το Ηνωμένο Βασίλειο, το Ισραήλ και οι ΗΠΑ είναι πιθανό να κάνουν αρκετές λήψεις για να ανοσοποιήσουν ολόκληρους τους λαούς περισσότερο από μία φορά.
Εν τω μεταξύ, ως Σύγχρονη διπλωματία γράφει, το μεγαλύτερο μέρος του αναπτυσσόμενου κόσμου υστερεί. Έχοντας έλλειψη οικονομικών πόρων και την πολιτική δύναμη για να εκφράσουμε δεσμευτικές δεσμεύσεις από παραγωγούς εμβολίων, χάνουν τον αγώνα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική, αλλά η περιφέρεια της Ευρώπης δεν βρίσκεται σε πολύ καλύτερη θέση. Ωστόσο, λίγες χώρες ορισμένων χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης κατάφεραν να βρουν πρωτοσέλιδα σε όλο τον κόσμο για τις εκπληκτικές τους επιδόσεις. Ένα από αυτά είναι η Ουγγαρία, πιθανώς το πιο ταραχώδες κράτος μέλος της ΕΕ. Η άλλη είναι η Σερβία, της οποίας οι σχέσεις με την ΕΕ, τη Ρωσία και την Κίνα είναι στην καλύτερη περίπτωση διφορούμενες.
Η διπλωματία εμβολίων της ΕΕ απέτυχε
Η Νοτιοανατολική Ευρώπη είναι μια αρκετά διαφοροποιημένη περιοχή. Περιλαμβάνει 14 χώρες, οι μισές από τις οποίες είναι μέλη της ΕΕ: Βουλγαρία, Κύπρος, Κροατία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ρουμανία και Σλοβενία. Οι άλλες δύο, η Αλβανία και η Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας, βρίσκονται στο κατώφλι της ένταξης στην Ένωση. Ενώ τα υπόλοιπα πέντε έχουν ελάχιστη ή καθόλου προοπτική ένταξης: Βοσνία, έδαφος του Κοσσυφοπεδίου, Μολδαβία, Μαυροβούνιο και Σερβία. Σε μια προσπάθεια να αποδειχθεί απαραίτητη, η ΕΕ έχει δεσμευτεί να στείλει το εμβόλιο σε ορισμένα μη μέλη. Μέσω της Σόφιας, υποσχέθηκε στα Σκόπια να παραδώσει χιλιάδες βολές AstraZeneca και το Βουκουρέστι έστειλε πολλές παρτίδες Pfizer στο Κισινάου. Ενώ η ίδια η Επιτροπή δεσμεύτηκε ακόμη περισσότερες δόσεις εμβολίων τόσο για το Σεράγεβο όσο και για την Πρίστινα. Σύμφωνα με αυτά τα σχέδια, η ΕΕ θα πρέπει να προηγείται των γειτόνων της όσον αφορά τη διάδοση του εμβολίου σε γενικές γραμμές. Ταυτόχρονα, οι φιλικές σχέσεις θα επιτρέψουν σε μερικά μη μέλη να αποκομίσουν τα οφέλη και να ενισχύσουν τις επιδόσεις τους. Ωστόσο, η πραγματικότητα λέει μια μάλλον διαφορετική ιστορία.
Εξετάζοντας τα δεδομένα για τους συνολικούς εμβολιασμούς στις 14 χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης μπορεί κανείς να προσδιορίσει τέσσερις ομάδες. Έχοντας εμβολιάσει περισσότερο από το 30% του πληθυσμού τους, η Ουγγαρία και η Σερβία είναι οι αδιαμφισβήτητοι ηγέτες. Στη συνέχεια, μια αρκετά συμπαγής ομάδα που περιλαμβάνει τα άλλα έξι κράτη μέλη της ΕΕ παρουσιάζει μεταξύ 15% και 25%. Παρά τα διαφορετικά μεγέθη και προσεγγίσεις, η Βουλγαρία, η Κύπρος, η Κροατία, η Ελλάδα, η Ρουμανία και η Σλοβενία έχουν αποκομίσει λογικά οφέλη από την ένταξη στην ΕΕ. Ωστόσο, είναι πολύ πίσω από τους δύο ηγέτες. Τρίτον, μεταξύ 5% και 10%, υπάρχει μόνο η Αλβανία (10,57%) και το Μαυροβούνιο (7,85%). Δύο αρκετά διαφορετικές χώρες, και οι δύο φαίνεται να έχουν λάβει κάποια βοήθεια από την ΕΕ – αλλά όχι αρκετά. Τέλος, πολύ κάτω από το κατώτατο όριο του 5% Βοσνία, Κοσσυφοπέδιο, Βόρεια Μακεδονία και Μολδαβία. Αυτές οι χώρες βασίζονταν σχεδόν εξ ολοκλήρου στη βοήθεια της ΕΕ για να αποκτήσουν αρκετές βολές, αλλά οι Βρυξέλλες τους άφησαν κάτω.
Αυτά τα δεδομένα αποτελούν ένα μάλλον αυτονόητο κατηγορητήριο για τη διπλωματία εμβολίων της ΕΕ. Η ΕΕ έχασε την ευκαιρία να προβάλει επιρροή στη γειτονιά της, ενισχύοντας ταυτόχρονα την εικόνα της ως «μη στρατιωτικής δύναμης». Αλλά, συχνά η διπλωματία σε αυτό το μέρος της Ευρώπης είναι ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος, όπου η πολιτική κυριαρχία είναι το απόλυτο βραβείο. Για κάθε μεταφορικό εκατοστό, ένας εξωτερικός ηθοποιός χάνει, μια άλλη ξένη δύναμη φαίνεται να κρατά. Η χαμένη ευκαιρία της ΕΕ έχει γίνει η μεγάλη ευκαιρία της Ρωσίας να κερδίσει μερικούς πόντους σε μια περιοχή που κάποτε ήταν στρατηγικής σημασίας. Ωστόσο, ρίχνοντας μια καλύτερη ματιά, συνειδητοποιεί ότι αυτή τη φορά το επίκεντρο δεν πρέπει να επικεντρώνεται σε τρίτους. Σε έναν ολοένα και περισσότερο πολυπολικό, ακόμη και πολυπλέκτη κόσμο, οι μεσαίου μεγέθους καταστάσεις πειραματίζονται με νέους τρόπους.
Ουγγαρία
Η Ουγγαρία πρόσφατα σημείωσε σημαντική αύξηση του αριθμού των μεταδοτικών και σε νοσοκομείο για θεραπείες. Η κυβέρνηση έχει επίσης λάβει εξαιρετικά αυστηρά μέτρα για τον περιορισμό της εξάπλωσης των διαφόρων στις αρχές Μαρτίου. Όμως, η πιο δυνατή προσπάθεια να σταματήσουν τα διάφορα ήρθε στην πλευρά του εμβολιασμού της εξίσωσης. Στην πραγματικότητα, η Ουγγαρία έχει εγκρίνει περισσότερα εμβόλια και έχει χορηγήσει περισσότερες βολές από οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Έχοντας τρυπήσει ήδη πάνω από 2.000.000 δόσεις, η Ουγγαρία οδηγεί μακράν τον ευρωπαϊκό αγώνα εμβολίων. Τα τελευταία στοιχεία από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου Νόσων (ECDC), η Pfizer παρήγαγε περίπου τα μισά από αυτά τα εμβόλια. Από τα υπόλοιπα εκατομμύρια, περίπου 430.000 φιαλίδια έφεραν τις ετικέτες της AstraZeneca ή της Moderna. Αυτό σημαίνει ότι άλλες πηγές αντιπροσώπευαν περίπου 570.000 δόσεις ή πάνω από το 25% του συνόλου.
Η Ουγγαρία έχει πάρει μερικά επικίνδυνα στοιχήματα στο δρόμο της προς την ασυλία του ομίλου. Πρώτον, διέταξε και ένεσε περίπου το ένα τέταρτο του εκατομμυρίου του ρωσικού Sputnik V στις αρχές Φεβρουαρίου 2021. Εκείνη την εποχή, υπήρχαν ακόμη πολλές αμφιβολίες σχετικά με τη βιωσιμότητα, την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια του Sputnik V. Αυτό έγινε ήδη σε αντίθεση με τις πιέσεις της ΕΕ για κεντρική έγκριση νέων προϊόντων. Πιο πρόσφατα, η Ουγγαρία συνέχισε την αγορά και την ταχεία έγκριση αρκετών κινεζικών εμβολίων. Προφανώς, η Βουδαπέστη πληρώνει 36 $ ανά βολή στο Πεκίνο – διπλάσια από την τιμή μιας δόσης Sputnik V. Ωστόσο, για το υψηλό η τιμή μπορεί να ήταν το στοίχημα φαίνεται να αποδίδει. Τόσο πολύ, που η Ουγγαρία έχει αποκτήσει πραγματικά νέα νομιμοποίηση παραγωγής για τις απρόβλεπτες εξωτερικές πολιτικές της.
Σερβία
Στην αρχή της πανδημίας, η Σερβία ήταν ήδη σε καλύτερη θέση για να επωφεληθεί από τις προληπτικές διπλωματίες εμβολίων της Ρωσίας και της Κίνας. Το Βελιγράδι δεν φέρει καμία νομική ευθύνη έναντι των Βρυξελλών, δεδομένου ότι δεν είναι κράτος μέλος της ΕΕ. Επιπλέον, εξαρτάται λιγότερο από τη Γερμανία και άλλες χώρες της ΕΕ όσον αφορά τη χρηματοδότηση και το εμπόριο χρέους (Σχήμα 3). Είναι αλήθεια ότι η υποτροπή της υπόσχεσης για μελλοντική ένταξη θα ήταν ένα ισχυρό όπλο στο οπλοστάσιο της ΕΕ. Αλλά αυτό δεν συμβαίνει πια. Η Σερβία δεν έχει συγκεκριμένο δρόμο για την ένταξη στην ΕΕ και μια μακρά ιστορία φλερτ με τη Ρωσία και την Κίνα. Ορισμένοι ισχυρίστηκαν ότι η Σερβία ξεπέρασε την ΕΕ χάρη στα εμβόλια της Κίνας και της Ρωσίας. Ωστόσο, τα δεδομένα δεν είναι σαφή και η διαδικασία δεν είναι αρκετά διαφανής. Αν μη τι άλλο, φαίνεται ότι τα ποσοστά των «δυτικών» και «ανατολικών» εμβολίων δεν πρέπει να είναι πολύ διαφορετικά από τα ουγγρικά.
Ωστόσο, ένα πράγμα είναι σίγουρο. Η Σερβία έχει μετατρέψει την εξαιρετική της ικανότητα να αγοράζει εμβόλια τόσο από τη «Δύση» όσο και από την «Ανατολή» σε διπλωματικό κόλπο. Πράγματι, η ΕΕ απέτυχε άσχημα να προσφέρει στους γείτονες του Βελιγραδίου. Εν τω μεταξύ, η Σερβία έχει ανοίξει τα σύνορά της σε ξένους που επιθυμούν να πάρουν τρύπημα. Επιπλέον, το Βελιγράδι έχει αντισταθμίσει την αποτυχία της Σόφιας να στείλει περισσότερα εμβόλια στα Σκόπια – θέτοντας την ΕΕ σε δύσκολη θέση.
Χωρίς χέρια
Η διπλωματία εμβολίων της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, οι αποτυχίες της ΕΕ και οι περιφερειακές δυνάμεις μιλάνε για το πώς αλλάζει ο κόσμος. Καθώς οι ΗΠΑ φαίνεται να αποσύρονται ανεξέλεγκτα από τις προηγούμενες δεσμεύσεις τους, η ΕΕ δεν πλησιάζει. Εν τω μεταξύ, η Ρωσία επαναβεβαιώνει τον εαυτό της και έχει περάσει πάνω από το βάρος της στην Ευρώπη και πέρα από εδώ και καιρό τώρα. Τέλος, η ανάκαμψή της από την κρίση που προκλήθηκε από πανδημία σηματοδοτεί ότι η Κίνα δεν έχει καμία πρόθεση να σταματήσει να προσπερνά τις ΗΠΑ. Σε αυτό το ρευστό πλαίσιο, η Νοτιοανατολική Ευρώπη αποκτά νέα ανακάλυψη. Η Ουγγαρία και η Σερβία είναι μόνο δύο παραδείγματα αυτού που σημαίνει – αν και τα πιο επιτυχημένα. Ωστόσο, η ικανότητά τους να γίνει παράδειγμα για άλλες μικρές χώρες να ακολουθήσουν. Έτσι, είναι σωστό να παρακολουθείτε στενά τα γεγονότα καθώς φαίνεται να εμφανίζονται νέες γεωπολιτικές ευθυγραμμίσεις.